فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: پروندۀ فصل دیگری از کاوش‌های باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت بسته شد آن هم در حالی که باستان‌شناسان فرصت این را نیافتند تا یافته‌های جدید را به‌طور کامل از زیر خاک بیرون بیاورند.
دکتر سیدمنصور سیدسجادی و تیم‌اش طی 45 روز کار در کنارصندل توانستند با حفاری در جایی که به گفتۀ وی دورریز اشیای این شهر بوده تعداد زیادی اثرمهر و پیمانه و ابزارهای شمارشی و حسابداری پیدا کنند، همچنین به بخشی از دیوار دژ در مرتفع‌ترین قسمت تپه دست پیدا کردند و بدین ترتیب، احتمال وجود دروازه‌ای در بخش جنوبی دژ تقویت شد.
در یکی دیگر از کارگاه‌هایی که در کنارصندل فعال کردند به تعداد زیادی خمرۀ بزرگ رسیدند اما چون اعتبارات مالی در اختیار نداشتند، همۀ این ترانشه‌ها را مجدد با خاک پوشاندند و کنارصندل را ترک کردند.
سیدسجادی ـ سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت به فردای‌کرمان می‌گوید: با کمال تاسف، به دلیل نبود بودجه مجبور شدیم کار را تعطیل کنیم.
او با توضیح دربارۀ آنچه که در این فصل از کاوش‌ها انجام دادند تاکید می‌کند که با این بودجه‌ها و اعتبارات حداقلی، اگر در کنارصندل حفاری نشود بهتر است.
او از استاندار و همۀ مسئولان استان کرمان می‌خواهد از کنارصندل جیرفت حمایت کنند و این را هم می‌گوید که اگر اعتبار کافی برای فصل آینده نباشد دیگر نمی‌تواند به کنارصندل برگردد تا کارهای مقطعی انجام دهد یا مجبور شود کاوش را نیمه‌کاره رها کند.
وی در گفت‌وگو با فردای‌کرمان با یادآوری اینکه دیگر نباید منتظر اشیای جدید مشابه آنچه که در دهۀ 80 از برخی محدوده‌های دشت جیرفت پیدا شد باشیم، گفت: «بعد از سیل دهۀ هشتاد خورشیدی بود که مردم و باستان‌شناسان متوجه شدند نه گنج که گنجینۀ گرانبهایی در تپه‌ها و قبرستان‌های دشت جیرفت وجود دارد. با بیرون آمدن اشیای سنگ کلریت گرانبها با نقوش زیبا بود که اسم جیرفت بر سر زبان‌ها افتاد اما بنده بارها گفته‌ام به هیچ عنوان نباید انتظار داشت باز هم چنین اشیایی از دل خاک خارج شود چون تمام همّ و غم مردم در هزارۀ سوم پیش از میلاد، زندگی پس از مرگ بوده و آنچه که به‌دست می‌آوردند پس از مرگ‌شان در گورها گذاشته می‌شد؛ شاید زندگی روزمره ضعیفی داشته‌اند اما به زندگی پس از مرگ توجه فراوان داشتند و اشیای گرانبها همراه آن‌ها دفن می‌شد».
وی افزود: «متاسفانه تمام گورستان‌های این منطقه یا چپاول شد یا توسط افرادی ناآگاه از بین رفت. بنابراین هر گروه باستان‌شناسی که در جیرفت کار می‌کند نباید انتظار چنین اشیایی داشته باشد مگر اینکه به صورت تصادفی گورستان جدیدی پیدا شود».
سیدسجادی ادامه داد: «در مناطق مسکونی معمولا اشیایی (که در باور عموم به آن عتیقه می‌گویند) پیدا نمی‌شود بلکه ممکن است اشیا و موادفرهنگی مطالعاتی مثل سرباره فلز، اثر مهر نیمه‌کاره و سفال شکسته و ... پیدا شود. بنابراین نه این‌بار و نه هیچ‌‌وقت دیگر در انتظار اشیا نباشید».
دیوار دژ
سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی کنارصندل سپس گفت: «ما در این فصل از کاوش‌ها به دنبال آن بودیم که فضای معماری پیش از تاریخ کنارصندل را بازسازی کنیم و مجبور بودیم کار را در مناطق مسکونی تمرکز کنیم تا ساختمان‌های گوناگون اداری و مسکونی و معابد و کاخ شاه یا خانۀ حاکم و کارگاه‌های صنعتی را پیداکنیم. به همین دلیل در شش گمانۀ بزرگ در شش قسمت از تپه کار را شروع کردیم».
وی افزود: «یکی از کارهایی که میل داشتم حتما انجام شود فعال کردن کارگاهی برای پیدا کردن بخش بالایی دیوار دژ در مرتفع‌ترین قسمت تپه بود که انجام شد. در بخش دیگری از تپه کارگاهی فعال کردیم که به نظر من محل دورریز اشیا و موادی بود که استفاده از آن تمام شده بود؛ مثل وقتی که کاغذی که استفاده می‌کنیم آن را در سطل زباله می‌ریزیم».
وی با بیان اینکه کارگاه‌های دیگری هم بود که کمتر در آن کار شد، اظهار کرد: «آثار بخش بالایی دیوار دژ را پیدا کردیم و این احتمال تقویت شد که دروازه‌ای در بخش جنوبی دژ وجود داشته است. منتها نتوانستیم کار را در اینجا تمام کنیم و تنها بخش‌هایی از دیوار را پیدا کردیم که فکر می‌کنیم یکی از دروازه‌های جنوبی شهر باشد».
ابزارهای حسابداری
سیدسجادی ادامه داد: «کار در کارگاهی که محل دورریز بود خیلی خوب پیش رفت. در اینجا قطعات بسیار زیادی شاید 700،800 قطعه ظروف شکسته که ظروف پیمانه بودند را پیدا کردیم. پیمانه‌ها سفالی و در شش اندازۀ مختلف هستند. همچنین، مقدار زیادی اثرمهر و ابزارهای شمارشی و حسابداری در این محل پیدا شد اما متاسفانه این اشیا به قدری فرسوده بود که جز چند قطعه، بقیۀ آن غیرقابل برداشت بود و ما تنها روی سطح زمین توانستیم آن را مشاهده و مستندسازی و عکس‌برداری کنیم».
وی بیان کرد: «اینجا کارگاه مهمی است چون براساس این آثار لاک و مهر است که به بسیاری از مسائل بازرگانی و اقتصادی پی می‌بریم. با استفاده از نقوشی روی آن وجود دارد هم می‌توانیم به ارتباطات این منطقه با سایر مناطق در ایران یا خارج از ایران پی ببریم».
خمره‌های بزرگ
سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت گفت: «در یکی دیگر از کارگاه‌ها بقایای خردشدۀ خمره‌هایی که حدود 90 سانتی‌متر بلندی و حدود 85 سانتی‌متر قطر دارند را پیدا کردیم. در این خمره‌ها معمولا غلات یا سایر مواد موردنیاز روز نگهداری می‌شده است».
وی با بیان اینکه سه گمانۀ دیگر هم در بخش‌های دیگری از این محوطه زده شد، افزود: «ولی متاسفانه تا رسیدیم به جایی که کار اصلی می‌خواست شروع شود با کمبود بودجه مواجه شدیم و کار متوقف شد».
سیدسجادی ادامه داد: «نیاز داشتیم تا حداقل 40 روز دیگر کار را ادامه دهیم تا همۀ آنچه که به آن اشاره کردم به‌طور نسبتا کامل از زیر خاک خارج شود ولی با کمال تاسف، به دلیل نبود بودجه مجبور شدیم کار را تعطیل کنیم».
وی اظهار کرد: «پر کردن مجدد این گمانه‌ها و ترانشه‌ها لازم بود حتما انجام شود و انجام دادیم چون اعتبار نداشتیم این ترانشه‌ها را حفاظت کنیم بنابراین تنها راه حفاظت پر کردن مجدد آن بود».
وی خاطرنشان کرد: «در صورت تداوم حفاری مشکلی ایجاد نمی‌شود چون روی نقشه‌ها علامت‌گذاری شده و خالی کردن آن زمان زیادی نمی‌برد».
سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت با تاکید بر اینکه متاسفانه مجبور شدیم وسط کار، کاوش را متوقف کنیم، گفت: «اگرچه تمام زمان مجوز یعنی 45 روز را حفاری کردیم ولی حداقل 40 روز دیگر باید کار می‌کردیم تا مقدار بیش‌تری از این آثاری که اشاره کردم از زیر خاک خارج شود. الان اما مثل این می‌ماند خانه‌ای با نقشه‌ای زیبا ساخته باشید ولی سقف آن را نسازید!».
حفاری منسجم
سیدسجادی در بخش دیگری از این گفت‌وگو بیان کرد: «بارها گفته‌ام و مجدد هم تکرار می‌کنم با این بودجه‌ها و اعتبارات حداقلی، اگر در کنارصندل حفاری نشود بهتر است چون حفاری باید منسجم و در فصل‌های متوالی انجام شود و کارهای مقطعی چندان فایده ندارد».
سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت افزود: «دکتر شاهرخی مدیرکل میراث‌فرهنگی استان کرمان خیلی تلاش کردند تا این فصل از کاوش انجام شود ولی متاسفانه اعتبارات مالی کافی وجود ندارد و آنچه که موردنظر همۀ ماست یعنی معرفی بیشتر کنارصندل و دشت جیرفت، با این اعتبارات امکان‌پذیر نیست».
وی تصریح کرد: «اگر سال آینده اعتبار کافی نباشد من از ادامۀ حضورم در کنارصندل کنار می‌کشم چون این‌طور نمی‌شود کار کرد».
وی با بیان اینکه برای (هر فصل حفاری) در کنارصندل حداقل 10 میلیارد تومان باید داشته باشم، تاکید کرد: «با مبالغ ناچیز نمی‌توان کار کرد. دیدید که حفاری هم کردیم و مجبور شدیم دوباره آن را بپوشانیم».
خطر مصادرۀ تمدن جیرفت
سیدسجادی با تاکید بر حمایت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی از کاوش‌های باستان‌شناسی کنارصندل گفت: «در استان کرمان هم استاندار و مسئولان رده بالا باید از این کاوش‌ها حمایت کنند. پولی که ما نیاز داریم پول خرد شرکت‌های بزرگ است!». وی افزود: «اگر بخواهیم فرهنگ جیرفت و کرمان و ایران را معرفی کنیم باید اعتبارات و اقدامات کافی داشته باشیم».
وی ادامه داد: «اینکه آثار این تمدن در آینده به اسم کشورهای دیگر ثبت شود، خطری خیلی جدی است. همین الان کشورهایی به خصوص همسایه‌های جنوبی با وجود زحمات دکتر مجیدزاده و تیم‌شان دارند در این زمینه تلاش‌هایی می‌کنند. مقالاتی را می‌بینم که می‌گویند آثاری مربوط به کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس یا افغانستان یا ترکمنستان است. ما برای اینکه جیرفت را معرفی کنیم باید پول داشته باشیم».
وی اظهار کرد: «برای انجام کاوش‌ها نیاز به 150 کارگر و 20 کارشناس داریم. نمی‌شود وسط کار مدام دست دراز کنیم که پول کارگران را بدهید».
سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت بیان کرد: «از استاندار محترم کرمان و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و سایر مسئولان استدعا می‌کنم اعتبار لازم برای فصل بعدی کاوش‌ها را تامین کنند آن هم از دو، سه ماه قبل از شروع کار؛ تا در روند انجام حفاری فکر و تمرکز ما فقط روی کار باشد نه اینکه دنبال تامین اعتبار باشیم».
وی تاکید کرد: «اگر می‌توانند اعتبار را تامین کنند من تا جایی که وسعم برسد هستم ولی اگر این‌طور نباشد نمی‌توانم ادامه بدهم».
شاید پاییز آینده
سیدسجادی در پاسخ به این پرسش که اگر اعتبارات تامین شود از چه زمانی فصل بعدی کاوش‌ها آغاز خواهد شد؟ گفت: «با توجه به شرایط آب‌وهوایی جیرفت اگر اعتبار کافی باشد بهترین زمان اول مهرماه سال آینده است».
وی با یادآوری اینکه مجوز هر فصل از کاوش معمولا 45 روزه است، افزود: «من می‌توانم برای کنارصندل مجوز بیش از 45 روز بگیرم و حدود سه ماه بی‌وقفه کار باستان‌شناسی در جیرفت انجام دهیم البته نباید دغدغۀ اینکه پول بنزین ماشین و دستمزد کارگران چه شد را داشته باشیم».
تاکید بر حفاظت
این باستان‌شناس در پاسخ به این پرسش که در مدتی که در جیرفت نیستید آیا یگان حفاظت به خوبی فعال هست؟ نگرانی در این خصوص ندارید؟ اظهار کرد: «مسائل حفاظتی در حوزۀ اختیارات من نیست ولی تمام سفارش‌های لازم را داشته‌ایم».
وی افزود: «در زمانی که در جیرفت بودیم، در یکی از گمانه‌ها چند تکه استخوان در کنار یکی از خمره‌ها بود. شب کسی به خیال اینکه اینجا قبری است و داخل آن اشیایی وجود دارد کندوکاو کرده بود».
وی ادامه داد: «یگان حفاظت باید شب‌ها هم حتما در کنارصندل گشت‌زنی داشته باشد. تاکنون یگان بد عمل نکرده ولی باید تلاش بیش‌تری برای حفاظت از کنارصندل داشته باشند». / الف
نظر خود را بنویسید