گروه فرهنگ‌وهنر – تازه‌ترین اثر سیدعلی میرافضلی شاعر و پژوهشگر ادبیات با عنوان «کارنامه تبر»، عصر پنج‌شنبه، دوم اسفندماه در محل خانه خیام رفسنجان با حضور علاقه‌مندان توسط سه شاعر و منتقد بررسی شد.
به گزارش خبرنگار فردای‌کرمان، در ابتدای این نشست، حسن رجبی بهجت با اشاره به مضمون کتاب کارنامه تبر، سبک نیمایی در این مجموعه را سبکی دست‌وپاگیر برای شاعری چون میرافضلی دانست و توضیح داد:«درباره مضمون کتاب کارنامه تبر می‌توان گفت، آقای میرافضلی علی‌رغم این‌که نوآوری‌هایی انجام داده‌اند و زبان‌شان رو به پیش بوده است، اما بعضی جاها احساس کردم سبک نیمایی دست‌وپاگیر شده است. درواقع اگر شاعر این کتاب چندان تعهدی به سبک نیمایی نداشت، شاید بعضی از شعرهایش می‌توانست که در کار آزاد قرار بگیرد و گویاتر، رساتر و از لحاظ محتوا بهتر دربیاید».
وی افزود:«همچنین آقای میرافضلی در بسیاری جاها گرفتار قافیه شده‌اند. ایشان استاد این کار هستند؛ من نمی‌توانم چیزی در این‌باره بگویم، اما گاهی دیدم که در بعضی اشعارشان، اجباراً مضمونی را به صورت تصنعی درست کرده‌اند که به کار و نفس شعر لطمه زده است».
رجبی‌بهجت تصریح کرد:«اما کارنامه تبر به لحاظ ساختار زبانی نسبت به کارهای پیشین آقای میرافضلی تفاوت دارد و فکر می‌کنم چند گام رو به جلو است».
در حسرت غزل‌های آقای میرافضلی هستم
در ادامه، حمید نیک‌نفس با تأکید بر این‌که میرافضلی باید از شکل اشعار نیمایی فاصله بگیرد، گفت: «فکر می‌کنم باید از آقای میرافضلی خواهش کنیم که برای کارهای بعدی‌شان از شکل اشعار نیمایی بیرون بیایند. برای مثال می‌گویم، اخیراً یک مجموعه از آثار استاد فرشچیان به دستم رسید؛ وقتی به آن‌ها نگاه کردم، دیدم یکی از یکی زیباترند؛ اما تکرار یک سبک، بالاخره یک‌جایی به بن‌بست می‌رسد. من چون بیش از 30 سال با اشعار آقای میرافضلی زندگی کردم، دوست دارم از این پس زندگی جدیدی را با اشعارشان آغاز کنم».
شاعر «دل‌پسنگو» افزود: «شاید آقای میرافضلی دارند در شعر نیمایی به یک تکرار می‌رسند. البته در اشعار جدید آقای میرافضلی بسیار کارهای بهتری را می‌بینم، اما باز هم دلم می‌خواهد یک اتفاق فوق‌العاده‌تر از این بیافتد. دارم حسرت می‌خورم چرا آقای میرافضلی کمتر غزل می‌گویند. ایشان می‌توانند باز هم برگردند به آن دوران، و در غزل و رباعی نهضتی ایجاد کنند».
وی تصریح کرد: «فکر می‌کنم اشعار نیمایی آقای میرافضلی تکرارهای زیبایی هستند؛ اما زیباییِ تکراری هم گاهی می‌تواند کسالت‌آور باشد».
در کارنامه تبر حسّانیت ندیدم
در ادامه، محمد شریفی نعمت‌آباد با بیان این‌که:«آقای میرافضلی یکی از نقدپذیرترین انسان‌هایی هستند که در تمام عمرم دیده‌ام»، اظهار کرد:« بزرگ‌ترین ویژگی یک شعر حسّانیت آن است. شعر باید آدم را بگیرد و رها نکند». وی افزود: «سهراب گفته است: شاعران وارث آب و خرد و روشنی‌اند؛ این حرفِ مزخرفی است ولی زیبا است. اما زیبایی‌ای که حسّانیت ندارد. فقط حرف است».
شاعر مجموعه شعر «مگر سکوت خداوند» افزود: «حسّانیت در شعرهای میرافضلی در کتاب اول او، در بخش غزل‌ها و رباعی‌ها، بسیار بالا بود؛ و در کتاب گنجشک ناتمام این حسّانیت در سطح بسیار بالایی وجود داشت. اما در کتاب‌های بعدی ایشان، به تدریج سیر نزولی پیدا کرد و دلیلش هم تأثیر مخاطبان، تأثیر فضای مجازی و تأثیر نسلی است که به هرحال فقط به سطح شعر نگاه می‌کند نه به عمق آن. این تأثیرات، برای شاعری که در آن سطح از توانایی بوده، خطرناک است».
شریفی در ادامه تصریح کرد: «در این کتاب (کارنامه تبر)، حسّانیت بسیار کم بود. حتی من دو، سه بار آن را خواندم؛ ولی با این حسّانیت برخورد نکردم».
او در ادامه با تأکید بر این‌که: «بعضی از شعرهای کتاب کارنامه تبر می‌تواند با ویرایش‌هایی در حذف بعضی کلمات که حسّانیت در شعر را ویران کرده‌اند و همچنین با صرف‌نظر از ذکر بعضی از سطرها بهتر شوند»، به قرائت چند شعر از این مجموعه پرداخت و نکاتی فنّی مورد نظرش را در این‌باره گوشزد کرد.
وی در پایان سخنان خود خطاب به سراینده‌ی کارنامه تبر تأکید کرد:«شما باید برگردید به آن سطح حسّانیت در آن شعرهایتان».
نمی‌توانم به 30 سال پیش خود برگردم
سپس، سیدعلی میرافضلی در پاسخ به نقدها و مباحث مطرح شده در این نشست، با بیان این‌که:«نگاهی که آقای شریفی به این مجموعه دارند - با احترام به تمام دوستان - برایم نگاه ویژه‌تری است»، گفت:«شکّی نیست که بعضی از شعرهای این کتاب را می‌توان کنار گذاشت؛ اما بعضی امور برای شاعر حسّی است و ممکن است این حسّ برای همۀ مخاطبان معنای واحد نداشته باشد. متأسفانه یا خوشبختانه، فضای مخاطب‌ها فضای متفاوتی است و من هم نمی‌توانم نسبت به مخاطبی که بعضی از این شعرها را دوست دارد بی‌تفاوت باشم. این را از بازخوردهایی که قبل از چاپ گرفتم می‌گویم».
وی ادامه داد:«گاهی دیده‌ام مخاطب‌های من با این شعر زندگی می‌کنند، با آن عشق‌ورزی می‌کنند و با آن ارتباط دارند و من هم شاید کمی در این مسأله خود را نادیده گرفتم و به مخاطب خود احترام گذاشتم. به هرحال شعر با مخاطب زنده است؛ شعری که شاعر را هم اقناع می‌کند».
میرافضلی خاطرنشان کرد: «البته سخت‌گیری بیشتری هم می‌شود کرد، اما بیشتر از این نتوانستم».
شاعر مجموعه شعر«آهسته‌خوانی» در ادامه، شیوه‌ی شاعری خود را پیروی از الزاماتی دانست که شعر نیمایی در ذات خود دارد. وی در این‌باره توضیح داد: «آنچه را که ویژگی کار خودم نیز می‌دانم این است که هرکسی، یک زمینه‌‌ی خاصی را برای کار خود برمی‌گزیند و هر شاعری، جهانی برای خود دارد و این جهان با ابزاری که در دسترس اوست قابل ترسیم است. جهانی که من برای شعر خود برگزیدم، جهان شعر نیمایی است که البته الزاماتی دارد؛ همان‌طور که شعر شاملویی یا شعر سپید الزامات خاص خودش را دارد. کلمات در این الزامات محدودند و باید به این محدودیت توجه کرد. ذات شعر در همۀ فرم‌ها یکی است، ولی در زمان اجرا، به شکل متفاوتی بروز پیدا می‌کند».
وی افزود: «من در رعایت موسیقی شعر نیمایی، تلاش می‌کنم با نگاه نقادانه و بی‌رحمانه کلماتی را که می‌شود حذف کرد، حذف کنم و به ایجاز بیشتری برسم؛ گاهی یک شعر 20 سطری را به سه سطر تبدیل می‌کنم. اگرچه این تلاش من برای مخاطب دیده نمی‌شود و همان سه سطر را می‌بیند. اما باز هم می‌شود روی بعضی از شعرها تلاش بیشتری کرد. به هرحال ما در مسیر رفتن هستیم».
این پژوهشگر ادبیات در ادامه خاطرنشان کرد:«اما من شعر نیمایی را برگزیدم، چون احساس کردم با فضای ذهن و زبانِ کنونی من (نه دو سال دیگر) هماهنگی دارد. همان‌طور که روزگاری، غزل و رباعی برایم مطرح بود و اکنون دیگر برایم مطرح نیست. دیگر نمی‌توانم خود را با آن غزل‌ها بیان کنم. پس تلاش بیهوده‌ای است که مرا برگردانید به 30 سال پیش. همان‌طور که گفتم، ما در مسیر رفتن هستیم؛ مقصد ما رفتن است و همه‌ی ما که امروز اینجا گرد هم آمده‌ایم اعتقاد داریم که این کتاب مقصد ما نیست».
میرافضلی در ادامه‌ی سخنان خود، با اشاره به این نکته که شاید با «کارنامه تبر»، پرونده‌ی شعر کوتاه نیمایی را برای خود ببندم، توضیح داد:«من در جایی هم گفتم شاید این کتاب آخرین کار شعر کوتاه نیمایی من باشد؛ شاید هم نباشد، نمی‌دانم. اما فکر می‌کنم در حال حاضر با کارنامه‌ی تبر، پرونده‌ی شعر کوتاه نیمایی برایم بسته شده باشد. هرآنچه که می‌شد، و من می‌توانستم که بگویم، اینجا هست. ظرافت‌هایی هم در این کتاب وجود دارد که فکر می‌کنم با نگاه نکته‌بینانه و با در نظر گرفتن این‌که این یک شعر کوتاه نیمایی است، خودش را نشان دهد. از نظر من، این کتاب، چیزهایی به کارنامه شعر نیمایی افزوده است. قضاوت بر عهده‌ی مخاطب است».
میرافضلی تأکید کرد:«حرف نهایی من این است که کارنامه تبر نسبت به سه کتاب قبلی‌ام پله‌ی رو به بالایی است؛ چه از نظر زبان و چه از نظر فضا».
نظر خود را بنویسید