فردای‌کرمان ـ گروه جامعه: دکتر کورش افضلی ـ شهرساز تجربه‌گرا و عضو هیات علمی دانشگاه با ارسال یک نامۀ سرگشاده خطاب به استاندار کرمان ضمن برشمردن مسائل و چالش‌های اساسی شهر کرمان پیشنهاد داده که فرآیند تهیۀ طرح توسعۀ شهری کرمان با رویکرد مسئله‌محوری و حل مسئله‌ها پیش برود و در این راستا، کارگروهی با حضور همۀ بازیگران دخیل در شهر، تشکیل و ضمن تهیۀ برنامه‌ای راهبردی، بر سر اجرای آن اجماع ایجاد شود.
متن این نامه را که در اختیار فردای‌کرمان قرار گرفته، در ادامه می‌خوانید: «جناب استاندار به دعوت شما لبیک گفتم؛ گفته بودید که از نظر نخبگان و پژوهشگران کرمان، در تهیۀ طرح جامع شهر کرمان استفاده شود. پیش‌فرض‌های زیادی در این لحظه برای خلق این جمله‌ها در ذهنم می‌رقصد. نمی‌دانم با کدام پیش‌فرض این نوشته‌ام را برای شما طراحی کنم. با اجازۀ شما که می‌توانید جریانی جدید در اندام‌های شهر کرمان به‌وجود آورید، پیش‌فرض بازآفرینی را برای حل مسئله‌های پیچیده و سادۀ این شهر در آغوش اندیشه‌های خود می‌گذارم. گوشه چشمی به شهردار استراتژیک محور شهر کرمان نیز دارم؛ جناب شهردار، اگر شما نیز توجهی به این جمله‌ها داشته باشید، می‌توانید اندیشۀ بازآفرینی را در طرح توسعه شهر کرمان بکارید.
جناب استاندار! همه می‌دانیم که شهر کرمان دارای مسئله‌های بنیادی متعددی از جمله کم‌آبی و ناپایداری در تامین منابع آب است، فرونشست زمین نیز وارد بافت پهن‌پیکر کرمان شده، ریزگرد و گردوغبار هم داریم، موضوع ناترازی برق و گاز هم داریم، فقر شهری و اسکان‌های غیررسمی و مسئله‌های پیچیدۀ دیگری هم داریم. در کنار این مسئله‌های بنیادی، مسئله‌های شهری و شهرسازی نیز فراوانند؛ ناکارآمدی مرکز شهری کرمان، فرسودگی بالای بناهای تاریخی و ناکارآمدی آن‌ها، حاشیه‌ها و بافت‌های خودساختۀ مردمی توسعه‌خواه، معمولی بودن بافت‌های توسعۀ میانی و اخیر، ترافیک رها شده و نامدیریت‌یافتۀ خیابان‌های مرکزی و شریانی شهر، فضاهای شهری ناامن (از چشم انسان پیاده)، ترس سرمایه‌گذاری انبوه‌سازان در شهر کرمان، شتاب فراوان مالکان بیرون از محدوده در تفکیک و فروش زمین خود، اسناد بالادستی پر طمطراق (مرکز خدماتی جنوب شرق کشور) و عدم توجه به این سند در فضای واقعی شهر و مرکز استان و عدم وجود بسته‌های تشویقی سرمایه‌گذاری برای ورود واقعی توسعه‌گران در سرمایه‌گذاری مراکز فعالیتی و تفریحی شهر.
همچنین، جای مردم در برنامه‌های توسعه خالی است، روش مشارکت مردم را در فرآیند توسعه شهری بلد نیستیم، مردم خودشان، دولت‌هایی تشکیل می‌دهند، خودشان خانه‌ای با هزار مکافات می‌سازند، اگر توان خرید زمینی در محدودۀ قانونی شهر نداشته باشند، در خارج از محدودۀ شهر، از بانک زمین‌های تفکیک شده بنگاه‌پسند، قطعه زمین ارزانی می‌خرند و باقی ماجرا.
به این فهرست بیافزاییم که معماری ساختمان‌های شهر، بسیار معمولی است و هیچ‌گونه معماری جدید و خلاقانه‌ای در آن دیده نمی‌شود. فضاهای شهری، فاقد طراحی شهری هستند. سیمای خیابان‌ها، عمدتا زشت است. حضور ماشین‌ها در تمام خیابان‌ها، بیداد می‌کند. خبری از دوچرخه، انسان پیاده، اتوبوس‌های خوش آب و رنگ، صدای زیبای مترو و یا تراموای بلند قامت در این شهر نیست. شهرسازی و یا خدمات شهری با کیفیت خوب وجود ندارد. کدام محلۀ شهر همۀ خدمات را دارد؟ امروز زمان شهرسازی است.
در همین حال شاهدیم که مدیریت شهری کم‌توان، به صورت سنتی به تامین خدمات و توسعه فضاهای شهری می‌پردازد؛ امروز این خیابان را آسفالت کنیم، فردا آن پارک را بازسازی کنیم، پس‌فردا خیابان جدیدی احداث کنیم، روز بعد ، سیل آمده، باید مطالعات سیل‌خیزی انجام دهیم و ... خبری از مدیریت استراتژیک نیست. خبری از برندسازی یک موضوع استراتژیک در شهر کرمان نیست. آیا موضوع ترافیک، موضوع استراتژیک است؟ یا بافت سنتی شهر کرمان که در دورۀ ناکارآمدی به سر می‌برد؟ آیا اسکان‌های خود ساختۀ مردمی حاشیۀ شهر کرمان، مسئلۀ محوری است و یا طراحی فضاهای شهری؟
اینجا شهر کرمان است .شهری روزمره. شهری با طرحی و سند توسعه‌ای محکم و پایدار می‌خواهیم. یکی از مسئله‌های اصلی شهر کرمان همچون سایر شهرهای کشور، بخشی بودن تامین خدمات است؛ هر کدام از شرکت و نهادهای دولتی کارخودشون را می‌کنند. مدیر واحدی که مسئولیت‌پذیر باشد نداریم. هر مدیری می‌خواهد رزومه‌ی خود را پر کند کاری به توسعه شهر ندارد. در این میان، شهر کجا قرار می‌گیرد؟ شهر چه چیزی را می‌سازد؟ به شهر این دوران تمدنی،کرمان چه چیزی اضافه می‌شود؟
جناب استاندار لطفا شما بگویید: آیا می‌شود با رزومه‌ی هر کسی که به شهر تعلق ندارد و فقط کار خودش را می‌کند، به شهری رسید که صدایی غرّا از آن برخیزد و بگوید: «من تمدن شهری کرمان را در این دوران می‌سازم؟».
به نظر می‌رسد که شما می‌توانید مدیران شهری و تمامی بازیگران توسعه‌ی شهری (دولت و نهادهای دولتی، شورای شهر، مردم، توسعه‌گران، اندیشمندان و اسناد بالادستی) همه را بسیج کنید و همگرا سازید و برنامه‌ی راهبردی تدوین کنید؛ برنامه‌ای که همه به آن معتقد باشند و به اجرا برسانند.
نکته‌ای که می‌خواهم بر آن تاکید کنم این است که مسئله‌ی شهر کرمان در قالب طرح جامع، فرونشست، آب و برق و گاز، فقر شهری، تنش‌های محیطی و رشد گسسته شهر نیست، بلکه مسئله‌ی کرمان، بخشی‌نگری است. مسئله‌ی کرمان بی‌توجهی به موضوعات استراتژیک است.
مسئله‌های پیچیده‌ی بنیادی با منشاء سرزمینی را باید از مسئله‌های شهری خاص کرمان جدا کرد. به فرض که شما گفتید: مسئله‌ی شهر کرمان، آب و فرونشست زمین است. کدام نهاد این دو مسئله را حل می‌کند؟ اگر تمام توان برنامه و طرح توسعۀ شهری را بر این دو مسئله معطوف سازیم، آیا از مسئله‌ی اصلی توسعه که سرمایه‌گذاری در شهر است، غافل نمی‌شویم؟ شما باید مسئلۀ شهری را در سند توسعۀ شهری بیاورید. اگر دوست داشتید و ارکان بالادستی نیز دیکته کردند، شما در اسناد نوشتاری، از مسئله‌های سرزمینی هم یادی کنید. چه خوب است که نهادی هم شکل بگیرد و مسئلۀ آب و سایر مسئله‌های بنیادی و پیچیده‌ی این شهر را با منشاء سرزمینی و فرا شهری، حل کند.
فرض کنیم این مسئله‌های بنیادی را حل کردید؛ به نظر شما حل مسئلۀ ترافیک کرمان، اسکان‌های خودساخته‌ی مردمی لبه‌ی شهر، بازآفرینی مرکز شهر، بافت‌های میانی و اخیر شهر، توسعه‌ی فضاهای شهری در قلمرو انسان پیاده و نظایر آن را کجا می‌خواهید حل کنید؟
جناب استاندار! بهتر است یک مسئله‌ی راهبردی شهری را انتخاب کنید و در کنار آن، چهار یا پنج مسئلۀ اصلی شهر را شناسایی کنید و برای هریک از آن‌ها کارگروهی عاشق و پرکار تشکیل دهید؛ برای حل آن مسئله‌ها، در تمامی تقسیمات فضایی (محله، ناحیه، منطقه، شهر و فراشهر) دستگاه مسئله‌سازی، مسئله‌یابی و حل مسئله طراحی کنید. آن‌گاه می‌توانید با اقتدار اعلام کنید که فرآیند تهیه‌ی طرح توسعه‌ی شهری کرمان را با رویکرد مسئله‌محوری و حل مسئله‌ها، پیش می‌رود.
جناب استاندار اتوبان توسعه شهر کرمان یک طرفه است. راه برگشتی ندارد. دوربرگردان‌های توسعه را در برنامه‌ی راهبردی شهر کرمان، ببندید. سرعت طرح را در این اتوبان به بالاترین حد خود برسانید.
به قول سعدی اخلاق محور :
من آنچه شرط بلاغ است با تو گفتم.
تو خواه از سخنم پند گیر خواه ملال.
نظر خود را بنویسید