اسما پورزنگی‌آبادی ـ به‌تازگی، با انتشار فراخوانی در فضای مجازی، برخی دوست‌داران لوت رنجیده‌خاطر و دل‌نگران به همایشی 10 هزار نفری می‌اندیشند که به گفته‌ی آنان با تحقیر لوت و آسیب به آن، این بیابان سحرانگیز را آزار می‌دهد. این فراخوان عنوان «همایش ملی کویر شهداد» بر خود دارد و با یادآوری کلوت‌های زیبای لوت، می‌گوید: «همه‌ی ما، از کرد و بلوچ و بختیاری، گیلک و تالشی و مازنی و سیستانی، آذری و قشقایی و ترکمن، فارس و عرب و گرجی و ارمنی، به هر گونه سفر می‌کنیم و با هر نامی، چون کوله‌گرد، هیچ‌هایکر، بیراهه‌نورد، کمپرسوار، موتور سایکل توریست، ورزش‌های مهیج و گردشگران حافظ محیط زیست، همه و همه در تاریخ دوم آذرماه، از سراسر ایران گرد هم می‌آییم و به مدت دو شب، نمایش خیل عظیم گردشگران ایرانی را به رخ جهانیان می‌کشیم».
زیر ساخت‌های طبیعی بیابان از بین می‌رود!
پس از این بود که دوست‌داران لوت و محیط زیست، واکنش‌های خود را آغاز کردند. از جمله؛ بهمن ایزدی، کویرنورد، فعال محیط زیست و رئیس هیئت مدیره کانون سبز فارس که او و همکارانش برای ثبت لوت در یونسکو تلاش‌های ارزشمندی داشته‌اند به «آفتاب‌یزد» گفت: «من تبلیغات این گروه‌ها را در شبکه‌های اجتماعی دیده‌ام، ولی درباره‌ی اینکه تا چه اندازه این موضوع جدی است و از مسئولان مربوطه مجوزهای لازم را گرفته و هماهنگی‌های لازم را انجام داده‌اند یا نه اطلاعی ندارم. البته این را هم بگویم که در واقع این حرکت نشان‌دهنده‌ی این است که یک سابقه پشت آن قرار دارد، وقتی یک گروه در شرایطی که زیست بوم‌های ما به خصوص زیست بوم‌های بیابانی در کشور دچار بحران هستند، به خودش اجازه می‌دهد در فضا‌های عمومی از اقوام مختلف دعوت کند که در یک سرزمینی که متعلق به همه است و مالک خصوصی و شخصی ندارد در زمان مشخصی حضور پیدا کنند، این به این معنی است که مسبوق به سابقه است. در گذشته نیز این گروه‌های گردشگری غیر مسئول و همین طور گروه‌های آفرود بارها و بارها بی‌مهابا به نقاط کویری کشور به خصوص کویر لوت رفت و آمد داشته‌اند، بدون اینکه مطالعه کنند و بدانند که آیا این اکوسیستم کشش و ظرفیت این رفت و آمد‌ها را دارد یا نه! حالا هم به خودشان اجازه می‌دهند که مثل گذشته در آن مناطق رفت و آمد کنند و گردهمایی 10 هزار نفری راه بیندازند! آن هم در اولین و تنها اثر طبیعی کشور که ثبت یونسکو شده است! وقتی تمام پازل‌ها را کنار یکدیگر می‌گذاریم به این نتیجه می‌رسیم که لوت نیز مانند سایر بوم سازگان کشور بی‌مسئول، بی‌متولی و حتی بی‌سرپرست رها شده است! متولیان این امر اقدامات درستی در خصوص لوت انجام نداده‌اند».
او در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود که متن کامل آن در روزنامه‌ی آفتاب‌یزد چاپ روز سه‌شنبه 24 مهرماه در دسترس است، یادآور شد: «لوت جزو شکننده‌ترین و حساس‌ترین اکوسیستم‌های بیابانی دنیا قلمداد می‌شود ...به دلیل این ویژگی‌هایی که لوت دارد باید ما در حفاظت و پاسداشت آن بیشتر تلاش کنیم. لوت ظرفیت بسیار محدودی دارد و در آن جانمایی صورت نگرفته که بتواند حضور و هجوم جمع کثیری را تاب‌آوری کند. به همین دلیل با گردهمایی‌هایی که صورت می‌گیرد زیر ساخت‌های طبیعی بیابان از بین می‌رود! عوامل انسانی که به آن منطقه می‌روند، با لگد کوب کردن، ریختن زباله و ایجاد سرو صدا، حیات جانوری را در آن منطقه مختل کرده و تعادل زندگی حیوانات را به هم می‌زنند. در این کویر گیاهان مفلوکی وجود دارند که به سختی تاکنون حیات خود را حفظ کرده‌اند، عوامل انسانی و آفرود‌ها و گردشگرانی که به آن منطقه می‌روند این گیاهان را لگدکوب می‌کنند و چه بسا که حیات هزاران جانور و حشره در کنار این گیاه باشد، جانورانی که شناخته نشده‌اند و به عنوان گونه جدید بتوان آن‌ها را به جهان معرفی کرد، به این ترتیب تاریخ طبیعی آن منطقه را خدشه‌دار می‌کنند! کویر لوت سرزمین ارزشمندی است که در حال حاضر حساسیت جهانی روی آن وجود دارد».
فکر نمی‌کردم لوت این‌قدر دشمن دارد
همچنین، جواد قارایی؛ تهیه‌کننده و کارگردان مستندهای ایرانگردی در پیج شخصی خود در اینستاگرام به این همایش واکنش داد و برای فراخوان آن، تعبیر «تبلیغ زشت» به‌کار برد و نوشت: «... فکر نمی‌کردم لوت عزیزِ زیبا و بسیار ضعیف این‌قدر دشمن داشته باشد! آن هم دشمن داخلی! سه سال پیش که در لوت بودم برای تولید قسمت‌هایی از ایرانگرد۳ که در نوروز ۹۷ پخش شد، برای همین چیزها رفتم. می‌دیدم. مثل روز روشن بود. اما فکرش را نمی کردم تخریب در این حد و وسعت پیش برود که حتی برخی مسئولین هم آستین بالا بزنند. مثلا، مثلا مسئولینِ کمیسیون گردشگری کرمان یا هر سازمانی این همایش را راه اندازند یا از آن حمایت کنند. البته مثال است و انشاالله هرگز درست نیست این مثال و مسئولین کرمان جان، از میراث طبیعی و فرهنگی و تاریخی پاره‌ی تن ایران خوب نگهداری و محافظت می‌کنند. کاری که گردشگران بی‌مسئولیت با مرنجاب کردند هرگز از یادمان پاک نخواهد شد. مرنجاب نابود شد. لوت را محافظت کنیم. اما حرف آخر. فقط یک اشتباه کافیست که مسئولین یونسکو نام لوت را به عنوان تنها اثر طبیعی ایران از فهرست جهانی خارج کنند و این یعنی خیانتِ مسئولین یا هموطنانی که باعث این تخریب و بی‌آبرویی می‌شوند. آموزش چیز خوبی‌ست. باعث تعالی می‌شود. ای کاش همه‌ی مسئولین آموزشی حرفه‌ای ببینند. سپس ما مردم».
قارایی در ادامه نوشت: «خواهشی دارم: از همه‌ی طبیعت‌گردان و طبیعت دوستان و بچه‌های آفرود مسئول و طبیعت‌دوست خواهشمندم هرگز پا به چنین فراخوان‌ها یا همایش‌ها یا دورهمی‌هایی در طبیعت نگذارند. طبیعتِ شکننده و نیمه جانِ ایران جان، تاب و توان و ظرفیتِ تحمل جمعیت زیاد را ندارد و ویران می‌شود...».
در این میان، پرسش اصلی اما این است: آیا پایگاه میراث جهانی لوت و دیگر متولیان آمد و شد در لوت به این همایش چراغ سبز نشان داده‌اند؟
با هیچ‌کس شوخی و مماشات نداریم
در این‌باره با معین افضلی؛ رئیس پایگاه لوت در استان کرمان گفت‌وگو کردم. او بارها تاکید کرد که پایگاه یکی از مهم‌ترین وظایف خود را صیانت و حفاظت از لوت می‌داند و در این زمینه با احدی هم تعارف و رودرواسی ندارد.
او اظهار کرد: «از زمانی که پایگاه راه‌اندازی شده ما اقدامات زیادی در راستای حفاظت از این پهنه‌ی جهانی انجام داده‌ایم و تمرکز اصلی بر حفاظت از این محوطه است و با هیچ‌کس هم در این‌باره شوخی و مماشات نداریم».
افضلی افزود: «در این دو سال، با حدود 100 تور غیرمجاز در لوت برخورد کرده‌ایم و هیچ‌کس از اجرای این قوانین حفاظتی، مستثنی نیست».
وی سپس درباره‌ی فراخوان این همایش در لوت توضیح داد: «متاسفانه برخی دوست‌داران لوت، قبل از اینکه پایگاه درباره‌ی این همایش نظر بدهد و تصمیم بگیرد؛ موضع‌گیری کرده‌اند. ماجرا از این قرار است که کانون جهانگردی و اتومبیلرانی کشور قصد کرده چنین همایشی در لوت برگزار کند اما قبل از اینکه مجوزهای لازم را بگیرند، فراخوان و تبلیغ آن را انجام داده‌اند. طبق مقرراتی که برای لوت وجود دارد؛ بیش از شش دستگاه خودرو آفرود و در شرایط خاص بیش از 10 دستگاه خودروی آفرود به‌طور همزمان اجازه‌ی ورود به بیابان را ندارند. یگان حفاظت ما به‌طور مدام در منطقه حضور دارد و اوضاع را رصد می‌کند. اگر هم مجوزی درخواست بشود چنانچه تشخیص داده شود که تخریب برای لوت را به‌دنبال دارد حتما مانع آن خواهیم شد».
مدیر پایگاه جهانی لوت در استان کرمان ادامه داد: «به متولیان برگزاری این همایش هم اطلاع داده شده که برای برگزاری برنامه‌ی خود، باید ابتدا طرحی را تهیه و آن را به دکتر مقصودی مدیر پایگاه جهانی لوت تهران ارایه کنند. طرح بررسی و با ضوابط و الزامات تطبیق داده می‌شود و سپس درباره‌ی آن تصمیم می‌گیریم».
افضلی اظهار کرد: «البته برگزارکنندگان این همایش گفته‌اند هیچ‌یک از خودروهایی که به منطقه می‌آورند وارد بیابان نمی‌شوند و به‌صورت کاروان در جاده‌ی آسفالت حرکت می‌کنند. با این وجود، پس از ارایه‌ی طرحشان همه‌ی جزییات بررسی می‌شود».
وی با تاکید بر اینکه حضور در لوت حتی اگر یک درصد هم اثرات تخریبی داشته باشد، از پایگاه مجوز دریافت نخواهد کرد، اضافه کرد: «هنوز هیچ مجوزی به این همایش داده نشده و منتظر ارسال طرحشان هستیم. میراث فرهنگی، استانداری و دستگاه‌‌های دیگر آن را بررسی می‌کنند و اجازه‌ی کم‌ترین ضرر و تخریبی به مردم منطقه و بیابان را به هیچ‌کس نخواهیم داد». افضلی سپس گفت: «تا الان من فکر می‌کنم اثبات شده که پایگاه از لحاظ حفاظت خیلی خوب کار کرده؛ پیشنهاد می‌کنم همین الان، از مسیر شهداد، شفیع‌آباد به گندم‌بریان بروید. هیچ زباله‌ای در مسیر نخواهید دید در صورتی‌که تعداد تورها شاید نسبت به گذشته 10 برابر شده باشد. این، نتیجه‌ی آموزش‌هایی است که به مردم محلی داده شده و مشارکت و دلسوزی این مردم و دوست‌داران لوت و فعالان گردشگری است. این را هم بگویم هیچ‌کس دلسوزتر از مردم منطقه و استان کرمان نسبت به این موضوع نیست».
وی در پاسخ به این پرسش که حالا که فراخوان در سطح گسترده در کشور منتشر شده و فارغ از صدور مجوز یا ممنوعیت؛ احتمال حضور افرادی از نقاط دیگر کشور در این تاریخ در لوت وجود دارد. برای این مسئله چه فکری کرده‌اید؟ توضیح داد: «با دست‌اندرکاران این برنامه مکاتبه و اعلام کردیم که کارشان در انتشار فراخوان آن هم وقتی هنوز مجوز نگرفته‌اند غیرقانونی بوده است. چه یک نفر،چه هزار نفر؛ تا مجوز نگیرند حق برگزاری برنامه را در لوت نخواهند داشت».
افضلی گفت: «شاید این دوستان مراحل کار را نمی‌دانستند اما الان، کار در چرخه‌ی قانونی خود افتاده و تا اواخر هفته‌ی آینده احتمالا تکلیف نهایی مشخص می‌شود».
وی به همه‌ی دوست‌داران لوت اطمینان‌خاطر 100 درصدی داد که به هیچ برنامه‌ای که کم‌ترین اثر تخریبی برای این بیابان داشته باشد مجوز نخواهند داد و هر دو جنبه‌ی حفاظت و توسعه‌ی گردشگری را مدنظر دارند و از همگان خواست تا منتظر بررسی طرح این همایش و اعلام نظر کارشناسی درباره‌ی آن بمانند.
اطلاع‌رسانی درستی انجام نشده
در این‌باره، با مهدی سیاوشی؛ رئیس کمیسیون گردشگری اتاق کرمان نیز گفت‌وگو کردم. او اظهار کرد: «ما به‌عنوان کمیسیون گردشگری اتاق از هر برنامه‌ای که منجر به معرفی چهره‌ی واقعی کرمان و ظرفیت‌های گردشگری استان باشد حمایت می‌کنیم منتها برنامه‌ای که همه‌ی الزامات توسعه‌پایدار و حفاظت زیست محیطی را مدنظر داشته باشد».
وی افزود: «درباره‌ی همایش فوق هم به نظر من اطلاع‌رسانی درستی صورت نگرفته است؛ آن‌طور که به ما اطلاع داده‌اند قرار است این افراد به کمپ شهداد در شفیع‌آباد بروند نه خود بیابان لوت. در این کمپ تاکنون چندین مراسمی با حضور هزار نفر، دو هزار نفر برگزار شده است. ضمن اینکه خودروهایی دارند که اصلا امکان حرکت در مسیر خاکی را ندارند و نمی‌توانند وارد بیابان شوند و حتما باید در آسفالت باشند».
سیاوشی یادآور شد: «کمیسیون گردشگری اتاق در این برنامه مجری نیست و کانون جهانگردی و اتومبیلرانی کشور آن را اجرا می‌کند؛ ما هم اگر ببینیم در راستای توسعه‌ی گردشگری استان است با آن‌ها همکاری خواهیم کرد».
وی سپس گفت: «یکی از محورهای اصلی برنامه‌های این کانون هم، آموزش حفظ محیط زیست و گردشگری پایدار است و شعارشان هم این بوده که جز ردپا چیزی در طبیعت باقی نمی‌گذاریم».
وی افزود: «من فکر می‌کنم کسانی که ابراز نگرانی کرده‌اند، این اطلاعات را نداشتند و در این میان، عده‌ای هم ممکن است شیطنت کرده و اطلاعات غلطی را منتشر کرده باشند و اذهان منحرف شده باشد. اما واقعیت آن است که این برنامه باید مجوزهای میراث فرهنگی و استانداری و محیط زیست و دیگر نهادهای مسئول را بگیرند».
وی اضافه کرد: «مشابه این برنامه، سال گذشته در کمپ شهداد برنامه‌ای برگزار شده البته ما آن را برگزار نکرده‌ایم. این گروه هم که هیچ برنامه‌ای در کویر ندارند و اگر هم بخواهند وارد بیابان شوند با هماهنگی کانون آفرود کرمان خواهد بود».
نظر خود را بنویسید