از روز فرهنگی کرمان ابهام‌زدایی شود

اسما پورزنگی‌آبادی ـ هزاران 365 روز، از هزاران سال تاریخ کهن کرمان، صف کشیده‌اند و لیستی هم از مشاهیر این سرزمین در دست است برای آن‌که یکی از بین این همه انتخاب و به‌عنوان «روز فرهنگی کرمان» در تقویم ملی ثبت شود. این تصمیم مهم برعهده‌ی شورای شهر کرمان گذاشته شده است. اگرچه شورا از مردادماه امسال فراخوانی را در این‌ زمینه داد تا هرکس پیشنهادی دارد ارایه کند اما در دو هفته‌ی اخیر، این موضوع بیش‌تر مورد توجه قرار گرفته و افراد مختلف، نظراتی را ارایه کرده‌اند. شورای شهر کرمان می‌خواهد یکشنبه‌ی آینده تکلیف را معلوم کند.
در همین‌باره، از مهدی محبی‌کرمانی نویسنده، روزنامه‌نگار و پژوهشگر خواستم تا در قالب یادداشتی اظهارنظر کند. به‌دلیل کسالت، این امکان برایشان فراهم نبود. با این‌حال، پیشنهادم برای یک گفت‌وگوی تلفنی را پذیرفت.
وی پیش از ارایه‌ی پیشنهاد خود توضیحاتی داد و گفت: «متاسفانه ما خیلی از مواقع تعریف درست و جامعی از یک مفهوم را ارایه نمی‌دهیم که همه به آن مفهوم اقتدا کنند. مثلا وقتی می‌گوییم فرهنگ؛ این حوزه از نظرگاه‌های مختلف و در شرایط تاریخی خاص معانی مختلفی دارد و حتی گاهی این معانی، در تناقض با یکدیگر هم قرار می‌گیرند».
وی افزود: «ظاهرا قرار است یک روز فرهنگی برای یک شهر داشته باشیم. یعنی روزی که معرف فرهنگ آن شهر باشد. حالا همین‌جا باید تعریف کنیم این فرهنگ که می‌گوییم یعنی چه؟ آیا به‌ مفهوم فرهنگ عام بوده که دربرگیرنده‌ی همه‌ی عناصر غیرمادی یک جامعه است یا فرهنگ به‌معنی محدود و خاصی که جامعه‌شناسان می‌شناسند یا هنرمندان یا هر طایفه‌ی دیگر؟ پس، به نظر من، ما باید اول از همه، یک ابهام‌زدایی از این عنوان بکنیم که منظور از روز فرهنگی یک شهر چیست؟ و در ادامه؛ پرسش‌های دیگری نیز مطرح است؛ از جمله این‌که ما در این روز قرار است چه چیزی از شهر را معرفی کنیم؟ و به چه کسی؟ مخاطب ما کیست و اصلا انگیزه‌ی ما چیست؟».
وی سپس اظهار کرد: «من برای تعیین یک روز خاص، به حدود 220 سال قبل فکر می‌کنم که یک وحشی جانی به شهر کرمان حمله می‌کند، محاصره‌ی کرمان را می‌شکند و آن حادثه‌ی عظیم تاریخی را رقم می‌زند. اگر قرار است من یک روز فرهنگی برای کرمان انتخاب کنم این تاریخ حمله‌ی آغامحمدخان قاجار را انتخاب می‌کنم چون در این روز، فرهنگ جنایت و صعوبیت و وحشی‌گری خودش را نشان داد».
وی اضافه کرد: «و از آن طرف، در همین تاریخ بود که کرمانی‌ها فرهنگ میهمان‌نوازی و کرامت و دفاع از مهمان خود و همه‌ی مظاهر پاکی و نیکی را نشان دادند. آیا واقعا این تعریف از نظر جامعه‌ای که می‌خواهد برای روز فرهنگی کرمان تصمیم بگیرد قابل قبول است؟ در حالی که استدلال من پذیرفتنی است چرا که من دارم از یک فرهنگ دفاع می‌کنم که در تاریخ بی‌نظیر است».
وی با تاکید دوباره بر این‌که باید از عنوان روز فرهنگی ابهام‌زدایی صورت گیرد، گفت: «در این‌باره، باید روی یک تعریف مشخص از فرهنگ به توافق برسیم».
محبی‌کرمانی در پاسخ به این ادعا که اما با یادآوری این حادثه، بیش‌تر وجه خشونت‌بار حمله‌ی آغامحمدخان قاجار به کرمان در اذهان زنده می‌شود و این‌که یک شهر در جریان آن زانو زده، اظهار کرد: «چه چیزی باعث می‌شود شهر زانو بزند؟ در این حادثه، فرهنگ وحشی‌گری در مقابل فرهنگ میهمان‌نوازی زانو زده؛ این، بزرگ‌ترین پدیده‌ی فرهنگی و عین اصالت فرهنگی یک شهر می‌تواند باشد».
وی همچنین به مسئله‌ی دیگری نیز اشاره کرد و گفت: «ما داریم روزی را تعریف می‌کنیم که باید برای 20 سال، 50 سال و حتی شاید برای 100 سال دیگر مشروعیت داشته باشد؛ حالا سوالم این است: اگر دو سال دیگر یک روز خیلی مهم‌تری از امروز پیدا شود آیا این امکان وجود دارد که آن روز، روز فرهنگی شود؟».
محبی‌کرمانی افزود: «در واقع این بحث را هم باید دیده باشیم که اگر در آینده، اتفاق مهم‌تری در حوزه‌ی فرهنگی کرمان افتاد که قبلی را تحت‌الشعاع قرار داد این امکان باشد که درتعریف‌مان تجدیدنظر کنیم».
وی در بخش دیگری از اظهارات خود یادآور شد: «سال 1381 اگر اشتباه نکنم آقای شمس‌الدین نجمی؛ استاد دانشگاه باهنر؛ گاهشماری تاریخ کرمان را منتشر کرد که خیلی هم کتاب معروفی است. در این کتاب، روز به روز مشخص شده که چه اتفاقی در تاریخ کرمان رخ داده است. قرار نباشد بیفتیم در گاهشماری آقای نجمی و بگردیم ببینیم چه روزی، فرهنگی‌تر از بقیه است تا انتخابش کنیم. برای این‌که در چنین فرآیندی گرفتار نشویم من فکر می‌کنم اول بیاییم هویت و هدف از روز فرهنگی را تعریف کنیم که منظور و انگیزه‌ی ما چیست و دنبال چه چیزی می‌گردیم؟ اگر این را معلوم کنیم، بقیه‌اش کاری ندارد که یک روز را مشخص کنیم».
محبی‌کرمانی همچنین در پاسخ به فردای‌کرمان اظهار کرد: «برای انتخاب روز فرهنگی بیش‌تر بر واقعه و رویداد و مصادیق غیرفردی اگر متمرکز شویم بهتر است تا این‌که اشخاص را برگزینیم؛ چرا که بسیاری از شخصیت‌ها در مقطعی محبوب هستند و در مقطعی دیگر، منفور تاریخ می‌شوند که مثال‌های زیادی هم در این‌باره وجود دارد».