غفلت خسارت‌بار کرمان از هنرهای سنتی

گروه جامعه – نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق کرمان می‌گوید در رابطه با هنر و معرفی هنر استان کرمان غفلت کرده‌ایم. او معتقد است این غفلت آسیب‌های بسیار جبران‌ناپذیری به بدنه‌ی هنری و اشتغال استان وارد کرده که در آینده این تبعات بیشتر خواهد شد.
به گزارش فردای کرمان به نقل از ایسنا کرمان، عقیل سیستانی درباره‌ی وضعیت صنایع‌دستی استان کرمان و جایگاه این صنعت در کشور بیان کرد: «یکی از استان‌های مهم در ایران در بخش فرش و صنایع‌دستی، کرمان است که در این بخش استان کرمان دارای پیشینه‌ی تاریخی است».
وی با بیان این‌که یونسکو ۶۰۰ رشته در دنیا را به عنوان صنایع‌دستی به رسمیت می‌شناسد اضافه کرد: «در کل کشور نیز ۲۹۹ رشته‌ی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی در ۱۸ گروه به لحاظ مواد اولیه‌ی کار شده تقسیم‌بندی می‌شوند که در استان کرمان از این تعداد، حدود ۷۱ رشته‌ی صنایع‌دستی فعال هستند که برخی رشته‌ها شاخص و برخی نیز خاص استان کرمان هستند».
سیستانی با بیان این‌که در گذشته در هر خانه‌ی استان کرمان دو یا چند نفر بافندگی را انجام می‌دادند افزود: «رسالت و هویت صنایع‌دستی، ماحصل نیاز بشر بوده است که این مهم در بخش معماری، پوشاک و ملزومات زندگی تقسیم‌بندی می‌شده است».
نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی استان کرمان با بیان این‌که در استان کرمان تمدن‌های بسیار زیادی داریم که کشفیات باستان‌شناسی نشان می‌دهد این استان در بخش صنایع‌دستی نیز بسیار غنی بوده است خاطرنشان کرد: «مکشوفاتی در استان کرمان داریم که نشان می‌دهد در قدیم حصیربافی در استان کرمان وجود داشته است. لوح گلی از بردسیر به دست آمده است که نشان می‌دهد حدود ۶۵۰۰ سال قبل در این شهرستان فرش‌بافی فعال بوده است».
وی با بیان این‌که صنایع‌دستی در کشور و استان کرمان نسل به نسل انتقال پیدا کرد افزود: «تنوعات زیادی در هنرهای مختلف صنایع‌دستی داشتیم که این روند تا اواخر دوره‌ی قاجار و پهلوی وجود داشت و بعد از آن یک گسستی میان سنت و مدرن با ورود ماشینیزه به دنیا زندگی آدم‌ها اتفاق افتاد».
سیستانی با بیان این‌که متاسفانه در استان کرمان نتوانستیم میان ارزش بین کالای ماشینی و صنایع‌دستی تفاوت قائل شده و در این زمینه تبلیغ کنیم گفت: «کسی نمی‌تواند امروز منکر تکنولوژی شود اما متاسفانه نتوانسته‌ایم در بخش معرفی کالاها و حفظ ارزش گذشته کارایی خودمان را نشان دهیم».
این نویسنده کتاب در حوزه فرش با بیان این‌که بخشی از صنایع‌دستی کشور و استان کرمان صادر می‌شود بیان کرد: «تکنولوژی و عدم سیاست‌گذاری درست در افق رشته‌های صنایع‌دستی به ویژه حوزه‌ی فرش سبب شد، آسیب جدی به حوزه‌ی صنایع‌دستی وارد شود».
نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی استان کرمان با بیان این‌که متاسفانه در استان کرمان روند ثبت، مستندنگاری و روند حفظ گذشته‌ی آثار صنایع‌دستی را نتوانستیم به خوبی حفظ کنیم افزود: «امروز نبود یک موزه‌ی صنایع‌دستی در بخش‌های مختلف همچون مس، شال‌بافی، دست‌بافی و ... در استان کرمان به وضوح حس می‌شود».
وی با تاکید بر این‌که تاریخ صنایع‌دستی در استان کرمان نداریم اضافه کرد: «متاسفانه حتی حفظ درستی هم از این صنایع در استان کرمان نداریم. در همه جای دنیا گردشگر در ابتدای ورود به آن کشور به دنبال صنایع‌دستی و هنر آن منطقه است اما ما به هیچ عنوان در کشورمان و به‌ویژه استان کرمان بر روی این بخش کار نمی‌کنیم».
سیستانی با بیان این‌که هنر اول صنایع‌دستی استان کرمان، فرش‌بافی است افزود: «نتوانستیم متاسفانه سیاست درستی برای بقای این هنر در استان کرمان داشته باشیم ضمن آن‌که نتوانستیم این هنر را با تغییر سلیقه در پی ورود تکنولوژی به دنیا، مطابقت دهیم».
نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی استان کرمان با تاکید بر این‌که در رابطه با هنر و معرفی هنر استان کرمان غفلت کرده‌ایم گفت: «این غفلت آسیب‌های بسیار جبران‌ناپذیری به بدنه‌ی هنری و اشتغال این استان زده که قطعا در آینده این تبعات نیز بیشتر خواهد شد».
نویسنده دایره‌المعارف «دستبافته داری استان کرمان» با بیان این‌که امروز مهم‌ترین کالای صنایع‌دستی صادراتی ایران، گلیم است، خاطرنشان کرد: «با توجه به ثبت جهانی گلیم شیریکی پیچ از دو سال گذشته و اقدامات لازم در راستای تبلیغ، تولید و فروش این محصول؛ می‌توان عنوان کرد که حال گلیم نسبت به فرش، شال‌بافی، مس‌گری و سایر صنایع‌دستی استان کرمان و حتی کشور بهتر است».
وی با تکذیب هرگونه اخباری مبنی بر خارج شدن گلیم شیریکی پیچ از آثار ثبت جهانی بیان کرد: «برای خروج هرگونه اثری از ثبت جهانی طبق یک پروتکل عمل خواهد شد و این‌گونه نیست که یک شبه اثری از ثبت آثار جهانی خارج شود».
این محقق در زمینه‌ی گلیم، با بیان دغدغه‌های خود در این حوزه گفت: «گلیم شاخص‌های هویتی همچون طرح، بافت، نقش و رنگ را دارد که در کیفیت هم اکنون جایگاه خوبی داریم اما مهم‌ترین دغدغه در حوزه‌ی گلیم در شاخص‌های طرح و نقشه است».
نایب رییس کمیسیون گردشگری اتاق کرمان با بیان این‌که تجربه‌ی تلخ انقطاع نسل فرش‌بافان به گلیم‌بافان خوشبختانه تاکنون نرسیده است افزود: «فرش کرمان در اواخر دوره‌ی قاجار و پهلوی دوران رونق و اوج خودش را سپری می‌کرد. در این دوره ۱۰ تا ۱۵ نفر از افراد شاخص همچون ارجمند، رشید فرخی و ... را داشتیم که نظام تشکیلاتی داشتند و باعث شدند فرش کرمان در دنیا شناخته شود و بازار حرفه‌ای در زمینه‌ی فرش ایجاد کرده بودند».
وی با بیان این‌که بعد از مدتی تغییرات زیادی در طرح، رنگ و نقشه‌ی فرش کرمان ایجاد و سبب شد فرش کرمان اعتبار گذشته‌ی خود را از دست بدهد اضافه کرد: «جهالت ناظرین متولی این بخش، باعث شد که فرش کرمان از شاکله‌ی اصلی خود خارج شود و نگرانی امروز بنده نیز در این است که گلیم دچار چنین مشکل و معضل فرش کرمان نشود».
سیستانی با تاکید بر این‌که دخل و تصرف در طرح و نقشه‌ی گلیم و ورود نوآوری و تکنولوژی به این حوزه باید براساس شناخت گذشته و به‌صورت قدم به قدم صورت گیرد افزود: «متاسفانه امروز شاهد هستیم که این دخل و تصرف به سرعت در حال ورود به شاکله‌ی گلیم است که جای نگرانی دارد».
نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق کرمان با بیان این‌که گلیم، یعنی دستبافته تخت‌باف اظهار کرد: «در استان کرمان هشت تکنیک گلیم‌بافی داریم که تنها یکی از این تکنیک‌ها شیریکی‌پیچ است. گلیم جفت قلاب (چهل ماشوله) که در طرف‌های روستاهای زردشت در استان کرمان بافته می‌شود نیز اکنون ثبت ملی شده است و تکنیک‌های مختلف دیگری داریم که هنوز جای ثبت، تولید و معرفی شدن را دارند که متاسفانه امروزه خیلی از این روش‌ها منسوخ و یا کم رنگ شده است».
وی با اشاره به این‌که خوشبختانه امروز گلیم شیریکی‌پیچ در کشور جایگاه خوبی را به دست آورده است گفت: «در استان کرمان پتانسیل‌های بسیار خوبی در حوزه‌های مختلف صنایع‌دستی وجود دارد اما متاسفانه در مقابل آن نقطه ضعف‌های بسیار زیادی هم داریم که یکی از این نقطه ضعف‌ها، عدم وجود صادر‌کننده‌ی صنایع‌دستی در داخل کرمان است»
سیستانی با بیان این‌که حال خوب یک کسب و کار در دنیا، در گروی داشتن زنجیره‌ی کامل و حرفه‌ای آن صنعت و اثر است افزود: «خیلی افراد در دنیا هستند که فرش، پته، گلیم و مس کرمان را می‌شناسند و این موضوع به دلیل آن است که اکثر ملزومات گذشته‌ی صنایع‌دستی از کشور خارج شده است و آن‌ها به ارزش ماهوی این آثار پی برده‌اند زیرا از کودکی با آثار هنری و عمق وجودی این آثار آشنا می‌شوند».
نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق کرمان با اشاره به این‌که این نگاه و رویکرد عمیق به آثار هنری و سنتی در کشور ما وجود ندارد خاطرنشان کرد: «متاسفانه در این میان یک خلاء آموزشی و فرهنگی وجود دارد که باید نگاه ویژه‌تری به آن داشته باشیم». /پ