مشکل آب با راه‌حل ترکیبی رفع می‌شود

گروه اقتصاد - دکتر حامد قدوسی؛ استاد اقتصاد دانشگاه‌های آمریکا اگرچه در آمریکا اشتغال دارد اما بدلیل پژوهش‌های زیادی که در مورد مسائل اقتصاد و مدیریت در ایران انجام داده، برای فعالان حوزه‌ی اقتصاد در ایران یک چهره‌ی شناخته شده است، و در مورد مسائل اقتصاد ایران به‌ویژه انرژی و یارانه‌ها و نیز مسئله آب و کشاورزی صاحب‌نظر و دارای ایده‌های برون‌رفت از وضعیت دشوار امروز ما است.
قدوسی شنبه‌ی گذشته به دعوت اتاق کرمان، اندیشکده تدبیر آب ایران و انجمن پسته ایران به کرمان آمد و در جمع فعالان اقتصادی سخنرانی‌هایی انجام داد. سخنرانی عصر شنبه به میزبانی انجمن پسته ایران بود و در باره‌ی «تصویری یکپارچه از اقتصاد ایران؛ یارانه های انرژی و اثرات حذف آن ها بر آب و کشاورزی» سخنرانی کرد. در ادامه‌ی این نشست بود که فعالان و کارشناسان اقتصادی حاضر گفت‌وگو با او را در باره‌ی مسائل مطرح شده ادامه دادند.
در این نشست، قدوسی همچنین در پاسخ به خبرنگار پایگاه خبری «فردای‌کرمان» که از او درباره‌ی راه حل مقابله با معضل کم‌آبی در کشور و کرمان پرسید، توضیحات مهمی داد که با توجه به اهمیت مشکل کم آبی در استان کرمان، نظر این پژوهشگر و استاد اقتصاد را در این‌جا می‌آوریم.
قدوسی گفت: «سوال خیلی سختی است و جواب ساده‌ای هم ندارد. هفته‌نامه‌ی تجارت‌فردا اخیرا درباره‌ی معضل آب گفت‌وگویی با من داشت و خیلی سوالات را به‌سمت قیمت آب می‌بردند. درست است بازار آب و قیمت آب مهم است ولی این، همه‌ی ماجرا نیست. در معضل آب عوامل متعددی دخیل هستند و هیچ‌جای دنیا یک بعدی به آن پرداخته نمی‌شود».
وی افزود: «ما در ایران، اولا باید بپذیریم که تنوع جغرافیایی درباره‌ی مسئله‌ی آب داریم. یعنی وقتی مناطق مختلف ایران را نگاه می‌کنیم؛ آن مناطقی که منابع آب زیرزمینی دارند نوعی از مشکلات دارند و آنجا که آب سطحی وجود دارد، با مشکلات دیگری مواجهند. جنس مسائل آب مثلا در شمال‌غرب کشور با شمال و مرکز و جنوب متفاوت است. خوزستان که می‌روید، ماجرای آب اصلا یک چیز دیگر است و هرچه بیش‌تر آب مصرف می‌کنند به نفع است چون چاه‌های آب زیرزمینی را از طریق کانال‌های کارون تغذیه می‌کنند ولی در مناطق دیگر، این موضوع برعکس است. باید این تنوع را بپذیریم».
این استاد اقتصاد دانشگاه‌های آمریکا ادامه داد: «اگر به من بگویند در یک کلمه حرفت درباره‌ی آب در ایران را خلاصه کن، می‌گویم ما مشکل آب را نمی‌توانیم حل کنیم چون برای این 10 میلیون نفر که در بخش کشاورزی مشغول هستند و معیشت آن‌ها به کشاورزی وابسته است راه‌حل جایگزینی نداریم».
وی با بیان این‌که صورت مسئله را نمی‌شود پاک کرد، اظهار کرد: «بالاخره مسئله‌ی معیشت و زندگی 15 درصد از هموطنان ماست آن هم با مشخصاتی خاص؛ از جمله این‌که سن‌شان بالاست و تحصیلات آن‌ها معمولا پایین است و نمی‌توان مهارت تازه‌ای به آن‌ها آموزش داد؛ پس نمی‌توان مجبورشان کرد که تغییر وضعیت دهند. اینجا کار قفل کرده و راحت نمی‌شود راه‌حلی برای این وضعیت یافت».
قدوسی ادامه داد: «مسئله‌ی بعد این است ‌که ما برای اصلاح قوانین آب سیستمی داریم که چون توسط نمایندگان شهرها و روستاها باید تصویب شود، آب گروگان رای‌گیری در هر منطقه‌ای شده است و من ناامیدم که در سطح رای‌گیری بتوانیم به قوانینی برسیم که افراد نتوانند برای منافع‌شان، بر سر آب مذاکره و چانه‌زنی کنند».
وی تصریح کرد: «برداشت من این است که مسئله وقتی حل می‌شود که در سطح ملی تصمیمی قاطع برای آن گرفته شود وگرنه هیچ‌کس حاضر نمی‌شود دلبخواه و داوطلبانه، زندگی و معیشت خود را تعطیل کند».
وی گفت: «پس یکی از کارهایی که ما باید انجام دهیم این است که ببینیم اشتغال جایگزین برای این جمعیت 10 میلیون نفری چیست؟ البته همه قرار نیست بیکار شوند چون برخی محصولات ما آب‌بری زیادی ندارند ولی درآمدزایی هم دارند مثل برخی محصولات جالیزی و باید آن را ادامه دهیم». وی تکرار کرد: «باید اشتغال جایگزین کشاورزی پیدا کنیم؛ گفتن آن ساده است ولی می‌دانم عمل به آن سخت و پیچیده است».
وی سپس گفت: «بازار آب راه‌حلی است که خیلی جدی در کشور ما به آن پرداخته می‌شود. ولی مسئله این است که در دنیا، بازار آب در مناطقی راه‌اندازی شده و جواب داده که آب‌های سطحی دارند که مالکیت آن قابل تعریف و مانیتورینگ است. در نشست‌های بین‌المللی هرجا از کشورهایی که در راه‌اندازی بازار آب موفق بوده‌اند می‌پرسم می‌بینم آب سطحی داشته‌اند و این سوال مطرح است که درباره‌ی آب‌های زیرزمینی که قابلیت برداشت و مانیتورینگ وجود ندارد چه‌طوری می‌توانید بازار را تعریف کنید؟».
قدوسی با بیان این‌که بازار آب، جای خود را دارد ولی در کشور نباید بیش از اندازه به آن فکر کنیم، افزود: «راه‌حل‌های تکنولوژیک هم چیزی است که پتانسیل آن وجود دارد؛ کشت‌های سازگار با کم‌آبی را بیاوریم یا فناوری‌هایی که شیوه‌ی کشاورزی ما را ارتقا می‌دهد»؟
این پژوهشگر مسائل اقتصادی ایران تاکید کرد: «هیچ‌یک از راه‌حل‌ها اما به‌تنهایی یک جواب قطعی نیست و ما ترکیبی از راه‌حل‌های بازارمحور، غیربازارمحور، تکنولوژی‌محور، اجتماعی و اقتصادی‌محور لازم داریم. هرجای دنیا هم که توانسته‌اند این مشکل خود را حل کنند طیفی از تکنولوژی تا اقتصاد را به‌کار گرفته‌اند».
قدوسی تصریح کرد: «ما هم مجبوریم همین راه را دنبال کنیم و باید این را نیز بپذیریم که بخشی از مشکل هم ناشی از تحولات آب‌وهوایی در دنیاست و گریزی از آن وجود ندارد».