فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: سال‌ها پشت هم می‌آیند و می‌روند. تیرماه که گذشت بیابان لوت وارد هشتمین سال ثبت جهانی شد اما همچنان نه از برنامه‌ای جامع و نه از توجه کافی برخوردار است. طی همۀ این سال‌ها، گردشگران و آفرودسواران بیش از متولیان به این بیابان شگفت‌انگیز توجه داشته‌اند!
در گفت‌وگویی که در ادامه می‌خوانید، از معین افضلی ـ مدیر پایگاه لوت در کرمان دربارۀ اینکه آیا پس از هشت سال طرح جامع لوت تهیه شد پرسیدم. او در پاسخ به این پرسش، از مشکلاتی پرده برداشت که در جریان مدیریت این پهنۀ سحرانگیز با آن مواجهند. به باور او، ریشۀ بسیاری از چالش‌های آن‌ها به این برمی‌گردد که در وزارت میراث‌فرهنگی به میراث‌طبیعی توجه کافی نمی‌شود.
علاوه بر طرح جامع، راه‌اندازی گیت ورودی برای کنترل ترددها و فروش بلیت، یکی دیگر از نیازهای بیابان لوت است که طی سالیان اخیر از آن سخن گفته شده است. آن‌طور که می‌گویند لوت تنها اثر ثبت‌جهانی در ایران است که گیت ورودی و بلیت‌فروشی ندارد. افضلی سال گذشته در گفت‌وگو با فردای‌کرمان وعده داد تا دهه‌فجر گیت ورودی لوت به بهره‌برداری می‌رسد. حدود پنج ماه گذشته ولی خبری از آن نیست. او در این گفت‌وگو دربارۀ موانع فعال‌سازی گیت ورودی لوت توضیح می‌دهد که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
*آقای افضلی، از زمانی که بیابان لوت ثبت جهانی شده مدام موضوع طرح جامع لوت مطرح می‌شود. شما پیش از این گفته‌اید طرحی برای بیابان دارید، مدتی پیش اما رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی کشور که به کرمان آمده بود تازه وعدۀ تهیۀ طرح جامع گردشگری لوت را داد. بالاخره لوت طرح و برنامه‌ای جامع دارد یا نیاز است تهیه شود؟
نه به‌عنوان مدیر پایگاه لوت که به‌عنوان یک کارشناس گردشگری می‌گویم وقتی صحبت از طرح جامع گردشگری چه مربوط به بیابان لوت و چه کشور و چه استان کرمان می‌شود آنچه که کارشناسان حرفه‌ای گردشگری انتظار دارند وجود سندی است که مثلا در یک بازۀ زمانی 10 ساله قابل بهره‌برداری باشد؛ سندی که به‌صورت عملیاتی هم برنامه‌هایی را تبیین کند؛ مثلا بگوید که روستاهای گردشگری حوزۀ بیابان لوت کدامند، وظایف دستگاه‌های متعدد دربارۀ این روستاها چیست و مواردی از این دست. طرحی که شورای راهبردی میراث جهانی هم بتواند در دوره‌های زمانی مشخص آن را ارزیابی بکند. در حال حاضر چنین طرحی در استان و حتی کشور نداریم. برای کرمان یک‌بار طرح جامع گردشگری در دهۀ 80 توسط کارشناسان دانشگاه باهنر نوشته شد. بعد از آن هم فکر می‌کنم طرح‌هایی تهیه شد. آخرین مورد هم طرح جامع گردشگری شهرستان کرمان است که در سال 1400 دکتر پیروز ارجمند آن را گردآوری کرد. آنچه که تاکنون به‌عنوان طرح جامع گردشگری مطرح بوده، بیشتر جمع‌آوری یکسری اطلاعات است و برنامۀ عملیاتی به گونه‌ای که نقشۀ راه در یک دورۀ معین را تعیین کرده باشد وجود ندارد. آنچه ما انتظار داریم طرحی جامع است که در نهادهای ذیربط مصوب و به فرمانداران شهرستان‌ها ابلاغ و همه براساس آن عمل کنند و گردشگری را پیش ببرند. چنین شرایطی در کل کشور و استان کرمان نداریم. برای بیابان لوت، حدود شش ماه بعد از ثبت جهانی بود که به اتفاق دکتر مقصودی (مدیر پایگاه ملی بیابان لوت) و همکاران خودمان دستورالعمل گردشگری را نوشتیم. برای تهیۀ این دستورالعمل، تا جایی که برایمان ممکن بود سعی کردیم از متخصصان گردشگری و فعالان آفرود نیز کمک بگیریم. شناسایی مسیرهای گردشگری، اینکه چند ماشین به‌طور همزمان می‌توانند وارد لوت بشوند، نحوۀ کنترل ورود و خروج به لوت، وضعیت پارکینگ‌ها در ایام پیک گردشگری، تعداد افرادی که در جریان برگزاری رویدادهایی مثل ماراتن می‌توانند وارد لوت بشوند و مواردی دیگر را در این دستورالعمل معلوم کردیم به گونه‌ای که هم گردشگری لوت تقویت شود و هم کم‌ترین تخریب در بیابان اتفاق بیفتد. بنده خودم هم که مدیر پایگاه لوت هستم همیشه منتقد وضع موجود در بیابان هستم. ما برای مدیریت این بیابان، با کمبود امکانات و نیروی انسانی مواجهیم. در سه استان همسایۀ لوت، تعداد کل همکاران ما کم‌تر از پنج نفر است. خیلی دست‌تنهاییم. با کمک داوطلبان و بخش خصوصی اقداماتی انجام می‌دهیم ولی واقعیت این است که وزارت میراث‌فرهنگی طی چند سالی که لوت ثبت جهانی شده هیچ اقدام شاخصی در حوزۀ این بیابان انجام نداده است.
*دلیل این بی‌توجهی وزارت‌خانه به مسائل لوت را چه می‌دانید؟
مدیریت جنگل‌های هیرکانی هم که به‌عنوان اثری طبیعی ثبت یونسکو شده با مشکلات زیادی مواجه است و حتی به نظر می‌رسد لوت از شرایط بهتری نسبت به این جنگل‌ها برخوردار است. مسئلۀ اصلی این است که در وزارت میراث‌فرهنگی، هیچ فرد کارشناس و مسئول و آگاه به میراث طبیعی نداریم. در آخرین جلسه‌ای که با آقای دارابی (معاون میراث‌فرهنگی کشور) داشتیم به‌صراحت گفتم که مشکل اصلی میراث طبیعی ما خود وزارت میراث‌فرهنگی است. در جلسه‌ای که با مدیرکل امور پایگاه‌های میراث جهانی داشتیم هم از شرایطی که وجود دارد انتقاد کردیم. در آن جلسه گفته شد نه از پایگاه لوت اطلاعی داریم و نه تخصصی در این زمینه داریم و می‌رویم فکری برای آن بکنیم؛ هنوز اما خبری نشده است. در سه سال گذشته هیچ مسئول پایگاه جهانی نه از لوت بازدید کرده و نه از من به‌عنوان مدیر پایگاه لوت کرمان گزارشی خواسته است. آقای دکتر مقصودی که از متخصصان شاخص حوزۀ جغرافیای کشور است به صورت داوطلبانه مدیریت پایگاه ملی لوت را برعهده داشتند و یک سال است که استعفا داده‌اند ولی نه استعفای ایشان را می‌پذیرند و نه تکلیف را مشخص می‌کنند. دو، سه سال پیش در سطح کشور تصمیمی گرفته شد و مدیریت پایگاه‌ها را به استان‌ها سپردند. اگر واقعا قرار است استان‌ها مدیریت را برعهده داشته باشند اداره کل پایگاه‌های وزارت‌خانه را منحل می‌کردند و اگر قرار است اداره کل پایگاه‌ها فعال باشد، کارشناس میراث‌طبیعی در این اداره کل تعیین و برای این حوزه نیز برنامه‌ریزی شود. یک نکتۀ دیگر را یادآوری کنم؛ از آن‌جایی که آفرود در مناطق کویری خیلی پرطرفدار شده ما با مشارکت جمعی از فعالان گردشگری و کلوپ سافاری که زیر مجموعۀ کانون اتومبیلرانی است، آیین‌نامۀ سافاری را تدوین کردیم؛ البته بخش زیادی از کار را آقای دکتر مقصودی انجام دادند. یک سال است که هنوز این آیین‌نامه به تصویب نهایی نرسیده در حالی که اگر تصویب و ابلاغ به استان‌ها شود سافاری نیز مثل راهنمایان گردشگری زیرمجموعۀ معاونت گردشگری قرار می‌گیرد و چارچوب منظمی پیدا می‌کند. من فکر می‌کنم بخش زیادی از کار ما لنگ این است که در وزارت‌خانه به این میراث طبیعی اهمیتی داده نمی‌شود شاید یک دلیل این باشد که فاصلۀ ما از پایتخت دور است. اگر سابقۀ 40،50 سالۀ گردشگری ایران را بررسی کنیم می‌بینیم بازار هدف ما بیشتر کشورهای اروپایی هستند. البته در چند سال اخیر، گردشگران چین و روسیه هم اضافه شده‌اند. یکی از داشته‌های مهم ایران در حوزۀ گردشگری بیابان‌هایی است که داریم. کشور می‌تواند چه با بیابان لوت و چه دشت مرکزی در زمینۀ گردشگری با کشورهای دیگر رقابت کند. استان‌های کرمان و سیستان‌وبلوچستان و خراسان جنوبی بیابان لوت را دارند و در اصفهان و یزد هم کویر داریم. وزارت میراث‌فرهنگی باید برنامۀ منسجمی برای همۀ این بیابان‌ها تدوین کند و برای آن وقت و انرژی و بودجه بگذارد. هم‌اکنون این‌گونه نیست و بیابان لوت در همۀ این سال‌ها با دست خالی جلو رفته است.
*با توجه به اینکه دولت جدید فعالیت خود را آغاز کرده، چه مواردی را مدنظر دارید که دولت به‌عنوان اولویت بیابان لوت باید پیگیری کند؟
بنده در سه سال گذشته بسیار از عملکرد اداره کل پایگاه‌های جهانی وزارت‌خانه درمورد لوت انتقاد کرده‌ام اما باید انصاف را رعایت کرد. در همین دوره، حدود چهار میلیارد تومان برای گیت ورودی و ساختمان اداری پایگاه در شهداد از اعتبارات ریاست‌جمهوری سفر آیت‌الله رئیسی اختصاص پیدا کرد. امسال هم دو میلیارد تومان برای لوت اختصاص دادند. در دولت دکتر پزشکیان پیش‌بینی شخصی من این است که وضعیت گردشگری بهتری خواهیم داشت و انتظار هم از دولت چهاردهم همین است که به گردشگری توجۀ ویژه‌ای داشته باشد. تعداد زیادی فعال گردشگری داریم. به‌عنوان مثال، در استان کرمان 350 بوم‌گردی داریم. افرادی که در حوزۀ گردشگری سرمایه‌گذاری کرده‌اند نمی‌توانند که تعطیل کنند و بروند. در دولت آقای دکتر پزشکیان باید هم گردشگری تاریخی و فرهنگی و هم گردشگری طبیعی و روستایی در دستور کار وزارت‌خانه قرار گیرد. امیدوارم این اتفاق بیفتد و در برنامه‌ریزی‌ها از بخش خصوصی نیز کمک و مشورت گرفته شود.
*یکی دیگر از تاکیداتی که دربارۀ لوت همیشه وجود داشت راه‌اندازی گیت ورودی برای سروسامان دادن به ترددها در این بیابان بود. قبلا وعده داده بودید که دهه‌فجر سال 1402 گیت ورودی فعال می‌شود ولی این اتفاق نیفتاد. چرا؟
ساختمان گیت ورودی لوت آمادۀ بهره‌برداری است. سال گذشته به مشکلی برخوردیم که نتوانستیم در دهه‌فجر آن را افتتاح کنیم. برای احداث این ساختمان، قرار این بود که در تامین برق و آب موردنیاز بخشداری و فرمانداری همکاری کنند. ترانس برقی داشتیم ولی پیمانکار که کار را شروع کرد، شرکت برق آن را جمع کرد. پیمانکار با تانکر آب از شهداد می‌آورد و برای تامین برق هم از موتور برق استفاده می‌کرد. با هر سختی‌ای که بود بالاخره کار را به پایان رساندیم. ساختمانی که احداث شده سازه‌ای معمولی نیست بلکه بنایی فاخر است که شکل برج‌مانند دارد و طرح آن از میل‌های راهنمای بیابان لوت گرفته شده است. این ساختمان در سه طبقه و در آخرین آبادی به سمت کلوت‌ها (روستای ده‌سیف) ایجاد شده است. ساختمان آماده است ولی برای شروع به‌کار مشکلاتی وجود دارد که دربارۀ آن با پایگاه جهانی مکاتبه کرده‌ایم. لوت تنها سایت جهانی است که مبلغی بابت ورود به آن از گردشگران و بازدیدکنندگان اخذ نمی‌شود. شورای راهبردی باید این موضوع را تصویب کند. چندین بار آن را پیگیری و مطرح کردیم ولی تاکنون به نتیجه نرسیده است. امیدوارم از مهرماه که فصل جدید گردشگری لوت شروع می‌شود این گیت فعال شود. وظیفۀ اصلی آن کنترل و ساماندهی تورها و حفاظت از بیابان لوت است و برای همۀ دستگاه‌ها از جمله منابع‌طبیعی و محیط زیست و میراث‌فرهنگی و سایر نهادها بهترین امکان است و اهداف همۀ دستگاه‌ها را در حفاظت از بیابان پوشش می‌دهد. مشکل دیگری که برای فعال‌سازی گیت داریم تامین نیروی انسانی است. پیشنهاد ما این است که به بخش خصوصی واگذار شود به گونه‌ای که هم منافع بهره‌بردار و هم متولیان بیابان تامین شود. تقریبا در سال بیش از 200 هزار گردشگر داخلی و خارجی از لوت بازدید می‌کنند که باید از این گیت عبور کنند. اگر ورودی بپردازند و بتوانیم خدمات مناسبی را به گردشگران بدهیم و برای منطقه درآمدزایی ایجاد شود بخشی از مشکلات بیابان حل می‌شود. در مجموع باید بگویم که بیابان لوت سایتی کاملا متفاوت است و نیاز به تصمیمات جدیدی دارد. همۀ این اقدامات اما به همت و خواستۀ وزارت میراث‌فرهنگی برمی‌گردد. در سطح استان خیلی نمی‌توان کاری انجام داد چرا که در برخی موارد خلاء قانونی وجود دارد و در پاره‌ای از مسائل نیاز به تصمیم‌گیری در سطح کشور داریم. / الف
نظر خود را بنویسید