فردای‌کرمان – گروه جامعه: رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه از مجموع ۳۱ استان ۳۰ استان درگیر فرونشست زمین است گفت: «از نظر سرعت فرونشست استان کرمان و مشخصا منطقۀ بهرمان رفسنجان در رتبۀ نخست قرار دارد که نرخ فرونشستی حدود ۴۰ سانتیمتر در سال را دارد».
شینا انصاری با بیان اینکه استان‌های خراسان رضوی، تهران، اصفهان، کرمان و فارس از جمله استان‌های با وسعت بالای پهنه‌های فرونشستی زمین هستند، افزود: «مقدار بیشینۀ فرونشست زمین همراه با وسعت پهنه‌های فرونشستی زمین، شاخص خطر مهمی است که بر اساس آن در استان‌های خراسان رضوی، کرمان، فارس، تهران و اصفهان این شاخص قابل توجه است».
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از ایرنا، معاون رئیس جمهور در ادامه اظهار کرد: «یکی از مسائلی که حاصل بی‌توجهی ما در دوره‌های گذشته است موضوع برداشت آب از آبخوان‌های کشور و منابع آب‌های زیرزمینی است و حاصل آن بروز پدیدۀ فرونشست زمین است که امروزه در بیشتر مناطق و استان‌ها با شدت‌های کم و زیاد با آن مواجه هستیم».
وی ادامه داد: «روندی که در حال حاضر وجود دارد این است که از مجموع ۳۱ استان ۳۰ استان در شدت‌های کم و زیاد با پدیدۀ فرونشست زمین مواجه هستند و نرخ فرونشست در مناطق مختلف متفاوت است».
انصاری خاطرنشان کرد: «از نظر وسعت پهنۀ فرونشستی استان خراسان رضوی رتبۀ بالاتر را دارد، از نظر محدودۀ شهری و سکونتگاهی، استان اصفهان بیشترین شهرها را به خود اختصاص داده که در معرض این خطر قرار دارند و همچنین از نظر سرعت فرونشست استان کرمان و مشخصا منطقۀ بهرمان رفسنجان است که نرخ فرونشستی حدود ۴۰ سانتیمتر در سال دارد».
سکونت ۴۹ درصد جمعیت کشور در محدودۀ فرونشست
وی در ادامه دربارۀ وضعیت کلی فرونشست زمین در ایران گفت: «براساس ارزیابی در مقیاس کشوری، وسعت و گستردگی پهنه‌های فرونشستی در ایران، حدود ۱۸۵ هزار کیلومتر مربع (۱۸ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار) و معادل تقریبی ۱۱ درصد از وسعت سرزمینی ایران است، اما در همین بخش از محدوده‌های در معرض خطر فرونشست زمین، بخش‌های وسیعی از کلانشهرها، شهرهای بزرگ و آبادی‌های متعدد واقع شده که جمعیت ساکن در آنها حدود ۴۹ درصد جمعیت تمام کشور را در برمی‌گیرد که معرف میزان به مراتب بالای ریسک فرونشست زمین در تمام کشور است».
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: «بر این اساس استان‌های خراسان رضوی، تهران، اصفهان، کرمان و فارس از جمله استان‌های با وسعت بالای پهنه‌های فرونشستی زمین هستند و کلانشهر اصفهان به عنوان شهری با وسعت بالای زون فرونشست زمین در محدودۀ شهری است».
وی یادآور شد: «تعداد ۳۸۰ شهر و ۹ هزار و ۲۰۰ روستا در معرض خطر فرونشست زمین واقع شده‌اند، در برخی موارد مساحت کل شهرها و در برخی موارد بخشی از محدوده‌های شهری در زون‌های فرونشستی قرار گرفته‌اند».
۲۷ سایت ثبت شدۀ جهانی در معرض خطر فرونشست
انصاری ادامه داد: «براساس داده‌های رقومی موجود، از مساحت ۳۱ هزار هکتاری بافت‌های تاریخی شهری، نزدیک به ۵۲ درصد آن در پهنه‌های فرونشستی واقع شده است که این وسعت از نظر در معرض قرارگیری، قابل ملاحظه است».
وی خاطرنشان کرد: «از تعداد ۶۳ سایت ثبت شده جهانی، ۲۷ سایت در معرض خطر فرونشست زمین قرار گرفته است، تخت جمشید در فارس، نقش جهان و مسجد جامع در اصفهان، چند باغ ایرانی، سلطانیه زنجان، تعدادی از قنوات و چند محدوده از شهر تاریخی یزد ازجملۀ آنها است».
معاون رئیس جمهور افزود: «براساس داده‌های موجود، برآورد شده که حدود ۱۱ هزار کیلومتر از طول لوله‌های انتقال گاز، در تلاقی با پهنه‌های فرونشستی است، همچنین طول خطوط اصلی نفت واقع در پهنه‌های فرونشستی زمین، بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر تخمین زده می‌شود».
وی گفت: «براساس این داده‌ها برآورد شده که تعداد ۱۰۱ شهرک صنعتی، ۲ هزار و ۶۵۰ کیلومتر از خطوط ریلی و بیش از ۱۵ هزار و ۳۰۰ کیلومتر از خطوط جاده‌ای ترانزیتی در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند».
وی بیان کرد: «تدوین مقررات ملی فرونشست زمین در حیطۀ برداشت آب‌های زیرزمینی، تغذیۀ آبخوان‌ها، نوع و شیوۀ کشت و زرع و آبیاری، مکان‌یابی صنایع آب‌بر، روش‌های طراحی مستحدثات در زون‌های خطر فرونشست، روش‌های مقاوم‌سازی مستحدثات و زیرساخت‌ها و آثار تاریخی، مهمترین اقدام در کنترل فرونشست و کاهش خطرات آن در کشور است».
ثبت بیشترین فرونشست سالانه در بهرمان رفسنجان
معاون رئیس‌جمهور افزود: «براساس ارزیابی‌های صورت گرفته از مجموع داده‌های در دسترس سازمان نقشه‌برداری، در ۱۸ استان کشور، بیشینۀ نرخ فرونشست به بیش از ۱۰ سانتیمتر در سال می‌رسد، در ۸ استان این مقدار بین ۵ تا ۱۰ سانتیمتر در سال و در ۴ استان دیگر، زیر ۵ سانتیمتر در سال است».
انصاری گفت: «نرخ فرونشست سالانه در استان‌های کرمان جنوب‌غرب بهرمان ۴۰ سانتیمتر، البرز جنوب هشتگرد – جنوب‌شرق تنکمان ۳۰ سانتیمتر، قم شمال جعفریه ۲۶.۵ سانتیمتر، خراسان رضوی شمال‌غرب مشهد ۲۲ سانتیمتر، گلستان جنوب بندر ترکمن ۲۰ سانتیمتر، تهران جنوب تهران- جنوب شرق چهاردانگه ۱۹.۲ سانتیمتر، مرکزی جنوب ساوه ۱۹ سانتیمتر، همدان جنوب اسدآباد ۱۸ سانتیمتر، آذربایجان شرقی شمال غربی مرند ۱۸ سانتیمتر، قزوین شمال بوئین زهرا ۱۷.۵ سانتیمتر، فارس شمال مرودشت ۱۵ سانتیمتر، کردستان مسیر قروه -همدان، شمال غرب دهگلان ۱۴.۲ سانتیمتر، آذربایجان غربی شرق سلماس ۱۴ سانتیمتر، یزد جنوب شرق میبد ۱۴ سانتیمتر، اصفهان شمال شرق اصفهان ۱۳.۵ سانتیمتر، لرستان جنوب بروجرد- شمال چالانچولان ۱۱ سانتیمتر، سمنان جنوب دامغان - شرق سمنان ۱۰.۸ سانتیمتر و زنجان شمال شرق ابهر ۱۰ سانتیمتر است».
وی اظهار کرد: «این اطلاعات بر پایه اقداماتی است که سازمان نقشه‌برداری و سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در سال‌های گذشته انجام داده‌اند، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح سامانه بومی راه‌اندازی کرده و بر اساس آن پهنه‌های فرونشستی مبنی بر اینکه در کدام مناطق هستند و اینکه کدام مناطق ریسک بالاتری دارند تقریبا مشخص شده است».
رئیس سازمان محیط زیست در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: «در همین مدتی که دولت چهاردهم فعالیت خود را آغاز کرده رئیس‌جمهور در مورد ناترازی انرژی و منابع آب دستور اکید داده است، همکاری بین‌بخشی میان سازمان حفاظت محیط زیست و وزارتخانه های نیرو و صمت وجود دارد تا بتوانیم در برنامه‌ریزی‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله بارگذاری جمعیتی، صنایع و کشاورزی به شرایط موجود و محدودیت‌هایی که در زمینۀ منابع آب وجود دارد توجه کنیم، با این شرایط حتی اگر در جایی لازم است که تغییری در الگوی کشت ایجاد شود حتما نسبت به آن اقدام کنیم، در میزان مصارف بازنگری شود تا با توجه به محدودیت‌ها و مشکلاتی که در موضوع فرونشست داریم بتوانیم این موضوع را کنترل کنیم».
وی یادآور شد: «اگر در جایی که فرونشست زمین رخ داده باشد یعنی مرگ آبخوان اتفاق افتاده و به هیچ عنوان دیگر قابل برگشت و جبران نیست برای همین باید سعی کنیم با اقداماتی سازنده و کنترلی حداقل وضعیت از شرایط فعلی بغرنج‌تر و پیچیده‌تر نشود». / الف
نظر خود را بنویسید