فردای‌کرمان ـ گروه فرهنگ‌وهنر: مراسم رونمایی از کتاب «سفر به جنوب شب» سومین مجموعه شعر «محمد جهانشاهی» در تالار فرهنگ‌وهنر کرمان و با حضور جمعی از فعالان فرهنگ و ادب استان برگزار شد.
در این مراسم که نهمین رویداد راهرو از مجموعه برنامه‌های موسسۀ فرهنگی هنری باغ کاغذی بود، شهرام پارسامطلق شاعر و منتقد ادبی، رضا شمسی شاعر و منتقد ادبی و علی‌ملازاده شاعر و داستان‌نویس به بیان دیدگاه‌های خود دربارۀ کتاب جدید جهانشاهی پرداختند.
رضا شمسی ـ شاعر و منتقد ادبی در این مراسم گفت: «اگر شعر محمد جهانشاهی را ذیل شعر امروز تعریف کنیم باید ببینیم چه تفاوت بنیادینی با شعرهای کلاسیک و قبلی دارد. شعر کلاسیک ما بیان‌محور و معنامحور است. به همین دلیل چه منوچهری و چه ملک‌الشعرای بهار باشد، چندان تفاوتی در شنیدن و خواندن آن احساس نمی‌کنیم».
وی افزود: «عمدۀ فرق شعر امروز و دیروز اما این است که وقتی سطری را می‌خوانی می‌بینی باید به‌عنوان مخاطب آن را یک بار دیگر بخوانی و تخیل و بازتولید کنی».
این منتقد ادبی یکی از اشعار مجموعه سفر به جنوب شب را برای تبیین این گفتۀ خود خواند و ادامه داد: «برای اینکه بدانیم این مجموعه در کجای شعر امروز ایستاده باید دو حوزۀ گفتمانی شعر را یادآوری کنیم؛ یکی شعری است که تحت عنوان کلی شعر پسامدرن یا شعری که به مولفه‌های فرمی توجه می‌کند شناخته می‌شود. این مدل از شعر در دهۀ هفتاد پایه‌گذاری شد و رواج پیدا کرد. از جمله مولفه‌های پسامدرنیستی در آثار جهانشاهی می‌توان به اسم کتاب «حاشیه‌های بدون متن» او اشاره کرد. در این نوع نگاه، حاشیه بسیار مهم‌تر از متن است که همیشه اقتدار و مرکزیت دارد».
به گزارش خبرنگار فردای‌کرمان، وی ادامه داد: «یک مولفۀ دیگر از شعر دهۀ هفتاد، به‌عنوان مولفه‌های فرمالیستی خیلی پررنگ بود. در دو اثر حاشیه‌های بدون متن و سفر به جنوب شب جهانشاهی این مولفه را نیز داریم».
شمسی در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: «گفتمان شعری دیگری نیز در کنار این نوع شعر رواج پیدا کرد که تحت عنوان شعر ساده یا آسان شناخته می‌شود. شاخص‌ترین چهرۀ آن شمس لنگرودی است».
وی افزود: «شعر محمد جهانشاهی در اثر اخیرش به نظر می‌رسد به سمت شعر ساده میل کرده است و انگار رویکرد شاعر تغییر کرده است. حالا پرسش این است آیا واقعا همین‌گونه است یا تنها این شکل به نظر می‌رسد؟».
این شاعر با بیان اینکه پاسخ خودم به این سوال خیر است، اظهار کرد: «اگرچه قسمت‌هایی از کتاب، شعرهایی دارد که به ظاهر شعر ساده است اما به لحاظ روایت، توجه به حواشی و خرده روایت‌ها، اجرای فرمالیستی و زبان‌آوری و بازی‌های زبانی می‌توان آن را شعر پست‌مدرن نیز دانست».
وی به‌عنوان نمونه شعرهایی از کتاب را برای حاضران خواند و با بیان اینکه شاعر تجربیات آثار پیشین خود را در این اثر نیز به نمایش گذاشته اما برخی مواقع به سمت شعر ساده و تقلیل‌یافته هم گرایش داشته است، گفت: «تعداد شعری که در این مجموعه موفقند تلاقی آن دو گفتمان شعری هستند».
وی بیان کرد: «در هر سه مجموعۀ آقای جهانشاهی، دغدغۀ شهر و شهرسازی هم وجود دارد و انگار ذهن این شاعر همواره به این موضوع توجه دارد».
شمسی افزود: «پیشنهادی به آقای جهانشاهی دارم این است که همین اتفاقی که در شعر شما افتاده، همین روال را اگر در پیش بگیرید یعنی تلاقی شعر پست مدرن و ساده را مدنظر داشته باشید و از دل آنها خلاقیت‌های بیش‌تری شکل گیرد، تازه کار شما آغاز شده است».
وی اضافه کرد: «مجموعۀ سفر به جنوب شب آغاز کار محمد جهانشاهی است».
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از ایبنا، شهرام پارسامطلق دیگر میهمان ویژۀ این مراسم نیز طی سخنانی با بیان اینکه شعر پناهگاه و وطن انسان است، اظهار کرد: «شعر واقعیت‌ها و جهان را به گونه‌ای دیگر در دل ما پدیدار می‌کند، یکی از کارکردهای شعر این است که ما را از روزمرگی رها می‌کند و به اعماق هستی و وجود رهنمود می‌شویم».
وی افزود: «شعر زبان مشترک انسان‌هاست و در شعر محدودیتی برای ارتباط با کسی نیست همچنین مواجه شدن آدم‌های مختلف با شعر متفاوت است».
این شاعر با بیان اینکه شعر آزاد را نمی‌توان به زبان، مکان و پیش‌فرض‌های خاصی محدود کرد، اظهار کرد: «به محض آفرینش شعر مانند روح از کالبد شاعرش جدا می‌شود؛ شعر بخش‌های نادیده و تاریک جهان را به ما نشان می‌دهد».
وی ادامه داد: «شعر آینۀ زندگی است، ما خودمان را مثل آینه‌ای در شعر ببینیم، شعر در تمام ادوار تاریخی برای انسان وطن بوده است».
پارسامطلق سپس گفت: «محمد جهانشاهی فرزند صادق جریان شعر آزاد امروز است. او با سال‌ها تجربه و زیست شاعرانه زبانی ویژه ساخته که نه تقلید پیشینیان است و نه تکرار معاصر است».
به گزارش خبرنگار فردای‌کرمان، علی ملازاده نیز اظهار کرد: «در تاریخ ادبیات و شعر فارسی در وضعیت عجیبی هستیم. از این بابت که شاید مهم‌ترین اتفاق برای شعر در سرزمینی که قرن‌ها از شاعر و شاعرانگی خالی نبوده مرگ شاعران است. شاعرانی که دهه‌ها با آن زیسته‌ایم یکی پس از دیگری دارند فوت می‌شوند».
وی افزود: «شاید به آن اندازه نتوانستیم به زبان فارسی شعر و شاعر معرفی کنیم. از این جهت، کتاب محمد جهانشاهی را قدر می‌دانم. هر کاری در این زمینه ارزشمند است. هر کتاب جدید و شاعر جدید یک اتفاق خوب است».
وی سپس بیان کرد: «اگر شعر فارسی را یک طیف در نظر بگیریم، یک سمت آن گرایش به شعر ساده و سمت دیگر شاعرانی هستند که بیش‌ترین دخالت را در زبان و بازی‌های زبانی دارند. نقطۀ تعادل و تعالی در جایی بین این دو است».
این شاعر و داستان‌نویس کرمانی ادامه داد: «شعر محمد جهانشاهی با اینکه به ساده‌نویسی نزدیک‌تر است اما تشخص و ویژگی‌های خاص خود را هم دارد. مجموعۀ شعرهای ایشان انگار تکه‌هایی از یک شهر هستند. همان‌طور که یک شهر را در عین راه رفتن تجربه می‌کنیم، شعر ایشان را هم این‌طور می‌توان درک کرد».
برپایۀ این گزارش، پس از اظهارات این سه میهمان ویژه، محمد جهانشاهی طی سخنانی با قدردانی از استقبال شرکت‌کنندگان و هنرمندان در این مراسم، قطعاتی از اشعار این کتاب را خواند.
همچنین جشن امضای مجموعۀ شعر «سفر به جنوب شب» در پایان این برنامه برگزار شد.
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از پیام‌ما، پیش از این در خانه هنرمندان ایران در تهران نیز با حضور جمعی از شعرا، نویسندگان و علاقه‌مندان به ادبیات فارسی از «سفر به جنوب شب» رونمایی شد.
در آن مراسم، گروس عبدالملکیان با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های اشعار جهانشاهی توصیفی است که گاه جنبۀ دراماتیک دارد، گفت: «محمد جهانشاهی از آن شاعرهایی است که چیزی در شعرش نمی‌گوید و بیشتر فضاسازی می‌کند و یکی از اشکال مواجه با اشعار او این است که باید شهودی متاثر شویم و دنبال این نباشیم که او چه می‌گوید؟ در اشعار او انواع ابهام‌ها و ایده‌هایی که مخاطب بتواند تعبیر خود را از آن داشته باشد، وجود دارد».
او افزود: «یکی از ویژگی‌های اشعار جهانشاهی توجه به پایان‌بندی مناسب، در هر شعر است. اشعار او ایماژیستی است، شخصیت‌پردازی‌های رئالی دارد و مخاطب را به فضایی که می‌سازد، پرتاب می‌کند و تعابیر پنهانی زیادی دارد. جنس شعرها باتوجه‌به فضاسازی‌ها و استقلالی که دارد به‌نوعی مانند عکسی است که تا حدی حرکت می‌کند، فرم آنها وصفی است که روایت دارد، حتی در آنها حرکت وجود دارد. بااین‌حال، روایت به‌نفع وصف کنار می‌رود و برای اینکه تصویرسازی ایجاد شود، پایان‌بندی مناسبی به‌وجود می‌آید».
جهانشاهی که کارشناس گردشگری و فعال در این حوزه است با انتشار آثار شعر خود وجه دیگری از توانمندی‌هایش را برای مخاطبان نمایان کرده و نشان داده است که دغدغه‌های فرهنگی او تنها محدود به عرصۀ گردشگری و میراث‌فرهنگی نیست.
او در کنار فعالیت‌های حرفه‌ای‌اش در حوزه گردشگری، با جدیت به شعر و ادبیات پرداخته و با انتشار سه مجموعه شعر، توانسته است حضوری مستمر در فضای ادبی کشور داشته باشد.
«سفر به جنوب شب» شامل ۳۵ شعر است که عمده آنها در سه‌چهار سال اخیر سروده شده‌اند. همچنین چند اثر از دو مجموعه پیشین جهانشاهی «پیامبری که نیامد» و «حاشیه بدون متن» نیز در این اثر گنجانده شده است. / الف
نظر خود را بنویسید