فردای‌کرمان ـ گروه جامعه: یکی از چالش‌های اساسی در استان کرمان حفاظت و مرمت آثار و ساختمان‌های قدیمی و تاریخی است که در طول سال‌ها، فرسوده شده و برخی از آن‌ها نیز از بین رفته‌اند. اما خبر خوشی که اخیرا رسیده، پیشرفتی مثبت در خصوص یکی از این بناها را نشان می‌دهد.
مالک کاروانسرای تاریخی هندوها واقع در مجموعۀ بازار تاریخی کرمان که در وضعیت بسیار بدی قرار گرفته و فرسودگی شدیدی دارد، به تازگی به میراث‌فرهنگی استان مراجعه و برای مرمت این بنا اعلام آمادگی کرده است.
این کاروانسرا حدود 200 سال پیش توسط حاج‌سید جواد ـ امام جمعه وقت کرمان در ضلع شرقی بازار میدان‌قلعه ساخته شد و در نیمۀ دوم قرن نوزدهم یعنی دوران نفوذ انگلیسی‌ها در کرمان و اوج مراودات تجاری کرمان و هندوستان، برای اینکه بازرگانان هندی در یک جا متمرکز باشند، به اجارۀ انگلیسی‌ها داده شد.
با وجود ارزش‌های تاریخی و معماری که این بنا دارد، سال‌های زیادی می‌شود که به حال خود رها شده است. برخی مغازه‌داران در دو دالان ورودی این بنای تاریخی به فروش اجناس خود می‌پردازند.
معاون میراث‌فرهنگی استان اما در گفت‌وگو با فردای‌کرمان دربارۀ اینکه چرا به این کاروانسرا رسیدگی نمی‌شود، از اعلام‌آمادگی مالک برای مرمت و احیای آن خبر داد. مجتبی شفیعی با یادآوری اینکه میراث‌فرهنگی در این کاروانسرا مالکیتی ندارد و این بنا، مالکیت شخصی و وقفی دارد، اظهار کرد: «حدود 10 روز پیش، فردی به میراث مراجعه و خود را مالک کاروانسرا معرفی کرد و تعدادی طرح هم داشت و گفت که سرمایه‌گذار دارم و می‌خواهم این بنا را مرمت و احیا کنم».
وی افزود: «ما هم از این برنامه استقبال کردیم و گفتیم از لحاظ فنی برای مرمت این کاروانسرا کمک خواهیم کرد». وی ادامه داد: «قرار شد ایشان طرح‌های تکمیلی را به میراث‌فرهنگی ارائه کند تا اقدامات بعدی انجام شود».
اگرچه این خبر می‌تواند روزنۀ امیدی برای نجات این بنا باشد اما از آنجا که برخی طرح‌های دیگر در محدودۀ بافت تاریخی کرمان از جمله مرمت آب‌انبار حاج‌آقا علی، مرمت شش خانه تاریخی و مرمت و احیای حمام ته‌باغ لله به درازا کشیده و نتوانسته این بناها را به طور کامل به چرخۀ زندگی برگرداند، برداشتن یک گام از سوی مالک کاروانسرای هندوها هم نمی‌تواند به‌معنای بسته شدن پروندۀ نابودی آن باشد. در این شرایط، انتظار می‌رود استاندار کرمان که در نخستین بازدید رسمی خود از بازار تاریخی وعدۀ رسیدگی به وضعیت کارونسراها را داد و سایر نهادها از جمله اوقاف و میراث‌فرهنگی و شهرداری این فرصت نجات کاروانسرای هندوها را نسوزانند.
به گزارش فردای‌کرمان، کاروانسراها به‌عنوان مجموعه‌هایی از ساختمان‌ها و امکانات برای پذیرایی و اسکان مسافران و قافله‌های تجاری در گذشته بسیار اهمیت داشتند. آن‌ها نه تنها به عنوان محل اقامت و استراحت برای مسافران، بلکه به عنوان مراکز تجاری و اجتماعی در مسیرهای تجاری مهم عمل می‌کردند. با گذر زمان و تغییر شرایط اجتماعی و اقتصادی، بسیاری از این کاروانسراها کاربری گذشتۀ خود را از دست داده و دچار فرسودگی و خرابی شدند.
در مجموعۀ بازار تاریخی کرمان نیز کاروانسراهای متعددی وجود دارد که از لحاظ رهاشدگی و فرسودگی وضعیتی مشابه کاروانسرای هندوها دارند. کاروانسرای کوزه‌گران و کاروانسرای حاج‌مهدی در همسایگی هندوها از جمله آن است.
چنانچه سرمایه‌گذاری در کاروانسرای هندوها با جدیت دنبال شود و به نتیجه برسد، ما شاهد یک تحول مثبت در زندگی کاروانسراهای تاریخی خواهیم بود.
احیای کاروانسراها به‌عنوان مراکزی برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ، می‌توانند به اقتصاد محلی نیز کمک شایانی بکنند.
امیدواریک کاروانسرای هندوها در آینده‌ای نزدیک به یک نقطۀ جذاب برای مسافران و بازدیدکنندگان تبدیل شود و بتوان از آن به‌عنوان الگویی برای سایر افراد و سازمان‌ها در حفظ و حراست از آثار تاریخی مشابه در سرتاسر استان یاد کنیم.
به نقل از کتاب از قلعه‌دختر تا دقیانوس، در نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی، بین سال‌های 1850 ـ 1925 که دوران حکومت و نفوذ انگلیسی‌ها در کرمان بود، با تشویق آنان، کار تجارت بین زرتشتیان و هندی‌ها رونق گرفت و کنترل امور بازرگانی کرمان بیشتر به دست هندوها افتاد و برای تمرکز حضور بازرگانان هندی در یک جا، انگلیسی‌ها کاروانسرای هندوها را از امام جمعه اجاره کردند. اقلام صادراتی که بازرگانان کرمانی به هندوستان صادر می‌کردند عبارت از قالی، شال و کتیرا بود که به‌طور عمده به کشور هندوستان فرستاده می‌شد و در برابر این کالاها، توسط بازرگانان هندی، پارچه، چای، شکر، مصنوعات فلزی، ادویه و اجناسی از این قبیل البته آن هم از نوع مرغوب به کرمان وارد می‌شد. تجار هندی معمولا بهای اجناس را به اقساط دریافت می‌کردند.
به نقل از کتاب جغرافیا و کارکردهای بازار کرمان تالیف دکتر احمد پوراحمد، این کاروانسرا دارای دو صحن بوده که یکی نقش انبار و دیگری نقش بازارچه را داشت و در نوع خود کم‌نظیر بوده است. کاروانسرای هندوها اکنون نیمه‌مخروبه است. / الف
نظر خود را بنویسید