فردای‌کرمان ـ گروه جامعه: پس از گذشت حدود 1.5 سال از مرمت عمارت تاریخی «تخت درگاه قلی‌بیگ» در شهر کرمان، این بنا مجدد، در معرض آسیب قرار گرفته و بیم آن می‌رود در آینده‌ای نزدیک، به پناهگاهی برای معتادان و افراد کارتن‌خواب تبدیل شود.
بعید است کسی این بنا را بشناسد و تصاویری که پاییز سال 99 از وضعیت اسف‌بار آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد را فراموش کرده باشد؛ تصاویری که نشان می‌داد این بنای ثبت ملی کاملا رها شده بود، در گوشه‌گوشۀ آن آتش روشن کرده و دیوارها را سیاه کرده بودند، روی دیوارهای آن یادگاری نوشته و برخی از سنگ قبرهای داخل آن را از جا درآورده و دزدیده بودند. آن زمان، گفته می‌شد این بنای بی‌پناه، مورد تخریب فاجعه‌آمیز عده‌ای که گویا از معتادان متجاهر بودند قرار گرفته است.
پس از انتشار آن تصاویر و واکنش‌های اعتراضی دوست‌داران میراث‌فرهنگی و رسانه‌ها، اداره میراث‌فرهنگی پروژۀ مرمت را شروع کرد و اگرچه اجرای آن، با فرازونشیب‌هایی همراه بود اما به سرانجام رسید.
در ادامه، مناقشاتی بر سر تعیین کاربری این بنا شکل گرفت تا اینکه در نهایت، میراث‌فرهنگی طی تفاهم‌نامه‌ای، بنا را در اختیار «انجمن دیده‌بانان میراث و تمدن کارمانیا» قرار داد تا فعالیت‌های فرهنگی در آنجا داشته باشند. اما به گفتۀ امید ابراهیمی مدیرعامل این انجمن، به‌دلیل اینکه برای تامین امنیت این بنا پس از مرمت فکر اساسی نشده، سرقت‌‌های زیادی از آن صورت می‌گیرد؛ از سرقت کابل برق پروژکتورها گرفته تا همین چند روز پیش که درهای فلزی عمارت، دزدیده شده است. او با اشاره به وضعیت بحرانی که این بنا دارد، از استانداری و شهرداری و میراث‌فرهنگی می‌خواهد که هرچه زودتر برای نجات تخت درگاه قلی‌بیگ اقدامی انجام دهند تا هم حرمت این بنای تاریخی حفظ شود و هم، بودجه‌ها و تلاش‌های گذشته سوخت نشود و به نقطۀ صفر برنگردیم.
تخت درگاه قلی‌بیگ در دامنۀ کوه‌های شرق شهر کرمان و نزدیکی پروژۀ بام‌کرمان واقع شده است.
محمد دانشور مولف کتاب از قلعه دختر تا دقیانوس دربارۀ این بنای تاریخی می‌نویسد: «این مکان مقبرۀ یکی از نوادگان بیرام بیگ به نام درگاه قلی‌بیگ از امرای اواخر دوره صفویه و رئیس ایل افشار در کرمان است. وی، تنها فرد معروف افشار بود که طی ۱۵۰ سال بعد از گنجعلیخان نامش بر سر زبان‌ها بوده است».
دانشور در ادامه با نقلی از دکتر باستانی پاریزی می‌نویسد: «درگاه قلی‌بیگ در کرمان موقعیت مناسبی به دست آورد و قسمتی از سرآسیاب فرسنگی را جزو املاک خود ساخت. وی در جوار باغ بیرم‌آباد، در دل کوه ساختمان زیبایی به وجود آورد و در پایین کوه نیز دریاچه‌ای ایجاد نمود و آب سرآسیاب فرسنگی را با مجرایی که در دل سنگ کنده بود به پایین دریاچه رساند، که آثار دریاچه هنوز در کنار تخت باقی است».
این بنا با شمارۀ ۳۶۳۵ در اسفندماه ۱۳۷۹ به ثبت ملی رسیده است.
دربارۀ وضعیت بحرانی که این بنا اکنون پیدا کرده است، ابراهیمی یکشنبه 7 اسفندماه در گفت‌وگو با فردای‌کرمان یادآور شد: «حدود دو سال پیش بود که یک روز من از این بنا بازدید کردم و دیدم وضعیت بسیار اسف‌باری دارد به طوری که معتادان دور تا دور آن را پارچه کشیده بودند و آنجا زندگی می‌کردند، مقدار زیادی زباله در این بنا جمع شده و داخل آن آتش روشن کرده بودند. بعد از انتشار کلیپ و تصاویری از این وضع بنا، میراث‌فرهنگی حدود 300 میلیون تومان هزینه و تخت درگاه قلی‌بیگ را مرمت کرد».
وی افزود: «بعد از مرمت، درهایی با نردۀ فلزی برای بنا نصب شد تا امنیت آن تامین شود. شهرداری هم نورپردازی این بنا را انجام داد».
وی ادامه داد: «بعد از اینکه بنا سرپا شد، میراث‌فرهنگی طی تفاهم‌نامه‌ای این بنا را در اختیار انجمن ما قرار داد تا برنامه‌های فرهنگی در آنجا اجرا کنیم و رفت‌وآمدهایی در این بنا صورت گیرد».
وی گفت: «اما از همان ابتدا به دوستان میراث‌فرهنگی گفتم که این عمارت امنیت ندارد و نیاز به حصارکشی و دوربین دارد تا هرکسی نتواند به راحتی وارد بنا شود. این را هم گفتم که ما هرچه هم برنامۀ فرهنگی داشته باشیم تا 9 شب است. بعد از آن که رفت‌وآمدها به تخت درگاه قلی‌بیگ تمام می‌شود، باز فرصتی برای سارقان و معتادان ایجاد می‌شود که به بنا آسیب خواهند زد».
ابراهیمی با بیان اینکه با استفاده از اشیای قدیمی و سنتی داخل عمارت را تزئین کرده بودیم و چندین برنامۀ فرهنگی از جمله کارگاه و نمایشگاه صنایع‌دستی و نمایشگاه عکس با عنوان «کروکی‌های آموزشی یک معلم از معماری ایران» که آثار دکتر حجت گلچین عضو هیات علمی دانشگاه باهنر کرمان بود را هم برگزار کردیم، افزود: «تخت درگاه قلی‌بیگ، محلی برای رفت‌وآمد دانشجویان و استادان دانشگاه شد و حتی تورهایی از جمله حضور 100 نفر از دوچرخه‌سواران سراسر کشور را در این محل برگزار کردیم».
سرقت‌ها آغاز شد
وی بیان کرد: «اما مدتی بعد از شروع فعالیت ما، سرقت‌ها از این بنا شروع شد. ابتدا کابل برق پروژکتوری که در قسمت بالای تخت درگاه قلی‌بیگ بود را بریدند و بردند. فضا تاریک شد، برای رفع این مشکل، پیگیری کردیم، شهرداری پروژکتورهای پایین را روشن نگه می‌گذاشت تا این محیط، از تاریکی مطلق خارج شود».
وی افزود: «بعد از این، سارقان، پنجره‌های مشبک چوبی عمارت را که حفاظ نداشتند، شکستند و برخی اشیای داخل بنا را بردند».
وی ادامه داد: «وقتی این شرایط را دیدیم، دو پنجرۀ بنا را جدا کردیم تا مورد سرقت قرار نگیرد، وسایلی هم که احتمال سرقت آن وجود داشت را به داخل انبار بردیم ولی بعد از این، چفت‌هایی که مربوط به درهای قدیمی است را دزدیدند تا اینکه چند شب پیش، حفاظ‌های در فلزی را با دستگاه هوابرش بریدند و بردند. البته قبل از این، میلۀ پروژکتور را هم با هوابرش بریده و دزدیده‌اند».
ابراهیمی گفت: «سرقت‌ها ادامه داشت تا اینکه جمعه شب، درهای چوبی را شکستند تا وارد بنا شوند».
وی یادآور شد: «حدود دو ماه است که برق این بنا کاملا قطع شده و سرقت‌ها در تاریکی انجام می‌شود».
رسیدگی فوری نیاز است
او با بیان اینکه از زمان شروع سرقت‌ها، همۀ این اتفاقات را به اطلاع میراث‌فرهنگی رسانده‌ام، افزود: «بعد از سرقت کابل برق، عملا امکان برگزاری برنامه‌های فرهنگی وجود نداشت و ما فقط به آنجا سر می‌زدیم و زباله‌ها را جمع می‌کردیم یا جاهایی که آتش روشن می‌کردند، ردّ آتش را تمیز می‌کردیم و خیلی اوقات می‌دیدم که معتادان در آنجا مشغول مصرف موادمخدر هستند اما هرطور که بود».
وی ادامه داد: «در این مدت، به هر سختی که بوده، نگذاشتیم بنا متروکه بماند اما اکنون تخت درگاه قلی‌بیگ به وضعیت بحرانی رسیده است».
مدیرعامل انجمن دیده‌بانان میراث و تمدن کارمانیا تاکید کرد: «نیاز است استانداری و میراث‌فرهنگی و شهرداری و هر ارگان و سازمان دولتی یا شخصی که بتواند حامی بناهای تاریخی باشد و حتی خانواده‌های افرادی که در این بنا دفن هستند کمک کنند تا فکری به حال امنیت تخت درگاه قلی‌بیگ شود».
وی اظهار کرد: «این عمارت در وضعیت بسیار آسیب‌پذیری قرار گرفته و اگر به موقع اقدامی نشود، همۀ هزینه‌های هنگفتی که پیش از این شده نیز سوخت می‌شود».
ابراهیمی با بیان اینکه همین الان هم برای رسیدگی به وضعیت بنا دیر است، گفت: «از دوست‌داران میراث و علاقمندان به بناهای تاریخی هم تقاضا دارم اگر در ساعات شب در آن محدوده تردد می‌کنند، توجه کنند و اگر دیدند کسی در آنجا در حال تخریب و سرقت یا صدمه زدن به بناست، به پلیس اطلاع دهند».
بنا حصار می‌خواهد
وی در ادامه، در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که آیا تفاهم‌نامه‌ای که با میراث‌فرهنگی داشتید همچنان برقرار است و بنا در اختیار انجمن شماست؟ گفت: «بله اما به صورت اسمی است چرا که هیچ کاری نمی‌شود آنجا انجام داد. برق و آب و امنیت نیست. اوایل بسیار پیش می‌آمد که در حال اجرای برنامه‌های فرهنگی بودیم، ناگهان عده‌ای پشت بنا جمع می‌شدند و سیگار یا قلیان می‌کشیدند. نمی‌توان به این افراد چیزی گفت. این بنا باید حصار و دیوار داشته باشد. عکس‌های قدیمی بنا هم نشان می‌دهد که در دورۀ قاجار دیوار داشته و همین، مانع از این می‌شده هرکسی که خواست، وارد شود».
وی اضافه کرد: «بارها این خواسته را از میراث‌فرهنگی داشتیم ولی متاسفانه تاکنون اقدامی نشده است».
بودجه نیست
ابراهیمی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که میراث‌فرهنگی به پیگیری‌هایی شما چه واکنشی داده است؟ توضیح داد: «چند روز پیش که درهای فلزی را دزدیدند، هم شفاهی به مدیرکل میراث‌فرهنگی و دو معاون ایشان گفتم و هم در قالب نامه مسائل و مشکلات این بنای تاریخی را نوشتم که بعد از آن، آقای فعالی اطلاع دادند که به یگان حفاظت گفته‌اند تا بیشتر به این بنا سر بزنند».
وی افزود: «موضوع اما این است که یگان حفاظت در ساعات شب به بنا سر نمی‌زند در حالی که سرقت‌ها و تخریب‌ها در شب انجام می‌شود».
ابراهیمی ادامه داد: «در نهایت، آقای فعالی گفتند که فعلا نمی‌توانیم کاری انجام بدهیم. در بودجۀ سال آینده اعتباری برای تخت درگاه قلی‌بیگ در نظر گرفته‌ایم ولی اعتبارات میراث‌فرهنگی در حدی نیست که بتوانیم همۀ کارهای مورد نیاز بناهای تاریخی را انجام دهیم».
وی تاکید کرد: «در شرایط فعلی، برای جلوگیری از تخریب و آسیب بیشتر تخت درگاه قلی‌بیگ به حمایت و همکاری استانداری و شهرداری و دوست‌داران میراث‌فرهنگی نیاز است».
به گزارش فردای‌کرمان، عمارت تخت درگاه قلی‌بیگ کرمان در حالی به چنین وضعیتی دچار شده که در حاشیۀ مسیری واقع شده که در تیررس نگاه بسیاری از گردشگران و میهمانان و مسافران است. انتظار می‌رود در آستانۀ نوروز برای سرپا نگه داشتن این بنا اقدام فوری انجام شود. / الف
نظر خود را بنویسید