فردای کرمان ـ رضا ریاحیان: بشر همواره در طول زندگی خود دنبال نوعی آسایش و آرامش بوده و باتوجه به شرایط محیط پیرامونی (جبر محیطی) در دورههای مختلف روند تکاملی خود، از پیش از تاریخ تا به امروز، برداشت متفاوتی از مفهوم و کارکرد رفاه داشته است.
تغییر شیوه زندگی شکارورزی عصر پارینه سنگی و رسیدن به دوره نوسنگی (اولین انقلاب بشر) نشانههایی از تلاش انسان در مسیر تکاملی خود به سوی مقوله آسایش و آرامش است. یکی از شاخصهای آسایش، ساکن شدن بشر در یک مکان است، که به عبارتی از زندگی کوچنشینی و به یکجانشینی رسیدن است. این روند در دوره نوسنگی آغاز شده و در دوره مس و سنگ تکمیل میشود.
در این دوره روستاها به معنی واقعی شکل گرفتهاند و انسان به صورت دائم یکجانشین میشود. در ادامهی سلسله یاداشتهای سفر در لایههای تاریخ، به عصر روستانشینی (مس وسنگ) پرداخته میشود تا به فهمی روشن از این دوره دست یابیم.
در تقسیمبندی کلی، دوره مس و سنگ (روستانشینی/ یکجانشینی) بعد از دورهی نوسنگی شکل میگیرد. محدودهی زمانی این دوره بین 6500 تا 5000 هزار سال پیش تخمین زده میشود. تفاوت شاخص این دوره با عصر نوسنگی علاوه بر سنگ، از فلز مس نیز در ساختار زندگی بشر استفاده میشده و به عبارتی کشف اولین فلز (مس) توسط انسان صورت گرفته است.
در این عصر، تغییراتی که در دوره قبل (نوسنگی) آغاز شده بود، روند تکاملی به خود میگیرند و در اکثر شاخصها تکمیل میشوند. از مهمترین آنها میتوان به فعالیت کشاورزی (دیم و آبیاری)، اهلی کردن حیوانات (بز)، اهلی کردن گیاهان (جو)، شکلگیری صنعتهای مختلف (سفالگری و فلزگری)، اختراع چرخ سفالگری (اولین اختراع بشر)، شکلگیری مفهوم هنر در زندگی (نمادسازی)، شکلگیری روستاها با ساختار شبیه امروزی، آغاز روابط تجاری، شکلگیری گروههای انسانی (قبیله و طایفه)، شکلگیری معماری پیچیدهی منظم، آغاز فرایند جامعه طبقاتی و افزایش جمعیت اشاره کرد.
سرزمین ایران در دورهی روستانشینی نیز دارای سکونتگاههای متعددی است. این مکانها در تمامی نقاط پراکنده و به طور چشمگیری تعداد آنها افزایش یافته است، که از شناختهترین آنها شامل تپه سیلک کاشان، قبرستان دشت قزوین، تپه حصار دامغان، محوطه ازبکی کرج، تپه دالما و یانیق ارومیه، تپه گیان نهاوند، چغاسبز خوزستان میشود.
منطقه کرمان نیز به دلیل شرایط اقلیمی در دوره روستانشینی سهم مهمی در روند تکاملی زندگی بشر داشته است. وجود رگههای معدنی از قبیل سنگ مس و همچنین شناخت انسان از محیط پیرامونی خود، باعث شکلگیری سکونتگاههایی از دوران مس وسنگ شده که یکی از مهمترین و شاخصترین آنها تپه باستانی معروف به تل ابلیس واقع دردشت دشتکار شهرستان بردسیر است. بر پایه نویافتههای باستانشناختی این مکان باستانی اطلاعات مهم و موثری در زمینهی اولین فلز کشف شده (مس) و چرخ سفالگری ( اولین اختراع بشر) در ایران و جهان ارائه میدهد. در یادداشت بخش ششم در آیندهی نزدیک به آن پرداخته خواهد شد.
علاوه بر تل ابلیس، مکانهای دیگر نیز از این دوره در کرمان وجود دارد که از مهمترین آنها میتوان به تپه یحیی واقع در دشت صوغان شهرستان ارزوئیه، گورستان مطوطآباد جیرفت، گورستان خواجه عسگر بم، محوطه گشیت گلباف و دهقانتپه شهداد اشاره کرد، که با انجام کاوش و مطالعات باستانشناسی به زوایای پنهان دورهی روستانشینی در کرمان دست خواهیم یافت.
در پایان میتوان اظهار داشت که سرزمین شگفتانگیزکرمان سهم مهم و تاثیرگذاری در روند تکاملی انسان در دورهی روستانشینی از جمله کشف اولین فلز (مس) و اولین اختراع بشر (چرخ سفالگری) داشته است.
نظر خود را بنویسید