گروه فرهنگ‌وهنر – عصر روز پنج‌شنبه، 15 شهریورماه مراسم رونمایی و جشن امضای مستند «مافه» به کارگردانی سیدحمید میرحسینی و تهیه‌کنندگی عباس تقی‌زاده در محل کافه گالری آزاد برگزار شد. این مستند روایت‌گر مراسم «نخل‌گردانی» است که شکلی خاص از مراسم عزاداری برای سیدالشهداء بوده و در قالب مناسک و آئین‌های ویژه‌ای با عنوان مراسم «مافه» هرساله در شهداد ترتیب داده می‌شود.
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از استقامت، در این مراسم جمعیت قابل توجهی از اهالی و برجستگانِ فرهنگ و هنر حضور داشتند و به نظر می‌رسید با این اتفاق که یک مستند بومی از جنسِ سرزمینِ خودشان، که در 90 کیلومتری همین شهر به تولید رسیده بود همدلی و علاقه خود را ابراز می‌کنند. محمدرضا علیزاده، مهدی محبی‌کرمانی، عباس تقی‌زاده و سیدحمید میرحسینی از سخنرانان این مراسم بودند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدرضا علیزاده در این مراسم، مستند مافه را که کار ارزشمند حفظ و مستندسازی آداب و رسوم کرمان را محقق کرده است، ارج نهاد و از سازندگان آن تشکر کرد. وی گفت:«استان کرمان به دلیل وسعت در فرهنگ و تنوع ویژگی‌های اقلیمی که هر منطقه و نقطه‌ی آن دارای خصوصیات ویژه و مخصوص به خودش است، سرزمینی ارزشمند است و از هرکس که در احیای فرهنگ و معرفی آداب و رسوم آن کاری را تولید کند باید مورد قدردانی قرار بگیرد چرا که حفظ فرهنگ، آن را ماندگارتر می‌کند».
او افزود:«همگی ما با کارها و تولیدات آقای میرحسینی آشنایی داریم و می‌دانیم که ایشان همواره در به ثبت رساندن و حفظ آداب و رسوم این مرز و بوم کوشیده است. در این روزها هم که داریم به ایام محرم نزدیک می‌شویم و محرم هم همواره جزئی از فرهنگ ما است و به راحتی از دست نخواهد رفت، این مستند نیز همین فرهنگ را در بخشی از زندگی مردم شهداد به تصویر کشیده است».
حفظ آیین‌ها برای شهدادی‌ها یک مقاومت است
عباس تقی‌زاده، در طی این مراسم در چگونگیِ شکل‌گیری مستند مافه برای حضار توضیح داد:«ماجرای این مستند به پاییز سال 93 برمی‌گردد که از شهداد به آقای میرحسینی زنگ زدم و گفتم درمورد آیین‌های عاشورایی در شهداد یک مستند بسازیم و ایشان با همه وجود این پیشنهاد را پذیرفت. بخشی از این پژوهش را انجام دادیم، مصاحبه‌ها را گرفتیم، و طرح آماده شد و سرانجام در محرم سال 94، بیشتر کار فیلم‌برداری شد. اما در این مستند صحنه‌های کوتاهی هست که در سال 95 و بیشتر در سال 96 معرفی شدند».
وی در ادامه با اظهار تاسف از اینکه امروزه در شهداد پیوند بین جامعه و گردشگری گسسته است، تاکید کرد:«معمولا وقتی اسم شهداد را می‌آوریم، همه به یاد کلوت‌ها می‌افتیم در حالی‌که در کنار این کلوت‌ها همسایه‌هایی هستند که سال‌ها دارند با کویر همزیستی می‌کنند و شهداد پر از جاذبه‌های مردم‌شناسی است. امروز در عکس‌هایی که از توریست‌هایی که برای بازدید از شهداد آمده‌اند داریم، می‌بینیم که «آدم» در بین آنها وجود ندارد و هنوز پیوندی بین جامعه و گردشگری شکل نگرفته است. و امیدواریم که این مستند از این حیث بتواند پنجره‌ی جدیدی برای شناخت شهداد بگشاید».
او در ادامه آیین‌هایی که در مستند مافه معرفی شده‌اند را با بیان اینکه قدمتی دست‌کم 300 ساله دارند را تک‌به‌تک تشریح کرد:« ما در این مستند چند آیین را معرفی می‌کنیم که قدمتی دست‌کم 300 ساله دارند. یکی از آیین‌های معروف در کشور ما، آیین «نخل‌گردانی» است که نخل نماد تشییع پیکر مطهر امام حسین (ع) است و شهدادی‌ها به آن نخل، «مافه» می‌گویند. این مراسم روز عاشورا انجام می‌شود، شب قبل مافه را می‌بندند که در مستند خواهید دید».
این پژوهشگر افزود:«سنت دیگر، شخصینی (دو شخص کنار هم) است. بدین‌صورت‌که، دو شخص کنار هم قرار می‌گیرند، کفن می‌پوشند و به این‌ها «عباسی‌ها» گفته می‌شود. یکی از دونفر، دست چپ را در کمر کناری می‌گذارد و با دست راست سینه می‌زند. ممکن است بغل عزاداران یک صف یک کیلومتری را تشکیل بدهند که این صف سال به سال دارد کمتر و کم‌رونق‌تر می‌شود. کسانی که جلوی مافه هستند، باید رو به مافه باشند و دست باید بر روی سر باشند. آنها سینه نمی‌زنند و به آنها «حسینی‌ها» می‌گویند. سردسته‌شان هم معمولا شمشیر به دست دارد. در نهایت در امامزاده این مراسم تمام می‌شود، کفن‌ها را در می‌آورند و بعضی برای تبرک آنها را می‌برند».
تقی‌زاده اضافه کرد:«آیین دیگر «جوش حسینی» یا «جوشیدن» است که عزاداران با سینه‌زدن‌های بسیار تند گرداگرد علم می‌چرخند و ذکر یاحسین و یا زهرا می‌گویند و یک نفر سنج می‌زند. و آیین دیگر، «حجله‌بندان» و «علم‌بندان» است که روز ششم محرم انجام می‌شود و این‌ها هرکدام یک داستانی است که در مستند آمده است».
او همچنین اظهار کرد:«اما یک نکته‌ی جالب‌توجه را بگویم. اول محرم در شهداد با نقاره اعلام می‌شود. سال‌هاست که نقاره‌نواز معروف شهدادی، علی‌کریم شجاعی صبح بعد از اذان می‌آید و در خانه‌هایی که در آنها روضه‌خوانی می‌شود، نقاره می‌زند و نقاره را به خانه‌ی بعدی می‌برد که 15 خانه بود و الان کمتر شده است. روز سوم، در هر خانه‌ای که عزاداری هست دو علم می‌برند و دوطرفِ منبر می‌گذارند. و این‌ها تا روز پنجم هیچ لباسی ندارند و فقط نیزه و چوب هست و بعد آن را تزیین می‌کنند. روز ششم هم گهواره‌ی علی‌اصغر بسته می‌شود. و این ده روز و در نهایت تا ظهر عاشورا بعد از نماز خیمه‌ها را آتش می‌زنند، به اسیری می‌گیرند که در تعزیه وجود دارد. خاندان امام حسین (ع) و مافه را بلند می‌کنند و همه به سمت امامزاده رهسپار می‌شوند و در آن‌جا مراسم تمام می‌شود و دسته وا می‌ریزد و جمع می‌شود برای سال بعد. این آیین‌ها قدمت چندصدساله دارد که چندان هم شناخته‌شده نیست. امیدوارم که با این مستند شناخته شوند».
او اما در ادامه، با بیان اینکه متاسفانه برخی افراد با این آیین‌ها سر ناسازگاری دارند و دوست ندارند که تکرار شوند، اظهار کرد:«حفظ این آیین‌ها برای مردم شهداد علاوه بر اینکه یک سرمایه است یک مقاومت هم هست که بگویند این جزئی از هویت و سرمایه ما است. ما نیز تلاش کردیم که گوشه‌هایی از این سرمایه را در مستند تصویر کنیم».
وی در پایان یادآور شد:«در حوزه عزاداری و آیین‌ها معمولا هر نسلی برای خودش یک ابزاری دارد. آنچه که در مستند مافه می‌بینید ممکن است مربوط به نسل کنونی نباشد. اما در شهداد این‌ها همه حفظ شده است».
مستند مافه را به یک کالای فرهنگی تبدیل کردیم
سیدحمید میرحسینی در ابتدای صحبت‌های خود به آشنایی خود با عباس تقی‌زاده و ماجرای همکاری آنها در حوزه فیلم‌سازی اشاره کرد و گفت:«آشنایی من با آقای تقی‌زاده به سال‌های 76، 77 برمی‌گردد. زمانی که ایشان را در پروژه‌ای که راجع به زندگی هوشنگ مرادی‌کرمانی بود ملاقات کردم و دوستی ما از همان‌زمان شکل گرفت. و همکاری ما نیز در حوزه مستندسازی، از زمانی شکل گرفت که داشتم «هوتک در شیدایی» را کار می‌کردم. آن‌زمان آقای تقی‌زاده با من تماس گرفت و پیشنهاد مستند ساختن در مورد شهداد را مطرح کرد که در نهایت به سرانجام رسید. نهایی شدنِ این کار تقریبا سه سال زمان برد».
او ادامه داد:«هدف ما این بود که سوای از اینکه این مستند در فضاهای سینمایی و جشنواره‌ها اکران شود، به صورت دی‌وی‌دی درآید تا به صورت یک کالای فرهنگی به مخاطب عرضه شود. ما که همیشه برچسب «شهرستانی» داشتیم و همیشه مصرف‌کننده کالاهای فرهنگی از پایتخت بودیم، اما می‌خواستم کاری کنم که فرهنگ زیبای خودمان را به هر شکلی در سرتاسر کشور توزیع کنیم».
این مستندساز در ادامه با تاکید بر اینکه کرمان برای مستندسازان مانند بهشت است، تصریح کرد:«این، پنجمین فیلم من در حوزه شهداد و هشتمین فیلم در حوزه محرم است. خوشبختانه کرمان به لحاظ فرهنگی و اقلیمی بهشت مستندسازان است».
وی همچنین در تقدیم اثر خود به انجمن خیریه‌ی طلوع بی‌نشان گتف:« پروژه قبلی من راجع به زنان و اعتیاد بود که در همان زمان با انجمنی به نام طلوع بی‌نشان آشنا شدم که زندگی‌های دردناک انسان‌های دردمند را دیدم و تلاش کردم عرضه این فیلم را به این انجمن تقدیم کنم. درواقع دلم می‌خواست این کار در تاسوعا و عاشورا مثل قدیم وقف شود به یک کار خیر».
گفتنی است در طی این مراسم، مظفری، مسئول انجمن خیریه‌ی انجمن طلوع بی‌نشان چند کلامی با حضار سخن گفت و آنان را به همراهی با این انجمن، همراه با حس «احترام» و «انسانیت» فرا خواند.
در این مراسم مهدی محبی‌کرمانی در بیان ضرورت ساختن مستندهایی نظیر مافه، آن هم در شرایطی که با «درهم‌تنیدگی فرهنگ» روبه‌رو هستیم به ایراد سخنرانی پرداخت که مشروح سخنان وی در گزارشی جداگانه در سایت منتشر شده است.
نظر خود را بنویسید