فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: خبر خوب اینکه بالاخره و بعد از حدود 2.5 ماه، موج دوم کرونا در استان کرمان رو به کاهش گذاشته است. سخنگوی دانشگاه علوم‌پزشکی کرمان این خبر را داد و با یادآوری اینکه موج اپیدمی باید چهار تا شش هفته بعد از شروع، فروکش می‌کرد اما در استان ما این‌طور نشد؛ تصریح کرد که وضعیت فعلی هم شکننده است و با کم‌ترین بی‌احتیاطی و عادی‌انگاری شرایط، مجدد موج‌های بعدی رخ خواهد داد.
دکتر مهدی شفیعی در این گفت‌وگو همچنین، درباره‌ی تاثیرات خیلی خوبی که استفاده از ماسک به‌همراه فاصله‌گذاری اجتماعی و فیزیکی در کنترل بیماری داشت گفت.
او درباره‌ی بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها هم توضیح داد که باید مثل دیگر کسب‌وکارها که طی ماه‌های گذشته و بعد از تعطیلی فعال شدند، مراکز آموزشی هم با رعایت نکات بهداشتی، به چرخه‌ی فعالیت برگردند و گفت که فرزند خودش را هم به مدرسه فرستاده ولی تمام نکات بهداشتی را به‌خوبی به او آموزش داده است.
شفیعی در عین‌حال از خانواده‌ها خواست تا بر کار مدارس در روزهای کرونایی نظارت کنند. او همچنین، درباره‌ی نگرانی‌ای که از همزمانی کرونا و آنفلوآنزا در پاییز وجود دارد گفت و توضیح داد که اگر نکات بهداشتی ویژه‌ی کرونا رعایت شود ممکن است اصلا اپیدمی آنفلوآنزا را تجربه نکنیم ولی از یک موضوع مهم دیگر هم گفت؛ اینکه چون نیمکره‌ی جنوبی امسال اپیدمی بزرگی از آنفلوآنزا تجربه نکرده، ما اگر با این اپیدمی همزمان با کرونا مواجه شویم کارمان خیلی سخت می‌شود.
از سخنگوی علوم‌پزشکی کرمان درباره‌ی ماجرایی پرسیدم که یکی از شهروندان کرمانی چند روز پیش به ما از آن خبر داد. اینکه زباله‌گردهایی را دیده که در حیاط خانه‌ای در بلوار نصر، مشغول شستن و اتوکشی ماسک‌های مصرف‌شده بوده‌اند. شفیعی از مردم خواست تا به محض مشاهده‌ی چنین اتفاقاتی به 190 خبر بدهند و البته گفت که این ماسک‌ها به مراکز معتبر عرضه راه پیدا نمی‌کند ولی ممکن است مثلا در جلوی ادارات به‌صورت فله‌ای عرضه شود یا در حاشیه‌ی شهر. او چند توصیه هم کرد تا راه را بر زباله‌گردهایی که از سر ماسک‌های آلوده نمی‌گذرند ببندیم. اینکه حتما ماسک را قبل از دور ریختن، معدوم کنیم. پاره‌اش کنیم و کش و بند آن را هم جدا کنیم.
درباره‌ی همه‌ی این مسائل، شفیعی، سخنگو و مدیر گروه مبارزه با بیماری‌های واگیردار دانشگاه علوم‌پزشکی کرمان توضیحات مفصلی داد.
این گفت‌وگو با او، به‌صورت مکتوب و به‌دلیل مشغله‌ی فراوانی که سخنگو دارد، در ساعت 12 شب انجام شد. از ایشان بابت این پاسخگویی سپاسگزارم و شما را به خواندن آن دعوت می‌کنم.
آقای دکتر، لطفا گزارشی از وضعیت اپیدمی در استان کرمان را ارائه بفرمایید. آیا موج دوم فروکش کرده است؟
خوشبختانه موج دوم اپیدمی در استان کرمان که به شکل یک نمودار ثابت درآمده بود تقریبا از هفته‌ی گذشته شیب ملایمی را شروع کرده و به سمت کاهش است. این، نتیجه‌ی اقداماتی است که طی یک ماه گذشته در رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی و اجتماعی، استفاده از ماسک و برخی اقدامات کنترلی در مکان‌های شلوغ و ادارات صورت گرفته است.
اگر روند کاهشی به همین منوال پیش برود، می‌توان امیدوار بود که طی هفته‌های آینده به وضعیت قبل از شروع اپیدمی در ابتدای تیرماه برگردیم و در ادامه، وضعیتی که در اردیبهشت‌ماه و خردادماه داشتیم را تجربه کنیم.
روز جمعه از سوی سخنگوی وزارت بهداشت اعلام شد که وضعیت شهرستان سیرجان طی هفته‌ی گذشته قرمز شده است. این آیا می‌تواند نشانه‌ای از شروع موج سوم کرونا در استان باشد؟
وضعیت شهرهای شمالی استان و مناطق زیرمجموعه‌ی دانشگاه‌های کرمان و رفسنجان و دانشکده سیرجان، طی دو هفته‌ی گذشته قرمز بوده است. در استان، فقط در هفته‌ی گذشته شهرهای جنوبی تحت پوشش دانشگاه جیرفت وضعیت زرد داشتند. بنابراین وضعیت سیرجان، طی دو، سه هفته‌ی گذشته قرمز بوده و آمار بیماران چه آن‌ها که تست‌شان مثبت می‌شود و چه آن‌ها که با علائم بیماری بستری می‌شوند، تقریبا روند ثابتی داشته و با شیب خیلی ملایمی در حال کاهش است. بنابراین روند افزایشی نداشتیم و وضعیت قرمز بوده و سیرجان همچنان قرمز است.
آقای دکتر، در ابتدای اپیدمی، تعطیلی و محدودیت‌ها اعمال شد. نتیجه هم داد و بیماری کم شد. بعد در گام دوم، طرح فاصله‌گذاری هوشمند اجرا شد که با شکست مواجه شد چون وارد موج دوم بیماری شدیم. در حال حاضر، یکی از جدی‌ترین استراتژی‌ها، استفاده‌ی عمومی از ماسک است. ارزیابی‌ها از تاثیرات استفاده از ماسک چه نتایجی را نشان می‌دهد؟ آیا می‌توان به ماسک زدن به عنوان یک راه‌حل کنترلی قابل اعتماد و پایدار در برابر کرونا تکیه کرد؟
ببینید، در ابتدا، وقتی با بیماری واگیردار با قدرت سرایت بالا مواجه می‌شویم، از طریق قرنطینه و محدود کردن ترددها می‌توان جلوی انتشار بیشتر را گرفت و سرعت انتقال را کاهش داد ولی وقتی کم‌کم مناطق مختلفی درگیر می‌شوند، قرنطینه و محدود کردن جواب نمی‌دهد. در این شرایط باید دنبال شناسایی افراد مبتلا و بدون علامت و قطع ارتباط آنان باشیم و از روش‌های پیشگیری و کنترلی که راهگشاست بهره ببریم. درباره‌ی کووید ـ 19 چون انتقال آن از طریق ترشحات تنفسی است فاصله‌گذاری فیزیکی و اجتماعی و استفاده از ماسک و شست‌وشو و ضدعفونی مکرر دست‌ها راه‌های پیشگیری است همچنین پیگیری اطرافیان بیمار و توصیه به ناقلان تا در منزل بمانند. این اقدامات، کمک می‌کند تا ابتلا کمتر و زنجیره‌ی انتقال قطع شود. پس، وقتی اپیدمی استقرار پیدا کرد قرنطینه و محدود کردن ترددها و اقدامات ابتدای ایپدمی خیلی کمکی نمی‌کند ضمن اینکه پیامدها و معضلاتی هم به‌دنبال دارد که گاهی بیشتر از فواید آن است. بی‌شک استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری فیزیکی باعث شد تا ما بتوانیم تقریبا موج دوم را در استان کنترل کنیم. معمولا وقتی موج اپیدمی ایجاد می‌شود اگر پروتکل‌های بهداشتی دقیقا رعایت شود، انتظار می‌رود چهار تا شش هفته فروکش کند ولی در استان دیدیم که اپیدمی بیشتر از شش هفته طول کشید یعنی از اول تیرماه که درگیر آن شدیم، کل تیر و مرداد در قله‌ی اپیدمی بودیم چون استفاده از ماسک در حد استاندارد نبود اما هرچه درصد استفاده بالاتر رفت و فاصله‌گذاری جدی‌تر گرفته شد، به سمت بهبودی اوضاع رفتیم. اینکه اپیدمی در استان طول کشید نشان می‌دهد همین درصد کمی که استفاده نکردند تاثیر زیادی بر شرایط گذاشتند. تاکید می‌کنم که تجربه نشان داد استفاده‌ی از ماسک و فاصله‌گذاری خیلی در کنترل موج دوم تاثیرگذار بود و همچنان هم یک روش تاثیرگذار است. فراموش هم نشود که اپیدمی ما شکننده است چون هنوز به قطع کامل زنجیره‌ی انتقال نرسیدیم. اگر رفتارهای بهداشتی مقداری کمرنگ شود، امکان برگشت موج‌های بعدی وجود دارد.
با توجه به نزدیکی به فصل پاییز و احتمال شیوع آنفلوآنزا، آیا ماسک نمی‌تواند از بحرانی شدن اوضاع جلوگیری کند که وزارت بهداشت این همه از همزمانی کرونا و آنفلوآنزا در پاییز و زمستان ابراز نگرانی می‌کند؟
همزمانی اپیدمی کووید ـ 19 و آنفلوآنزا بحثی جدی است که در همه‌ی دنیا مطرح شده است. سال‌هاست که ما وقتی به سمت فصول سرد می‌رویم اپیدمی آنفلوآنزا به‌عنوان یک بیماری تنفسی فصلی، به وجود می‌آید و هر ساله، اپیدمی‌های کوچک و بزرگ در جوامع گزارش می‌شود. بنابراین، باید حتما دغدغه‌ی آنفلوآنزا را داشته باشیم اما اینکه آنفلوآنزا چه وضعیتی را خواهد داشت چون راه انتقال آن با کووید ـ 19 خیلی نزدیک است، به‌دلیل آموزش‌ها و مراقبت‌های مربوط به کرونا و استفاده‌ی مردم از ماسک ممکن است وضعیت حادّی را تجربه نکنیم. در سال‌های گذشته در جریان اپیدمی آنفلوآنزا با وجود اینکه ما تاکید می‌کردیم شست‌وشوی دست‌ها مرتب انجام شود و اگر کسی علامتی از بیماری دارد، در منزل بماند و از ماسک استفاده کند خیلی کم مردم توجه و رعایت می‌کردند. الان اما قاعدتا زنجیره‌ی انتقال آنفلوآنزا را مثل سال‌های گذشته نباید داشته باشیم چون داریم راه انتقال آن را با رعایت نکات بهداشتی ویژه‌ی کووید19 سد می‌کنیم و اگر رفتارهای پیشگیرانه به‌درستی انجام شود شاید اصلا امسال اپیدمی آنفلوآنزا را تجربه نکنیم یا موارد محدود و تک‌گیر داشته باشیم. از طرفی، در نیمکره‌ی جنوبی زودتر از ما که در نیمکره‌ی شمالی هستیم؛ ویروس آنفلوآنزا به‌گردش درمی‌آید، امسال اما از این کشورها، از اپیدمی‌های بزرگ آنفلوآنزا گزارشی نرسیده است، بنابراین، خیلی نمی‌دانیم امسال در دنیا چه گونه‌ای از ویروس آنفلوآنزا در گردش است. آیا همان گونه‌های سال گذشته هستند یا تغییر یافته؛ خفیف‌تر یا شدیدتر شده‌اند؟ در این وضعیت، اگر رفتارهای بهداشتی ضعیف و زنجیره‌ی انتقال آنفلوآنزا در کشور برقرار شود دیگر نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که اپیدمی چه شدتی خواهد داشت چون تجربه‌ی نیمکره‌ی جنوبی را که همیشه به ما در کنترل بیماری کمک می‌کرد امسال در اختیار نداریم. موضوع بعدی اینکه علائم آنفلوآنزا در مراحل اولیه خیلی شبیه کروناست. برای کرونا دارو نداریم اما برای آنفلوآنزا داروی تقریبا موثری داریم. ولی چون علائم شبیه هم است خیلی کار تشخیص برای کادر پزشکی سخت می‌شود که بدانند آیا فرد، مبتلا به آنفلوآنزاست یا کووید؟ آیا داروی آنفلوآنزا را به بیمار بدهند یا خیر؟ اگر هم بخواهند فرض را بر این بگذارند که هر فردی علامت‌دارد، مبتلا به آنفلوآنزاست و داروی آن را مصرف کند؛ آن‌قدر دارو ممکن است در دسترس نباشد. به همین دلیل، کار مقداری سخت می‌شود. این همزمانی، نظام مراقبت بیماری را پیچیده و نیاز به آزمایش هر دو بیماری را در برخی از افراد بستری ایجاد می‌کند در نتیجه، هزینه‌های تشخیص بالا می‌رود. به همین دلیل نگرانیم اگر زنجیره‌ی آنفلوآنزا برقرار شود، چالشی برای کنترل هر دو این بیماری‌ها ایجاد شود.
آقای دکتر، مدرسه‌ها باز شده و نگرانی زیادی نسبت به تبعات فعالیت مدارس وجود دارد. از طرفی، نه وزارت بهداشت و نه آموزش و پرورش تضمینی درباره‌ی حفظ قطعی سلامتی دانش‌آموزان نمی‌دهند. نظر شما به عنوان یک کارشناس در این‌باره چیست؟ فکر می‌کنید چه خواهد شد؟ شیوع کرونای کودکان رخ می‌دهد؟
درباره‌ی بازگشایی مدارس، حرف و حدیث و اما و اگرهای بسیاری وجود دارد اما چند نکته را باید مدنظر داشت؛ وقتی یک اپیدمی طولانی می‌شود ناگزیریم برخی رفتارها و عملکردها را که محدود و ممنوع و متوقف کرده بودیم بعد از مدتی، البته با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و به‌تدریج، به شرایط عادی برگردانیم. وقتی در ابتدای اپیدمی بیماری، برای قرنطینه، همه‌ی صنوف و ادارات را تعطیل می‌کنیم بعد از مدتی، این واحدها را براساس میزان کم‌خطری، با حفظ شرایط بهداشتی به کارکرد قبلی خود برمی‌گردانیم. همین شرایط درباره‌ی دانشگاه‌ها و مدارس هم برقرار است. این مراکز تعطیل شدند و بعد هم به تعطیلی تابستانی رسیدند، الان که به زمان شروع سال تحصیلی رسیده‌ایم؛ باید کم‌کم با حفظ ضوابط بهداشتی، مراکز آموزشی هم به روال عادی برگردد. بازگشایی مدارس به‌شکل ذاتی اتفاق خطرناکی برای جامعه نیست؛ ضمن اینکه به همین شکل خیلی از صنوف و ادارات و باشگاه‌های ورزشی که امکانش را داشتند هم فعال شدند. خیلی از همین بچه‌هایی که ما نگران مدرسه رفتن آن‌ها هستیم در گیم‌نت‌ها حضور پیدا می‌کنند و بازی می‌کنند، در کوچه و با دوستان‌شان رفت‌وآمد می‌کنند، با خانواده مسافرت و میهمانی و پارک می‌روند بنابراین ارتباط با محیط بیرون دارند. حالا اگر در هر ارتباطی؛ چه بیرون و چه حتی در داخل منزل، نکات بهداشتی را رعایت کنند بیمار نخواهند شد و البته برعکس. در مدارس هم وضع همین است. در این‌باره اما چند نکته‌ی کلیدی وجود دارد؛ یکی اینکه پروتکل‌هایی که برای دانشگاه‌ها و مدارس تعریف شده باید سختگیرانه باشد. کوچک‌ترین روزنه‌ی که ورود ویروس و برقراری زنجیره‌ی انتقال را ممکن می‌سازد باید ببندیم. بهداشت آبخوری و سرویس‌های بهداشتی، تهویه‌ی فضای کلاس، گندزدایی سطوح، حفظ فاصله‌ی فیزیکی و الزام استفاده از ماسک، در دسترس بودن مواد شوینده و گندزدا، کم کردن ساعت و تراکم در کلاس‌ها و کاهش ساعات مواجهه در طول روز و آموزش به‌صورت تلفیقی از حضوری و مجازی باید با دقت اجرا شود. اگر پروتکل‌های بهداشتی به‌خوبی رعایت شود جای نگرانی وجود ندارد ضمن اینکه باید بچه‌ها را آموزش دهیم که فاصله‌ی فیزیکی را رعایت کنند و به‌خوبی مراقب دستان‌شان باشند و از ماسک هم استفاده کنند. نکته‌ی بعد اینکه سازمان‌های نظارتی در حوزه‌ی آموزش‌وپرورش و بازرسی استانداری و علوم‌پزشکی و دیگر نهادها به‌صورت مکرر از مدارس بازدید کنند تا اگر جایی پروتکل‌ها رعایت نمی‌شد تذکر بدهند و یا اگر آن مدرسه نمی‌تواند طبق پروتکل عمل کند، تصمیم دیگری برای آن بگیرند. خود آموزش‌وپرورش باید سختگیرانه‌تر از دیگر بخش‌ها در این خصوص عمل کند. اما واقعیت این است که تعداد فضاهای آموزشی زیاد و نیروی بازرسی کم است. در این شرایط، من توصیه‌ام این است: خانواده‌هایی که الان نگران سلامتی فرزندان خود هستند که آیا در مدرسه تهدیدی برای سلامتی آن‌ها وجود دارد یا نه و آیا مدرسه به‌خوبی پروتکل‌ها را رعایت می‌کند یا نه؟ اولین مطالبه‌شان از مدرسه این باشد که پروتکل ابلاغ‌شده به مدرسه، در جایی از مدرسه، در معرض دید اولیا قرار گیرد و یا در سایت مدرسه منتشر شود. آموزش‌وپرورش باید این پروتکل‌ها را در اختیار خانواده‌ها قرار دهد. شما که خبرنگار هستید باید این پروتکل‌ها را مطالبه کنید و به‌صورت مکتوب در اختیار مردم قرار دهید. همچنین درباره‌ی دانشگاه‌ها این اتفاق باید بیفتد. این پروتکل‌ها را انتشار دهید تا والدین بدانند که استاندارد یک فضای آموزشی که نکات پیشگیرانه را رعایت می‌کند تا حداقل خطر برای دانش‌آموزان باشد چیست؟ و وقتی احیانا در مدرسه‌ای دیدند پروتکل‌ها درست رعایت نمی‌شود به‌عنوان چشم ناظر، معضلات را اطلاع‌رسانی و به سیستم بهداشتی کمک کنند و یاری برسانند تا آموزش‌وپرورش چالش‌ها را ببیند.
بخش مهم‌تر موضوع اما به رفتار خود دانش‌آموزان برمی‌گردد. یک مدرسه هرچه هم پروتکل‌ها را به‌خوبی رعایت کند ولی بچه‌ها ماسک را بردارند و دست‌شان را نشویند و خوراکی را با دوست‌شان تقسیم کنند و به وسایل یکدیگر دست بزنند، احتمال انتقال وجود دارد. ضمن اینکه هر دانش‌آموز، از خانه تا مدرسه را به‌طریقی طی می‌کند؛ یا از سرویس مدرسه یا سرویس عمومی استفاده می‌کند. اگر در طول مسیر رعایت نکند همین، ممکن است باعث ابتلا و انتقال بیماری شود. همه‌ی این مسائل باید دیده شود. والدین به‌ویژه در هفته‌های اول بازگشایی مدارس نقش پررنگی دارند. باید به فرزندشان نکات بهداشتی را با دقت آموزش بدهند تا بداند در مدرسه و بیرون از آن، چه‌طور از خودش مراقبت کند.
آقای دکتر، خانواده‌ها بسیار نگران و مضطرب هستند. شما خودتان دانش‌آموز مدرسه‌ای دارید؟ اگه بله، آیا فرزندتان را به مدرسه فرستادید؟
بله. یکی از فرزندان من هنوز در سن مدرسه است. ایشان را از همان روز اول بازگشایی، به مدرسه فرستادم. خودم هم با فرزندم به مدرسه رفتم و آنجا را هم بازدید کردم. دیدم حداقل‌هایی که باید رعایت شود تا نگرانی من به حداقل برسد، رعایت می‌شود. از روزهای قبل از مدرسه هم به فرزندم تاکید کردم که چند نکته از جمله استفاده از ماسک و شستن دست و مراقبت از وسایلش را با دقت مدنظر قرار دهد. خیلی در منزل گوشزد کردم تا رعایت کند. البته چون من مدام درگیر این موضوع هستم و مرتب توضیح می‌دهم و از مصاحبه‌ها هم می‌شنود، خودش مقداری کارشناس هم شده است.
عصر جمعه یکی از شهروندان کرمانی عکسی برای ما فرستاد و گفت که زباله گردها در یک خانه‌ی نیمه‌متروکه در بلوار نصر، در حال شستن ماسک‌ها و خشک کردن آن هستند. شما از چنین اتفاقاتی اطلاع دارید؟ گزارشی از این نوع موارد به شما رسیده است؟ در کل، بحث پسماندهای کرونا یک موضوع خیلی جدی است. لطفا بفرمایید چه قدر احتمال ورود مجدد ماسک‌های دور ریخته‌شده به چرخه‌ی توزیع وجود دارد؟ چه اقداماتی باید انجام می‌شود تا جلوی این خطر گرفته شود و در این خصوص، شما چه نگرانی‌هایی دارید؟
درباره‌ی موردی که از آن نام بردید، چیزی به من گزارش نشده است و می‌دانم به همکاران بهداشت محیط ما هم از طریق سامانه‌ها گزارشی واصل نشده چون اگر بود در جلساتی که داریم مطرح می‌کردند. اما خواهش می‌کنم شهروندان چنین مواردی را به سامانه‌ی 190 گزارش دهند یا اینکه حداقل به گوش ما برسانند و مکان و آدرس آن را هم به‌طور دقیق اعلام کنند تا بتوانیم فورا اقدام کنیم. در کل، این، یک نگرانی است. زباله‌گردها قطعا از هرچیزی که بتوانند آن را به پول تبدیل کنند استفاده می‌کنند. از ضایعات پلاستیکی و فلزی و کاغذی گرفته تا ماسکی که ظاهر آن تمیز باشد و بتوان با شست‌وشو و اتوکشی دوباره آن را در چرخه‌ی مصرف قرار داد. البته، این ماسک‌ها قطعا در داروخانه و فروشگاه و در بسته‌بندی‌های مناسب وارد نمی‌شود تا ما از آن استفاده کنیم. چون اکثریت ما از مراکز معتبر ماسک تهیه می‌کنیم ولی این ماسک‌هایی که زباله‌گردها برمی‌دارند ممکن است در حاشیه‌ی شهر یا توسط خود این افراد مورد استفاده قرار گیرد یا به‌صورت فله‌ای در ورودی ادارات و سازمان‌ها و مراکزی که تاکید داریم به ارباب‌رجوع بدون ماسک ارائه‌ی خدمت نکنند عرضه‌شان کنند. همیشه این نوع سودجویی‌ها وجود دارد و ما باید جلوی آن را بگیریم. شما با طرح این موضوع، گوشزد خوبی کردید. حتما باید در بحث‌های آموزشی این مسائل را ببینیم. همچنین، وقتی از ماسک یک‌بار مصرف استفاده می‌کنیم، باید حتما آن را در پلاستیک گذاشته و درِ آن را گره بزنیم و معدوم کنیم. خواهش من این است در ادارات و مراکزی که مصرف ماسک در آن بالاست مکان ویژه‌ای برای ماسک‌ها در نظر بگیرند تا وقتی نیروهای عزیز و خدوم شهرداری برای جمع‌آوری مراجعه می‌کنند، به این مکان بیایند و زباله‌ها را ببرند. این کار، باعث می‌شود که ماسک‌ها در اختیار زباله‌گردها قرار نگیرد و ترجیحا تا جایی که ممکن است، ماسک‌ها هم معدوم شود؛ کاری که در حال حاضر، در بیمارستان‌ها انجام می‌شود. زباله‌گردها اما این ماسک‌ها را بیشتر در زباله‌های خانگی پیدا می‌کنند. این موضوع، نکته‌ی مهمی است حتما در جلسات کارشناسی روی آن بحث می‌کنیم تا راهکار بهداشتی پیدا کنیم تا دسترسی زباله‌گردها به این ماسک‌ها محدودتر شود. راهکار هم وجود دارد؛ یک راه این است که وقتی نمی‌خواهیم ماسک را استفاده کنیم، آن را پاره یا بند و کش را قطع کنیم تا قابلیت استفاده‌ی مجدد وجود نداشته باشد. / الف
عکس: روابط عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی کرمان
نظر خود را بنویسید