فردایکرمان ـ اسما پورزنگیآبادی: در چند سال اخیر، رضا ناصری و نظرات و دغدغههایی که نسبت به شهر کرمان و مسائل آن دارد را مردم کرمان و دیگر کارشناسان شنیده و دنبال کردهاند. او که در دورهی مدیریت سابق شهر، با پروژههایی چون زیرگذر آزادی و فلکهی مشتاق مخالفتهای آشکار خود را از طریق رسانهها مطرح میکرد و برای آنچه چنین اقداماتی بر سر شهر میآورند هشدار میداد، در دورهی شهرداری عالمزاده، بهعنوان دبیر کارگروه مشورتی معماری و شهرسازی شهرداری، نقش تازهای در شهر گرفت و میخواست تا نظرات تخصصی را در مسائل مربوط به شهر جاری سازد و مانع از تکرار خطاهای گذشته بشود. او پیش از این، در دانشگاه آزاد کرمان تدریس میکرد، اکنون اما در رشتهی معماری دانشگاه شهید بهشتی در مقطع دکترا در حال ادامه تحصیل است و البته خودش و دیدگاههایش هم در بین کارشناسان منتقدانی دارد. هماکنون، یکی از پروژههایی که به نام ناصری گره خورده، فضاسازی است که در حاشیهی چهارراه طهماسبآباد صورت گرفته و انتقادات زیادی هم نسبت به آن مطرح شده است. در گفتوگویی که در ادامه میخوانید، از او خواستم تا نظرش را دربارهی این انتقادات مطرح کند و البته از سرنوشت کارگروه مشورتی هم پرسیدم. این، بخش دوم گفتوگویی است که با موضوع زیباسازی در شهر، پیش از این در فردایکرمان منتشر شده است.
آقای ناصری، دربارهی طرحی که در ضلع شمالی چهارراه طهماسبآباد اجرا شده که بیشتر هم با مجسمههای آن معرفی میشود، انتقادات زیادی مطرح است که یک مورد آن، القای حس خمودگی به رهگذران است. از قضا این طرح را به شما هم نسبت میدهند. میخواهم نظرتان را در اینباره بگویید. این انتقادات را شنیدید؟
اجازه بدهید ماجرای اجرای این پروژه را شرح دهم؛ در جریان رویکردی که از زمان مدیریت آقای عالمزاده قرار بود بر شهر حاکم شود، تصمیم بر این شد که چهارراه طهماسبآباد به نمادی برای تغییر نگرشی بشود که خود من همیشه دربارهی آن حرف میزنم و آن این است که کرمان از شهری که برای تسریع حرکت سواره تلاش میکند به شهری تبدیل شود که به سمت تسریع حرکت پیاده میرود؛ در واقع، از یک شهر در سلطهی خودرو به یک شهر پیادهمدار با فضاهای شهری سرزنده تبدیل شود. این چهارراه باید نمادی از این حرکت میشد و قرار بر آن بود بعد از اجرای آن، این طرح به دیگر نقاط شهر هم تسری داده شود.
کاری که من در این چهارراه انجام دادم در این راستا بود و میخواستم اینجا به یک فضای شهری تبدیل شود که عابر پیاده بتواند از آن استفاده و در حین عبور از آنجا مکث کند. این نیاز بود این آمد و شد و حضور در فضا ایمن و امن و راحت باشد که این الزامات، از طریق معماری باید فراهم میشد. قبل از اجرای این طرح اما، شهرداری منطقه دو قصد داشت مجسمهای از آقای شهریار رضایی در این مکان نصب کند و تقریبا همین ناحیه پیشبینی شده بود تا مجسمه نصب شود. من دخالتی در این موضوع نکردم و به آن به عنوان سفارش کارفرما توجه کردیم و آن را در طرحی که تهیه کردیم دیدیم. ولی تغییرات دیگری که در چهارراه اتفاق اتفاد و البته عقیم هم ماند، کار من است. همانطور که خودتان اشاره کردید، یکسری از انتقادات مربوط به همین مجسمههاست و نظر من دربارهی مجسمهها ممکن است خیلی موافق این انتقادات نباشد. ماجرای مفصلتر مجسمهها را، از خود مجسمهساز یا کسانی که متولی بودند میتوانید بپرسید. انتقاد دیگری که شنیدم این است که چرا چمن آنجا جمع و موزاییک شده و در واقع به حذف سبزینگی نقد دارند. به هر حال، ترکیببندی چهارراه تغییر کرده و به صورت دریافت حسی بدون داوری، ممکن است عدهای حس خیلی خوبی از فضا نداشته باشند که به این افراد حق میدهم. دربارهی فضای سبز که حذف شد، باید بگویم که این کار باید انجام میشد؛ اول اینکه وقتی قرار است این محدوده به فضای شهری تبدیل شود و مردم بخواهند حضور داشته باشند و فعالیت کنند و ساز بزنند و برنامههایی مثل عزاداری اجرا کنند، بنشینند و مکث کنند، لازمهاش این است کف آن سختفضا باشد. موضوع بعدی اینکه اگر بخواهیم نگاه عمیق زیباییشناختی به این موضوع داشته باشیم، مسئلهی اکولوژی هم باید مدنظر قرار گیرد. بله؛ این خوب است که ما حتی یک زمین گلف بزرگ در کرمان داشته باشیم. خیلی از دیدن آن لذت میبریم ولی آبیاری چنین زمینی وقتی درختان بلوار جمهوری دارند خشک میشوند، چگونه باید انجام شود؟ این واقعیت است که ما در کرمان آب نداریم، باید از دهان خودمان آب بگیریم به درخت و گیاهان بدهیم، پس، وقتی آب نداریم، دیگر وجود چمن زیبا نیست و من معتقدم ما در شهری مثل کرمان باید بهدنبال سبزینگی به شکل نگین باشیم. مثل نگینی که روی انگشتر میگذاریم. در همین حال باید بگویم که سبزینگی چهارراه، خیلی بیشتر از چیزی است که در حال حاضر محقق شده است و این ایراد، مربوط به اجراست. به دلیل تعجیل در اجرا و تغییر الگوی کاشت، تعدادی از باغچهها حذف شد و درختچههای بلندی که پیشبینی شده بود به بوتههایی کوتاه تغییر کرد، و این نقطه ضعف به وجود آمد که قابل حل هم هست. دربارهی دریافت حسی که از این فضا میشود و در خیلی از افراد مثبت نیست؛ باید بگویم که مقدار زیادی از آن به دلیل دیوار کاهگلی پشت آن است که رنگ شده و بیان آن هم خیلی در فضا زیاد است. ما این دیوار را هم طراحی کرده بودیم که زیباسازی شود ولی اجرا نشد. ضمن اینکه، در این طرح، مقداری هم ایرادات اجرایی وجود دارد مثلا الگوی کفسازی در جریان اجرا به هم خورده و مصالح آن، کیفیتی که باید داشته باشد را ندارد و همهی اینها باعث شده که احساسی که از این فضا میشود این باشد که یک کار مرغوب و باکیفیت نیست.
حالا قرار است این مسائل را اصلاح کنیم؛ مجسمهها که قرار نیست حذف شود ولی مجسمهساز ممکن است مقداری اصلاحات بخواهد در آن انجام دهد، دیوار هم زیباسازی میشود و طرح گسترش مییابد. یا عدهای میگفتند که اینجا آفتاب است و جای نشستن نیست؛ در حالی که ما این موضوع را بررسی کرده بودیم و تحلیلهای ما نشان داد که سایهاندازی درختان و ساختمانها به گونهای است که در ساعات عصرگاهی، سایه وجود دارد و میبینید که از حدود ساعت چهار و نیم، پنج به بعد، این اتفاق میافتد.
بخش زیادی از کاری که در طهماسبآباد کردیم، اصلاح مبلمان شهری به نفع عابر پیاده بود که متاسفانه آن هم اجرا نشد. مثلا سیستم چراغهای راهنمایی در چهارراه باید تغییر میکرد، اتصال خیابان به پیادهرو باید تغییر میکرد، برای معلولان و نابینایان در بالاترین سطح استانداردها فضایی مناسب دیده شده بود، ایستگاه اتوبوسی طراحی کرده بودیم که نصب نشد، روشنایی آن طراحی شد اما اجرا نشد، سطلهای آشغال نصب نشد، پارکینگ دوچرخه اجرا نشد و اینها باعث شد که پروژه آنطور که طراحی شده بود اجرا و در نتیجه، دیده نشود. به طور کلی، دربارهی این طرح، انتقادات مطرح شد ولی اتفاقات مثبتی رخ داد که مردم هم با آن تماس گرفتند ولی از آن حرفی زده نشد؛ اینکه چهارراه از یک محل عبوری به محل ماندن تبدیل شد. من از این طرح دفاع میکنم و خیلی هم با آن موافقم اما مشکلاتی در اجرا دارد که باید اصلاح شود و شورا و شهرداری هم پیگیر هستند تا طرح کامل شود. وقتی کامل شد میتوانند بگویند این تفکر را در شهر میپسندند یا مخالف آن هستند.
آقای ناصری، یکی دیگر از اتفاقاتی در این دوره از مدیریت شهری رخ داده، تشکیل کارگروه مشورتی معماری و شهرسازی شهرداری کرمان و کارگروه هنرهای شهری بود که شما دبیر کارگروه مشورتی بودید. نسبت به وجود این کارگروه انتقاداتی مطرح است. از جمله اینکه در جریان انتقاد از مکعب نورانی، رئیس شورای شهر میگفت که بعد از کلی وعده و وعید و اعتماد شهردار به این کارگروه، چنین المانی نصب شده است. ممکن است بگویید در اتفاقات مهمی که در این سه سال در شهر رخ داده، این کارگروه چه نقشی دارد؟
کارگروه مشورتی معماری و شهرسازی حداقل یک و نیم سال است که وجود ندارد.
با دستور شهردار منحل شده است؟
نه به این روشنی این اتفاق رخ نداده است. البته مقداری هم این کارگروه تغییر شکل داده است و اعضا با شهرداری همکاری دارند؛ مثلا پروژهای به یک شرکت مشاور داده شده و خود شهرداری در این فرایند، نیاز به مشاورهی تخصصی دارد که از طریق اعضای کارگروه آن را پیگیری میکند. میدانم انتقاداتی در این زمینه وجود دارد اما اشکال از اینجا شروع میشود که چرا بهجای اینکه کسانی را بازخواست کنیم که بدون دقت کارشناسی، سالها شهر را مدیریت میکردند، از این حرف بزنیم که چرا کارگروه شش ماه جلوی یکسری از مسائل را گرفت؟ این نحوهی مواجهه واقعا عجیب است. بگذارید مثالی بزنم؛ در زمینهی مدیریت کرونا آیا به وزارت بهداشت و پزشکان و متخصصان اپیدمی گفته شد چرا به شما اعتماد کنیم خودمان میرویم بیماری را مدیریت میکنیم؟ چنین چیزی گفته نشد. در صورتی که همین متخصصان، اشتباه هم کردند. مثلا اول گفتند ماسک نزنید اما الان میگویند بزنید. در مورد این کارگروه هم، فرض کنیم اشتباهاتی کرده، ولی آیا نفس وجود متخصص و مدیریت تخصصی در شهر اشتباه است؟ ممکن است برخی بگویند چند نفر از این کارگروه باید حذف یا اضافه میشدند، ممکن است درست باشد ولی این را بدانید که این کارگروه از بلندپایهترین کارشناسان و متخصصان شهر تشکیل شده بود و رئیس دو دانشکده معماری کرمان در آن عضو بودند. این کارگروه، در جریان یکسری اتفاقات از جمله نصب المان در آزادی یا نصب پل عابر پیاده، نگذاشتند آبرویی از شورای شهر برود.
اما خیلیها میگویند کارگروه، شهر را معطل کرد.
کارگروه شش ماه فعال بود و الان یک سال و نیم نیست. کسانی که میگویند کارگروه شهر را معطل کرد، چرا الان کاری نمیکنند؟ به نظر من طرح این مسائل، یک بهانهی جدید است که ما میخواستیم کار کنیم کارگروه نگذاشت. شورای شهر برای کرمان کدام ایده را داشت که پیاده نشد؟ از شورای شهر در این سه سال دو ایده بیرون آمده؛ یکی بلوار 45 متری کوثر ساخته شود و دیگری، در تقاطع شرفآباد روگذر بسازند که من امیدوارم هر دو این ایدهها را نتوانند اجرا کنند چون هر دو اشتباه است. بلوار 45 متری، اشتباهترین کار در شهرسازی کرمان است و به قدری اشتباه بزرگی است که اشتباه میدان آزدی را فراموش میکنیم! روگذر شرفآباد هم کاری بیفایده برای شهر است. به جز این دو مورد، شورای شهر در این سه سال کدام طرح را برای شهر داشته که کارگروه جلوی آن را گرفته یا مخالفت کرده است؟
بحثی که در شورای شهر وجود داشت این بود که کارگروه، میدان آزادی را سه سال معطل کرد و حالا المان مکعب نورانی با این همه انتقاد در آن نصب میشود.
در جریان نصب این المان، نه کارگروه مشورتی، نه کمیته هنرهای شهری، نه سازمان سیما و منظر و نه اداره زیباسازی آن نقشی نداشتند و شهرداری منطقه آن را اجرا کرد که قبلا دربارهی این موضوع صحبت کردهام. کارگروه گفت که در آزادی المان نصب نشود ولی مگر همین کارگروه نگفت که مسائل ترافیکی میدان حل نشده و باید برای آن فکری بشود؟ مگر نگفت وضعیت ایستگاه اتوبوس و تاکسیها در میدان باید اصلاح شود؟ مگر نگفت که در اطراف میدان آزادی، باید جدارهها بازسازی و یکی از کاربریها تغییر کند؟ مگر نگفت آزادی باید تبدیل به بزرگترین فضای شهری کرمان شود؟ کارگروه دربارهی آزادی، کل مسیر را گفته بود ولی به آن توجهی نکردند. کارهایی که کارگروه گفته بود انجام ندهید را انجام ندادند، کارهایی که گفته بود انجام بشود را هم انجام ندادند!
شخص شهردار در تعطیلی کارگروه چه نقشی دارد؟
کارگروه که اساسا با حمایت شخص آقای عالمزاده تشکیل شد و ایشان میخواست هرکاری انجام میشود تایید گروهی از متخصصان را داشته باشد. اعضا اما شاید رفتهرفته دیدند منشاء اثر نیستند ضمن اینکه گاهی از بیرون انتقاداتی میشد که اغلب هم بهجا نبود. عدهای بودند که برای عضویت در این کارگروه ابراز شیفتگی میکردند و بعد که محقق نشده بود کارگروه را به باد انتقاد میگرفتند در حالی که اعضای آن، واقعا وقت میگذاشتند، از کار شرکت و دانشگاه خود زده بودند و به این کارگروه کمک میکردند. وقتی فضا اینطور شد، دلسرد و سرخورده شدند و البته به نظر من، باید مقاومتر میبودند. از طرفی، متاسفانه کارگروه به جای اینکه ماهیت کلان سیاستگذاری و حالت عامل داشته باشد، رفته رفته به یک کارگروه منفعل تبدیل شده بود به این صورت که بگویید چه عوارضی در شهر ایجاد شده تا ما آن را حل کنیم. مثلا آرامستان جدید چه مشکلاتی دارد بیاورید راهحل را پیدا کنیم. بنابراین، از نقش سیاستگذاری تنزل یافت و به یک کارگروه کارشناسی در بدنهی شهرداری تبدیل شد. روزهای اول فعالیت این کارگروه، سطح و کلاسی که میخواستند در شهر کارها پیش برود مهیا نبود. مثلا سالیان سال بود که شهرداری کرمان یک قرارداد با یک آرشیتکت نداشت و شرح خدمات و نحوهی پرداخت هزینهها معلوم نبود، حالا کارگروه میخواست که این اقدامات در بالاترین سطح و در لایههای مهندسی و فنی و اجتماعی رخ بدهد اما تشکیلات شهرداری آن زمان آمادهی این نبودند. در حال حاضر اما شهرداری تعداد قراردادهایی که برای انجام کارها در شهر بسته، فکر میکنم دو رقمی باشد، تا جایی که حتی مسیر دوچرخه را هم به مشاور داده طراحی کند یا پارکها را مشاوران طراحی میکنند. اوایل اما کار پیش نمیرفت، از بیرون هم ناهماهنگیهایی وجود داشت؛ مثلا یک شهردار با پیشنهاد کارگروه مخالف بود، معاون موافق بود، یا شهردار موافق بود، از سوی شورا مخالفت میشد؛ ما هم دل نازک هستیم، نتوانستیم ادامه بدهیم. تاکید میکنم که در کرمان کار درست از جنس تحول است و وقتی کارگروه نشست، آنچه میخواست انجام دهد از همین جنس بود و تحول با حجم اقدامات بالا و تبعات سنگین در شهر باید رخ میداد. مثلا برای میدان آزادی، قرارداد میلیاردی فقط برای مشاور باید بسته میشد. با آقای کورش گلکار از طراحان برجستهی کشور هم در اینباره صحبت شده بود، رقمهای میلیاردی براساس تعرفه تقاضا کرده بود. چیزی که کارگروه میخواست تحول بود اما آمادگی اداری و اجتماعی و سیاسی وجود نداشت. همهی این اتفاقات موجب شد که کارگروه سرخورده بشود و کنار برود.
اگر اشکال فقط از همین مسائلی باشد که به آن اشاره کردید، الان که سازمان شهرداری تا حدی منسجم و منظم شده، فکر میکنید نیاز است آقای عالمزاده مجدد این تجربه را تکرار و کارگروه را زنده کند؟
100 درصد. بهتر است آقای عالمزاده این کارگروه را فعال کنند و تا جزییترین کارهای شهر را هم تخصصی پیش ببرند. از متخصصان سطح بالا استفاده کنند و حتی ترکیبی از متخصصان کرمان و تهران را در این کارگروه لحاظ کنند. مسئلهی کرمان طوری نیست که به راحتی حل شود. باید سطح تخصصی در شهر را خیلی بالا ببریم و بهترینهای کشور را به کرمان بیاوریم. خوشبختانه ما هم شورای شهر عقلانی داریم، هم مدیریت ارشد استان عقلانی است و هم مدیریت شهرداری؛ این، یک فرصت طلایی است که شهر کرمان دارد از دست میدهد. الان وقت تحول است و باید از متخصصان سطح بالا نه صرفا کسی که مدرکی دارد کمک بگیریم. نباید از این راه برگردیم، اصلا بگویند ناصری بلد نبود این کارگروه را مدیریت کند، ناصری را کنار بگذارید و بدهید دیگری کار را ادامه دهد و در سطح بالا کارگروه مشاوران را فعال کند و جایگاهی والا در حوزهی سیاستگذاری به آن بدهید. باور کنید در این شهر، دیگر تعریض خیابان و اجرای راستگرد و پل هیچ امتیاری برای این شهرداری و شورا به حساب نمیآید. / الف
نظر خود را بنویسید