فردای کرمان - گروه اقتصاد: سینا خسروی دانش‌آموخته‌ی اقتصاد، و رئیس اداره بازرگانی خارجی و توسعه تجارت صمت استان کرمان است. او طی روزهای گذشته به خاطر برنامه‌ریزی روز صادرات و تجلیل از صادرکنندگان نمونه سخت مشغول بوده است. برای آگاهی از وضعیت تولید و صادرات استان، و نیز آگاهی از معیارهای انتخاب واحدهای نمونه در یک مجال کوتاه با او گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
خیلی‌ها معتقدند اگر بخواهیم میزان توسعه‌یافتگی کشوری را بسنجیم، شاخص‌های صادراتی را باید بررسی کرد. از نظر شما، چه‌قدر این گزاره صحیح است؟
به‌عنوان یک دانش‌آموخته‌ی اقتصاد عرض کنم که در مباحث اقتصادی، یکی از موارد مهم صادرات است. در بطن صادرات، هزاران آیتم دیگر مخفی است که شاید 10 مورد آن بسیار مهم باشد که در کنار هم مباحث کلان اقتصادی را نشان می‌دهند. وقتی صادرات یک کشور در وضعیت مطلوب و مقبولی قرار دارد، به این معناست که تولید خوبی انجام شده، روابط بین‌المللی خوبی برقرار است و فرهنگ اجتماعی خوبی حاکم است. مهم‌ترین عامل اما تولید است؛ وقتی صادرات مطلوب است یعنی به حجمی از تولید رسیده‌ایم که نه تنها نیاز داخلی را پاسخ داده‌ایم، بلکه نیاز برخی دیگر از جوامع را نیز تامین کرده‌ایم. افزایش تولید به همراه خود، افزایش اشتغال و درآمد و کمبود مشکلات اجتماعی را به دنبال دارد و همه‌ی این مسائل در قالب شاخصی کلان به اسم صادرات خود را نشان می‌دهد.
کرمان در زمینه‌ی صادرات در کشور از ظرفیت و چه جایگاهی دارد؟
اگر بحث صادرات محصولات غیرنفتی را دنبال کنیم، کرمان جایگاه خوب و درخور اعتنایی دارد. در حوزه خشکبار، پسته و خرما و مس و مصنوعات مسی، کرمان حرف برای گفتن دارد.
اگر پسته و مغز پسته را محصول اصلی صادراتی در نظر بگیریم، مس به‌صورت شمش در جایگاه دوم و مصنوعات مسی در جایگاه سوم و محصولات فولادی در جایگاه بعدی قرار دارد. این فهرست مربوط به سال 1400 خورشیدی است که آخرین رتبه‌ی صادراتی آن، متعلق به خرماست.
در مورد صادرات استان، فکر می‌کنید به اندازه‌‌ی ظرفیتی که دارد از آن استفاده شده و همه‌ی ظرفیت صادراتی استان فعال است؟
قطعا این‌طور نیست اما ما داریم مسیر تحول را در استان طی می‌کنیم. استان در مسیر توسعه از کشاورزی به صنعتی در حال تغییر جهت است و در این زمینه موفق هم بوده است و اینجا دارد به یکی از قطب‌های صنعتی کشور تبدیل می‌شود. بنابراین، در آینده‌ی نزدیک، پتانسیل‌های بیش‌تری در صادرات محصولات صنعتی خواهیم داشت اما در بخش کشاورزی، به دلایل مختلف نتوانستیم از تمام ظرفیت استفاده کنیم. بعد از سالیان سال، هنوز بخشی از محصولات کشاورزی جنوب استان بعد از برداشت، نابود می‌شود چون چندین برابر نیاز داخل تولید شده و فکری برای صادرات آن نکرده‌ایم. در واقع باید بگویم که هنوز برنامه‌ریزی اساسی برای صادرات محصولات جالیزی در استان صورت نگرفته است. ضمن اینکه برای کسانی که در حوزه‌ی صادرات این محصولات ورود کرده‌اند، چالش‌هایی وجود دارد از جمله آزمایشات و استانداردهای سختی که برخی کشورهای مقصد دارند، ممکن است به دلیل اینکه در تولید محصولات ما مورد توجه قرار نگرفته، باعث برگشت محصولات صادراتی و ضرر و زیان بشود.
یکی از بخش‌های مهم صادراتی، خدمات فنی مهندسی و محصولات دانش‌بنیان است. خوشبختانه این بخش‌ها در سالیان اخیر، مقداری مورد توجه قرار گرفته و در راس برنامه‌های مسئولان ملی و استانی قرار گرفته است و امیدواریم طی سال‌های آینده ظرفیت‌های صادراتی این بخش نیز فعال شود. در این شرایط، بخش صنعت، مهم‌ترین حوزه‌ی صادراتی استان کرمان را تشکیل داده است.
از ظرفیت‌های مهم صادراتی استان، فرش و صنایع‌دستی است. در این مورد هم از همه‌ی ظرفیت‌های استان بهره نگرفته‌ایم، واقعا چه موانع و مشکلاتی وجود دارد؟
خیلی اوقات متولیان را مقصر می‌دانیم که برنامه‌ریزی درست و حمایت خوبی نداشتند ولی در حوزه‌ی فرش، خود تولیدکنندگان و دست‌اندرکاران را نیز باید مقصر بدانیم؛ متاسفانه در استان ما، در بخش فرش، نگاه‌ها و رویکردها صادرات‌محور و توسعه‌محور نیست و بیشتر روزمرگی می‌کنند و در این حد است که فرشی را بر اساس نیازی که مشتری داشته، بافته و تحویل بدهند تا ممر درآمدی وجود داشته باشد. فکر می‌کنید چند نفر را داریم که پیگیر حضور در نمایشگاه‌های حتی کشوری باشند؟ این افراد، تعدادی بسیار معدود و انگشت‌شمارند. در حالی که حضور در نمایشگاه یکی از شاخص‌های مهم توسعه است و از این طریق، بازار صادراتی جدید پیدا می‌شود.
ولی فعالان این حوزه می‌گویند دستگاه‌های اجرایی و بانک‌ها همکاری کافی ندارند و شرایط لازم را برای صادرات مطلوب فراهم نمی‌کنند. در این حوزه، سازمان صمت به‌طور مشخص چه فعالیتی داشته یا دارد؟
در دو بخش می‌توانیم به این موضوع بپردازیم. یکی حمایت‌های ملی است که تسهیلاتی برای صادرکنندگان در حوزه‌های مختلف در نظر گرفته شده است و براساس اعلام سازمان توسعه تجارت، این رقم تا چهارهزار میلیارد تومان نیز می‌رسد. موضوع بعدی، نگاه استانی است. یکی از شاخص‌های توسعه‌ی صادرات صنعت نمایشگاهی است. به باور بنده، طی سالیان اخیر، صنعت نمایشگاهی از رسالت اصلی خود فاصله گرفته و به روزمرگی دچار شده و در این حد است که درآمدی برای مجریان و شرکت‌کنندگان و بعضا مصرف‌کنندگان داشته باشد، اما چیزی که مورد غفلت واقع شده، صادرات است و اینکه بتوانیم بازارهای صادراتی را از دل نمایشگاه‌ها بیابیم. برای سال 1401 برنامه‌ریزی‌هایی در این خصوص انجام داده‌ایم. تاکنون در استان، نمایشگاه فرش دستباف در ابعاد ملی و بزرگ نداشته‌ایم. اما سرفصل نمایشگاه‌های ما در تقویم سال آینده، نمایشگاه فرش دستباف است و خواهش کردیم کسانی که در این حوزه فعالیت دارند، همکاری کنند. البته این موضوع را هم باید مدنظر داشته باشیم که این دیدگاه یک شبه ایجاد نشده که با یک نمایشگاه بخواهد اصلاح شود. باید این رویکرد ادامه یابد تا به نتیجه‌ی نهایی برسیم. همچنین، افراد را ترغیب کرده‌ایم که در سایر استان‌ها نیز حضور یابند.
چشم‌انداز و آینده‌ی صادرات استان را چه‌طور می‌بینید؟
با توجه به چالش بزرگ و مشکل‌ساز استان یعنی موضوع کمبود آب؛ که طی سالیان اخیر به اوج خود رسیده است، فکر می‌کنم در حوزه‌ی صادرات محصولات صنعتی و صنایع وابسته به معدن، چشم‌انداز روشنی خواهیم داشت.
در این بخش‌ها، مشکل آب نداریم؟
بخش اعظم کم‌آبی در صنایع بزرگ با اجرای پروژه‌ی انتقال آب از خلیج‌فارس تقریبا حل شده است و با پروژه‌های بعدی که در دست اقدام است، فکر می‌کنم چالش آب در این زمینه وجود نداشته باشد.
در بخش کشاورزی آینده را چه‌طور می‌بینید؟
این یک واقعیت است که کشاورزی باید تغییر رویکرد بدهد؛ اینکه با روش‌های سنتی بخواهیم همچنان به تولید محصول بپردازیم، فایده چندانی ندارد. فعالان این بخش، باید به دنبال برآورد بازار و روش‌های نوین آبیاری بروند. فکر می‌کنم اجباری که کم‌آبی ایجاد کرده است، بخشی از این مشکلات را حل می‌کند؛ در واقع، برنامه‌ریزی که سالیان قبل باید برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی و افزایش بهره‌وری صورت می‌گرفت، با فشاری که کم‌آبی وارد کرده، سرعت می‌گیرد و وقتی کم‌آبی به حد انفجاری خود رسید، کشاورزی به سمت بهره‌وری بیشتر میل خواهد کرد ولی تا آن زمان، متاسفانه بخشی از سرمایه‌های آبی استان که غیرقابل جایگزین هم هست، از بین می‌رود.
آقای خسروی واحدهای نمونه‌ی صادراتی را امسال برچه مبناهایی انتخاب کرده‌اید؟
در یک دهه قبل، متولی انتخاب صادرکنندگان نمونه، سازمان‌های بازرگانی استان‌ها بودند و پس از ادغام، سازمان صنعت، معدن و تجارت متولی این امر بوده است. در دو، سه سال اخیر، فرایند به اتاق‌های بازرگانی واگذار شده بود. اما امسال در سطح ملی این موضوع به کل استان‌ها ابلاع شد که مجدد خود سازمان‌های صمت، در تعامل با اتاق‌های بازرگانی، صادرکنندگان نمونه را انتخاب کند. در واقع فرایند انتخاب توسط بخش دولتی انجام می‌شود. برای انتخاب صادرکنندگان نمونه‌ی استانی، بعد از انتشار فراخوان، صادرکنندگان در سامانه‌ای که کارشناسان توسعه تجارت به آن دسترسی داشتند ثبت‌نام کردند. در نهایت، 38 صادرکننده در استان نام‌نویسی کردند که کاهش 30 درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. این کاهش، دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد؛ از جمله اینکه برخی صادرکنندگان اشباع شده‌اند چرا که طی سالیان مختلف به‌عنوان برتر انتخاب شده‌اند. همچنین، مشکل ایفای تعهدات ارزی بوده که خیلی از صادرکنندگان نتوانستند ارز خود را برگردانند و عطای صادرات را به لقای آن بخشیدند. برخی هم ممکن است از طریق کارت‌های بازرگانی سایر استان‌ها صادرات را انجام داده باشند و همه‌ی این‌ها موجب کاهش نام‌نویسی شد. از این تعداد، 32 صادرکننده توانستند پرونده‌ی خود را براساس آیتم‌های موردنظر تکمیل کنند.
چه آیتم‌هایی برای انتخاب صادرکننده‌ی برتر مدنظر است؟
مهم‌ترین آیتم که بیش‌ترین وزن را در انتخاب داشته است؛ ارزش ارزی صادرات است. اما همه‌ی موضوع این نبوده و ممکن است صادرکننده‌ی نمونه‌ای داشته باشیم که ارزش ارزی نداشته باشد، ولی مثلا محصول مهمی را وارد بازار کرده است. اینکه فردی سالیان سال از بازاری مثل پسته استفاده و محصول خود را صادر کرده باشد؛ خوب است ولی اگر فردی محصول جدید دانش‌بنیان را صادر کرده، آیتمی است که وزن زیادی در انتخاب به خود اختصاص داده است. همچنین، انتخاب بازار جدید و ورود به بازار جدید نیز از دیگر معیارهای انتخاب بوده است و حتی اگر صادرکننده‌ای، محصولی مثل پسته را به بازاری وارد کرده که پیش از این نبوده است، یک امتیاز محسوب شده است. یا اینکه صادرکننده‌ای که در قالب هیات تجاری به کشوری ورود کرده باشد امتیاز مهمی داشته است. فعال بودن دفترهای نمایندگی در سایر کشورها نیز مدنظر بوده است.
کسانی که به‌عنوان صادرکننده‌ی نمونه انتخاب می‌شوند، در مراسم ویژه‌ای، مورد تجلیل قرار می‌گیرند، به‌جز این، چه امتیازی برای افراد وجود دارد؟
موردی که در سال‌های گذشته بوده و امسال هم هست؛ ارائه‌ی تسهیلات مالی از سوی اتاق بازرگانی به این افراد است، اداره کل استاندارد هم تسهیلاتی برای صادرکنندگان نمونه خواهد داشت، و امسال برای اولین بار درصدد هستیم با جلب حمایت مدیران ارشد استان، یک‌سری تسهیلات مالیاتی نیز برای این افراد در نظر بگیریم.
اگر نکته‌ی دیگری باقی مانده است، بفرمایید.
در این شرایط سخت که تحریم‌های خارجی وجود دارد، خیلی از صادرکنندگان ما نتوانستند ارز را برگردانند و در این شرایط کسی که توانسته ارز را برگرداند، شایسته‌ی تقدیر است. در جلسه‌ی تخصصی ذیل کارگروه توسعه‌ی صادرات استان، تصمیم گرفته شد از تمامی افرادی که در این شرایط سخت فعالیت کردند، تجلیل شود. بدین‌ترتیب، افرادی که بیش از نیمی از امتیاز لازم برای صادرکننده‌ی برتر را کسب کرده باشند، به‌عنوان صادرکننده نمونه معرفی می‌شود و از مابقی افراد نیز به‌عنوان صادرکننده شایسته‌ی تقدیر تجلیل خواهد شد.
منبع: استقامت / شماره 764
نظر خود را بنویسید