پروین میرزاحسینی ـ برای مادرانی که دانش‌آموز دارند، به‌ویژه آن‌ها که دخترشان مدرسه می‌رود این روزها نگرانی تازه‌‌ای به‌وجود آمده و آن این‌که نکند موهای بچه‌ام شپش بزند! متاسفانه امسال هم، چند نفر در مدرسه‌های کرمان به عارضه‌ی شپش موی سر مبتلا شده‌اند و اگر فکر می‌کنید شپش فقط سراغ بعضی‌ها می‌رود باید بگویم اشتباه می‌کنید چون شپش‌ها، این انگل‌های خون‌خوارِ ترسناکِ 4 میلی‌متری، فقير و غنی و شهری و روستايی نمي‌شناسند و حتی کاری به این هم ندارند که طرف بهداشت فردی‌اش را رعایت می‌کند و اگر رعایت می‌کند تا چه حد؟
شپش، بیماری شایع در مراكز پرتراكم از جمله مدارس، ورزشگاه‌ها، پادگان‌ها، پرورشگاه‌ها و خوابگاه‌ها است که در فصل زمستان با توجه به نحوه‌ی پوشش افراد (پوشیدن لباس بیشتر و استفاده از شال و كلاه)، امكان شیوع آن به صورت اپیدمی بیشتر می‌شود.
براساس اعلام پزشكان و كارشناسان بهداشت و درمان، شپش سر، شایع‌ترین بیماری در میان كودكان بین 4 تا 11 سال به خصوص دانش‌آموزان است كه در این میان سهم دختران در ابتلا به این بیماری بیشتر از پسران است. متاسفانه باید بگویم که به‌تازگی، در موی سر برخی از دانش‌آموزان مدرسه‌ها در کرمان هم شپش پیدا شده است. البته علوم پزشکی می‌گوید که شپش اپیدمی نشده است.
مینو مشایخی، کارشناس واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمان در گفت‌وگو با «فردای کرمان» اظهار می‌کند: «آمارهای کلی از بهزیستی، مدارس، دانشگاه‌ها، خوابگاه‌ها و پادگان‌ها نشان می‌دهد تعداد مراجعین مبتلا به شپش از نظر ظاهری بیشتر شده اما از نظر آماری افزایش معناداری نداشتیم که بگوییم اپیدمی است».
وی یکی از دلایل آمار بالای مراجعین را مراقبت‌های بهداشتی بهتر و ثبت در سامانه‌های بهداشتی بیان کرده و می‌افزاید: «از سوی دیگر مراکز بهداشت شامپو و یا لوسیونی که برای درمان شپش استفاده می‌شود را رایگان در اختیار مراجعین قرار می‌هد و به دلیل این‌که این شامپو در داروخانه‌ها حدود 20 هزار تومان به فروش می‌رسد مراجعین به مراکز بهداشتی بیشتر شده است».
مشایخی توضیح می‌دهد: «آگاهی افراد از طریق رسانه‌ها و یا مطالعات مبنی بر این‌که شپش همه‌جا هست و احتمال ابتلا در همه وجود دارد سبب شده اَنگی که قبلا بود و مخفی‌کاری می‌کردند کمتر شود و موضوع را مخفی نمی‌کنند».
وی ادامه می‌دهد: «حتی کسانی که نظافت شخصی را رعایت می‌کنند و حتی از نظر مالی هم در سطح بالایی هستند ممکن است در استخر یا باشگاه به دلیل قرار گرفتن لباسشان روی لباس افراد دیگر به شپش آلوده شوند».
کارشناس واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌ها با تاکید بر این‌که اپیدمی شپش در کرمان نداریم، می‌گوید: «افزایش داریم اما این افزایش به عنوان اپیدمی نیست».
وی با بیان این‌که شپش یک انگل خارجی بسیار کوچک است، بیان می‌کند: «تخم شپش رشک نام دارد و زمانی که از تخم بیرون می‌آید نوزاد آن باید سه بار پوست‌اندازی کند تا بالغ شود، زمانی که بالغ می‌شود اندازه‌ی بزرگ‌تری دارد و اگر چه خون‌خواری در تمام مراحل وجود دارد اما در مرحله‌ی بلوغ اندام‌های جنسی آن کامل می‌شود و می‌تواند جفت‌گیری و دوباره تخم‌گذاری کند».
مشایخی با بیان این‌که شپش نر و ماده هر دو خون‌خواری می‌کنند، می‌گوید: «شپش یک انگل اجباری است، یعنی خارج از بدن از بین می‌رود».
وی می‌افزاید: «شپش نزدیک ریشه‌ی مو و پوست سر حدودا فاصله‌ی یک میلی‌متری از ریشه و بیشتر پشت گوش و پشت سر که پوست نازکی دارد و مویرگ‌های بیش‌تری در این قسمت وجود دارد تخم‌گذاری می‌کند و به همین دلیل برای معاینه باید بیشتر این مناطق را معاینه کرد».
مشایخی اظهار می‌کند: «تخم شپش به مو می‌چسبد و بنابراین مثل شوره نیست که در اثر تکان دادن مو و یا استفاده از برس و شانه بریزد».
وی ادامه می‌دهد: «شپش در بدنی که خیلی سرد یا خیلی گرم باشد زندگی نمی‌کند بنابراین وقتی فرد مبتلا به شپش تب دارد شپش از بدن او به بدن دیگری منتقل می‌شود، دانش‌آموزان دبستانی که با هم درگوشی صحبت می‌کنند و یا در کنار هم قرار می‌گیرند در چنین مواقعی می‌توانند آلوده شوند».
کارشناس واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌ها اظهار می‌کند: «در اثر استفاده از کلاه، شال و یا لباس فرد آلوده و یا شانه‌ی مشترک نیز شپش منتقل می‌شود».
وی می‌گوید: «شپشی که خون‌خواری کرده باشد خارج از بدن می‌تواند چند روز زنده بماند به همین دلیل کسی که روی قالی موهایش را شانه می‌کند اگر روی قالی یک شپش بیفتد می‌تواند چند روز زنده بماند و بعد اگر فردی روی آن فرش بخوابد وارد بدن او بشود».
مشایخی بیان می‌کند: «در استخر یا باشگاه‌های ورزشی نیز ممکن است در اثر قرار دادن چادرها یا لباس‌ها روی هم شپش منتقل شود لذا توصیه می‌شود اگر افراد جایی می‌روند با خودشان نایلون ببرند و لباس خود را در نایلون بگذارند و آن را گره بزنند تا مستقیم با لباس‌های دیگر تماس نداشته باشد و از کلاه، روسری و مقنعه‌ی مشترک استفاده نکنند».
وی اضافه می‌کند: «در محیط‌هایی مانند خوابگاه نیز اگر کسی مبتلا می‌شود نباید کنار دیگران بخوابند و با سایرین تماس مستقیم و نزدیک نداشته باشد».
کارشناس واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمان با اشاره به شیوه‌های درمان شپش توضیح می‌دهد: «برای درمان شامپو، لوسیون و یک محلول وجود دارد. شامپو معمولا چون پایه‌ی حشره‌کش دارد سمی است، دارای سموم بهداشتی است که سمیّت کم و ضرر کمی دارد اما با این حال توصیه می‌شود برای خانم‌های باردار و بچه‌های زیر دو سال استفاده نشود».
وی می‌گوید: «برای خانم‌های باردار و کودکان زیر دو سال از لوسیون استفاده می‌کنند که پایه‌ی آن دایمتیکون است».
مشایخی می‌افزاید: «یک محلول نیز با عصاره‌ی اکالیپتوس است که باید استفاده کنند».
وی بیان می‌کند: «نکته‌ی مهم این است که دستورالعمل استفاده از این مواد را کامل رعایت کنند، مثلا زمان استفاده از شامپو وقتی تمام مو آغشته شد باید 10 تا 20 دقیقه روی سر بماند».
مشایخی تاکید می‌کند: «همچنین درمان باید یک هفته بعد تکرار شود تا شپش باقی‌مانده در سر قبل از این‌که بالغ شود و تخم‌گذاری کند از بین برود».
وی با تاکید بر درمان هم‌زمان افراد آلوده، خاطرنشان می‌کند: «به عنوان مثال اگر دانش‌آموز در مدرسه‌ی ابتدایی مبتلا است باید همه‌ی دانش‌آموزان معاینه شوند و اگر آلوده بودند هم‌زمان درمان را شروع کنند ضمن این‌که در خانه‌ی این بچه‌ها نیز ممکن است خواهری داشته باشد که دانشجو باشد و در خوابگاه باشد یا برادری که در پادگان است و باید معاینه شوند، والدین باید آموزش ببینند که تمام اعضای خانواده بررسی شوند تا اگر مورد آلوده‌ای هست هم‌زمان درمان شوند زیرا اگر یکی درمان شود و دیگری نشود آلودگی مجدد اتفاق می‌افتد».
وی با بیان این‌که باید از طریق بهداشت این شبکه‌ی درمان ایجاد شود، می‌گوید: «علوم پزشکی بیماریابی فعال ندارد که در مدارس افراد آلوده را پیدا کند، مرکز بهداشت اگر گزارشی بود وظیفه‌اش آموزش و پیگیری موارد درمانی است».
کمبود مربی بهداشت در مقطع دبیرستان
ماشالله میرزاحسینی، معاون تربیت‌بدنی و سلامت اداره کل آموزش و پرورش استان کرمان نیز در گفت‌وگو با فردای کرمان با بیان این‌که امسال موارد ابتلا به شپش در مدارس بسیار کم است، اظهار می‌کند: «در تابستان برخی اقدامات پیشگیرانه را انجام دادیم، کلاس‌هایی برگزار کردیم و بخشنامه‌هایی صادر شد و به همین دلیل امسال خیلی کمتر از سال‌های قبل شاهد دانش‌آموزان مبتلا بودیم اما در مدارس مواردی وجود دارد».
وی با بیان این‌که سال‌های قبل اپیدمی بیش‌تری بود، می‌افزاید: «امسال در طرح سنجش کودکانی که تازه قرار بود به کلاس اول بروند موارد مبتلا شناسایی و درمان شدند».
میرزاحسینی ادامه می‌دهند: «همچنین امسال مدیران مدارس را حساس‌تر کردیم و مدیران در بعضی مدارس بروشورهایی را در اختیار والدین قرار دادند که به دلیل احتمال وجود شپش در بچه‌ها، موهای دانش‌آموزان را کوتاه کنند و یا حنا بگذارند که موارد پیشگیرانه است».
وی با بیان این‌که هر سال در این فصل مواردی از شپش مشاهده می‌شود، می‌گوید: «سال گذشته شهرستان‌های سردسیر مثل بافت و رابر و یا شهرستان‌های جنوبی اصلا درگیر نشدند و موارد کمی مشاهده می‌شد و بیشتر شهرستان‌های شمالی درگیر بودند».
معاون تربیت‌بدنی و سلامت اداره کل آموزش و پرورش استان کرمان با اشاره به کنترل و معاینه‌ی دانش‌اموزان توسط مربیان بهداشت از نبود مربی بهداشت در دوره‌های دبیرستان خبر می‌دهد و می‌گوید: «به‌دلیل کمبود مربی بهداشت در اکثر دبیرستان‌ها مربی بهداشت نداریم و معاون و مدیر دانش‌آموزان را کنترل می‌کنند از سوی دیگر با مراکز بهداشت هماهنگ کردیم که تمام مدارس را به صورت دوره‌ای سرکشی می‌کنند». /پ
*عکس تزیینی و مربوط به معاینه‌ی مو و آموزش پیشگیری از ابتلا به شپش در یکی از مدرسه‌های ایران است.
نظر خود را بنویسید