مینا قاسمی – سیدحمید میرحسینی مستندساز، در آخرین پروژه‌ی فیلم‌سازی خود که اغلب درمورد خرده‌فرهنگ‌های استان کرمان است، آیین چهار روزه‌ی عروسی در مناطق بافت و رابر (محله‌ی دیوران رابر و روستای کوه سفید واقع در 15 کیلومتری رابر) استان کرمان را موضوع فیلم خود قرار داده است.
او در گفت‌وگو با فردای‌کرمان با تشریح این آیین، از مرگ تدریجی آن در بین اهالی این مناطق خبر داد و هدف از ساخت این مستند، که نام آن را «دیوران» نهاده است، ثبت و ضبط این آیین قدیمی بیان کرد .
«دیوران»، محله‌ای در شهر رابر کرمان است، به معنیِ دو رودخانه که از دو سمت مخالف به هم برخورد می‌کنند و موجب ایجاد صدای مهیبی می‌شوند؛ او از این معنا بهره برده و به صورت نمادین آن را در مضمون «مراسم عروسی» که زن و مرد باهم پیوند می‌خورند استفاده کرده است. او در این‌باره گفت:«جدیدترین کارم را به مناطق رابر و بافت برده‌ام، جایی که مراسم‌های عروسی در قدیم به مدت چهار روز و با آیین‌هایی خاص انجام می‌شده است: روز اول داماد را لباس می‌پوشاندند و به سرِ چشمه می‌بردند؛ بعد مراسم حنابندان بوده و سپس مراسم چوب‌بازی و دستمال. این آیین‌ها تا شب قبل از روز عروسی ادامه داشته و شب عروسی ، بیرق را بالا می‌بردند که به معنای انجام مراسم بود».
وی افزود:« شیوه‌ی برپاکردن بیرق به این صورت بوده که یک چوب خیلی بلند(معمولا درخت سپیدار) را می‌بریدند، پوست آن را در می‌آوردند و با رنگ‌های روشن قرمز، سبز و … بر روی آن نقاشی می‌کردند، و حدود دو، سه متر از سر شاخه‌ی آن را با شاخ و برگ‌هایی باقی می‌گذاشتند و یا سرشاخه‌ی درختی دیگر را به آن وصل می‌کردند. سپس زنان فامیل و همسایه با سینی‌های مملو از انار و سیب خوش رنگ و دستمال‌های رنگی و آینه، به در خانه پدر داماد می‌رفتند. بر سر بعضی از شاخه‌ها می‌زدند و طی مراسم خاصی بیرق، دم در خانه‌ی داماد بالا می‌رفت. بیرق نشانه‌ی این بود که در این مکان جشن عروسی برگزار می‌شد. بیرق را همچنین سمبل پایداری پیوند دو جوان، رنگارنگ بودن آن را سمبل شادی ونشاط و آیینه‌‌ها را سمبل آیینه بودن دو زوج می‌دانستند».
سازنده‌ی مستند «مافه» در ادامه از مرگ تدریجی این آیین خبر داد. او گفت: مطمئنم ظرف یکی
دو سال آینده، جوانان این مناطق از این مراسم فقط به عنوان یک «خاطره» یاد خواهند کرد. وی افزود:«از آنجا که دیگر سنت‌ها جایگاهی بین جوانان ندارند و هزینه‌های این مراسم حدود 100 تا 200 میلیون تومان است، برگزاری این آیین هرسال کمرنگ‌تر می‌شود. به طوری‌که اگر شما الان به رابر بروید، می‌بینید که یک سالن باشگاه را به تالار عروسی تبدیل کرده‌اند، و در یک شب مراسم عروسی را آنجا برگزار می‌کنند.
میرحسینی خاطرنشان کرد: من به عنوان مستندساز در پی این هستم که این آیین را به عنوان یک نیاز معنوی ثبت و ضبط کنم. بنابراین مستند دیوران را ساختم که به صورت نمادین معنای پیوند زن و مرد را به ذهن متبادر می‌کند».
میرحسینی در پاسخ به این سوال که:«مستند دیوران صحنه‌ای بازسازی‌شده از این آیین است یا اصلِ این رویداد را ثبت کرده‌ای؟»، گفت:« فرهاد ورهرام که یکی از فیلم‌سازان پیشکسوت مستند در حوزه قومیت‌نگاری و مردم‌نگاری ایران است، سکان‌دارِ این پروژه بودند و در اتاق فکری که برای این مستند برگزار کرده بودیم، ایشان اصرار داشتند حتی یک پلان از این آیین را بازسازی نکنیم و سعی کنیم همه چیز مستندگونه باشد».
وی افزود:«بنابراین زمانی که می‌خواستم کار را شروع کنم به اتفاق همسرم سمیرا شیخ‌مظفری، از طریق دوستانی که اهل رابر و بافت بودند، مطلع شدیم که در تاریخ 28 ماه گذشته (مردادماه) در روستای کوه سفید واقع در 15 کیلومتری رابر، قرار است دو عروسی برپا شود. البته مشکلاتی هم وجود داشت از جمله این‌که صاحبان یکی از مراسم عروسی به ما اجازه فیلم‌برداری نمی‌دادند اما توانستیم از یک عروسی دیگر فیلم بگیریم».
او ادامه داد:«من از قبل بررسی‌های لازم را انجام داده بودم و تمام پلان‌هایی که می‌خواستم در مستند باشد را مشخص کرده بودم. بخشی از یک عروسی را در کوه سفید و بخش دیگری از آن را در رابر فیمبرداری کردیم. سپس آن دو را با هم تلفیق کردیم. چرا که عروسی‌هایی که در حال حاضر برگزار می‌شود دیگر به طور کامل آیین‌های آن چهار روز را انجام نمی‌دهند، مثلا یک عروسی مراسم حنابندان داشت و مراسم عروسی دیگر، این آیین را نداشت. از آنجا که می‌خواستم تمام آیین‌ها را ضبط کنم، آن دو را با هم تلفیق کردم تا به هدفی که می‌خواهم برسم و نهایتا طی سه، چهار روزی که آنجا بودیم، این عروسی‌ها را پوشش دادیم».
میرحسینی خاطرنشان کرد:« به‌نظر من این فیلم برای علاقه‌مندان به فرهنگ، جامعه‌شناسان و همه‌ی کسانی که آیین‌ها را دوست دارند، فیلم خوبی باشد؛ به‌خصوص‌که فیلمی شاد و پر از جشن و سرور و موسیقی و آواز است. وی افزود: جالب است بدانید که هریک از آیین‌هایی که نام بردم، موسیقی و شعر خاص خودش را دارد و توسط زنان و مردان کهنسال خوانده می‌شوند.
این مستندساز جوان با تاکید بر این‌که مراسم بسیارخوبی بود گفت: در پی این هستم که به تصاویر آرشیوی هم دست پیدا کنم تا مراسم‌های عروسی چهارروزه را در مستندم بیاورم که سیر تدریجی این آیین بهتر تبیین شود».
میرحسینی درمورد مدت‌زمان این مستند گفت:«تهیه‌کننده به ما گفته است که کار 35 دقیقه باشد اما فکر می‌کنم تا سقف 45 تا 50 دقیقه نیز برسد». /م
*عکس: فرزاد میرحسینی
نظر خود را بنویسید