فردای‌کرمان - عباس تقی‌زاده: درفش شهداد در کاوش‌های باستان‌شناسی در سال 1350 کشف شد، در بخش پایینی آن صحنۀ دو شیر در کمین گاو کوهاندار دیده می‌شود، این صحنه دارای معنایی نمادین است. در دوره‌های جدیدتر خصوصا در دورۀ هخامنشی از چنین مضامینی به منظور رخدادهای نجومی استفاده شده و حملۀ شیر به گاو را نمادی از وارد شدن خورشید در صورت فلکی حمل (بره) که همان برج اول خورشید و همزمان با آغاز فصل بهار و ترازی بهاری (اعتدال ربیعی) است، می‌دانستند. بنابراین تصویرهای مورد بحث می‌تواند نمایانگر تغییر فصل، رسیدن بهار و جشن نوروز باشد.
پرچم به عنوان یک نماد ملی، بخش مهمی از تاریخ هر سرزمین است که باید برافراشته بماند. پرچم یا درفش شهداد، در کاوش‌های باستان‌شناسی به سرپرستی مرحوم علی حاکمی در سال ۱۳۵۰ کشف شد.
قدمت پرچم شهداد به هزارۀ سوم قبل از میلاد می‌رسد و باستان‌شناسان درفش شهداد را قدیمی‌ترین پرچم جهان نامیده‌اند. این پرچم، با طراحی خاص، نمایانگر ارزش‌ها و تاریخ طولانی ایران و از اهمیت فراوانی برخوردار است.
بر اساس یافته‌های علی حاکمی به نقل از گزارش هشت فصل بررسی و کاوش در شهداد دشت لوت از انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی، پرچم شهداد شامل یک صفحه مربع شکل فلزی از جنس مفرغ به ابعاد ۲۳ * ۲۳ سانتیمتر است که به وسیلۀ ۲ قلاب متحرک فلزی به میله‌ای به طول ۱۱۹ سانتیمتر متصل می‌شود. بر بالای میلۀ درفش؛ مجسمۀ عقاب، با بال‌های گسترده قرار دارد. صفحۀ اصلی با قابی فلزی نسبتا ضخیم، محصور شده است.
درفش شهداد مملو از تصاویر روایی، طبیعی و نمادین است. مرکز درفش که بیشترین توجه را به خود جلب می‌کند به الهه یا از دید برخی صاحب‌نظران پادشاهی با موهای بلند که بر یک صندلی نشسته، اختصاص داده شده است.
پادشاه یا الهه که عامدانه بزرگتر از بقیۀ نقوش در نظر گرفته شده، دست چپ خود را برای گرفتن یک شی شبیه جام از شخص روبه‌روی خود دراز کرده است.
تصویر روبه‌روی الهه یا پادشاه، زنی را نشان می‌دهد که روبه‌روی او بر روی زمین نشسته است. در مقابل این زن سبویی قرار دارد و در دست راست او جامی که به الهه یا پادشاه تقدیم می‌شود.
در پشت زن، تصویر کوچکی، احتمالاً مربوط به ندیمه‌ای بر زمین نشسته قرار دارد که سبوی دیگری را آماده و به زن تقدیم می‌کند. در مقابل الهه یا پادشاه تخت‌نشین نیز تصویر کوچکی از یک خدمتکار در نظر گرفته شده که دست خود را به سوی مرد بلند کرده است. به غیر از این چهار نفر، شخص پنجمی به حالت ایستاده با شیئی در دست شبیه عصا، پشت الهه یا پادشاه تخت‌نشین قرارگرفته است.
در بالای پرچم، نقشی از خورشید نیز دیده می‌شود. این احتمال وجود دارد که در قسمت شکستگی کنار تصویر خورشید، تصویر ماه هم بوده باشد.
حاشیۀ بالا و پایین درفش شهداد با نقوش اصطلاحاً گیس بافت تزیین شده است. می‌توان این نقوش را مسبک شده (ساده شده) نقش دو مار درهم تنیده دانست. مار حیوانی است که در تفکر این دوران خصوصا در جنوب‌غرب فلات ایران در ارتباط با ماورا بوده و وجهۀ مذهبی داشته است.
این نقش تزیینی از نظر محتوایی با نقش دو مار درهم تنیده فاصله گرفته و صرفاً کاربرد تزیینی می‌یابد. همچنین این نقوش با توجه به نقوش باغ مستطیلی شکل به جریان آب نیز تشبیه شده‌اند.
سطح پایینی درفش شهداد به صحنه دو شیر در کمین گاو کوهاندار اختصاص یافته است. مرتضی رنجبر در مقاله‌ای با عنوان پژوهشی پیرامون درفش شهداد؛ قدیمی‌ترین پرچم شناخته شده در جهان در فصلنامۀ پژوهش هنر معنقد است: این صحنه دارای معنایی نمادین است. در دوره‌های جدیدتر خصوصا در دورۀ هخامنشی از چنین مضامینی به منظور رخدادهای نجومی استفاده شده و حملۀ شیر به گاو را نمادی از وارد شدن خورشید در صورت فلکی حمل(بره) که همان برج اول خورشید و همزمان با آغاز فصل بهار و ترازی بهاری (اعتدال ربیعی) است، می‌دانستند. بنابراین تصویرهای مورد بحث می‌تواند نمایانگر تغییر فصل، رسیدن بهار و جشن نوروز باشد.
در نیمۀ پایین پرچم شهداد، در طرف چپ یک درخت نخل و در طرف راست دو درخت دیگر که احتمالا کنار (از برگ‌های آن، سدر تهیه می‌شود) قراردارد.
پس از کشف این پرچم در شهداد کرمان توسط باستان‌شناسان در سال‌های گذشته، این پرچم به دلیل ارزش بالا و قدمت دیرینه‌ای که دارد به‌عنوان یکی از آثار مهم و تاریخی کشور شناخته شد. این پرچم بعد از بررسی از شهداد به تهران انتقال داده شده و در موزه ملی ایران در خیابان امام خمینی تهران نگهداری می‌شود. امروزه صفحه برنزی (مفرغی) درفش به جهت گذر زمان و زنگ زدگی، سبز- آبی رنگ شده است.
به تازگی خانه سنتی کاشکیلو در شهر شهداد، ماکت قدیمی‌ترین پرچم جهان را ساخته است. این ماکت با پایبندی به جزئیات پرچم اصلی و حتی با رنگ و ظاهری کنونی آماده و در معرض دید قرار گرفته است. پیشنهاد می‌شود شهرداری شهداد و کرمان ماکت قدیمی‌ترین پرچم جهان را که از داشته‌های کرمان است را در ابعادی بزرگ مقیاس ساخته و در میادین این شهرها نصب کنند.
پرچم شهداد، علاوه بر اهمیت تاریخی و فرهنگی خود، به‌عنوان یک نماد افتخار و هویت ملی شناخته می‌شود. شهداد در ۹۱ کیلومتری شهر کرمان، در همسایگی بیابان لوت واقع است.
نظر خود را بنویسید