پیروز ارجمند - نی، ساز کهن ایرانی تا اواخر دوره قاجار صرفا در روستاها و به شیوه گذاردن سری نی روی لب‌ها نواخته می‌شد. نایب اسدالله اصفهانی نخستین کسی بود که به اجرای نغمات موسیقی دستگاهی بر روی ساز نی پرداخت. او تکنیک نواختن را از لبی به دندانی تغییر داد و با این روش موجب وسعت محدوده‌ی صوتی، رنگ صدا، تکنیک‌های بیشتر و تنوع صداها در نی شد.
امروزه نی ایرانی پنج صدای اصلی دارد و در میان سازهای با ساختار نی (بامبو) در جهان پیشرفته‌ترین ساز از این گونه، محسوب می‌شود که در وهله‌ی اول حاصل خلاقیت حسن کسایی و استادان متاخر از جمله مهدی نوایی، حسین یاوری، حسن ناهید، محمد موسوی، علینقی افشارنیا، محمدعلی کیانی‌نژاد، محمدعلی حدادیان و جمشید عندلیبی است. ساز نی در ادبیات کلاسیک و نوین ایران دستمایه‌ی سرایش اشعاری شده که نشان از جایگاه معنوی ومعرفتی این ساز در تاریخ ایران دارد.
نایب اسدالله و شاگردش مهدی نوایی و دو شاگرد ارشد نوایی یعنی حسن کسایی و حسن یاوری در اصفهان زندگی می‌کردند و به نوعی این شهر تنها مرجع و منشا نوازندگی نی به شیوه نوین بود
این نوشته در وصف بلندآوازه‌ی موسیقیدانی است که از اهالی خطه‌ی کریمان و نامش ماندگار در تاریخ موسیقی ایران زمین است.
استاد حسن ناهید متولد دوازدهم تیرماه 1322 شهر کرمان، کودکی‌اش را در کرمان زندگی می‌کند و سپس به خاطرشغل پدر که افسر ارتش بود به شیراز وتهران می‌رود. او در نوجوانی به نواختن نی به صورت تجربی و خودآموز روی می‌آورد. سال‌ها یک بعد دستگاه رادیو می‌خرد و صدای نی حسن کسایی را می‌شنود. او متوجه تفاوت کوک و رنگ صدای ساز خودش با حسن کسایی می‌شود و در دوازده سالگی نامه‌ای به ایشان می‌نویسد و پس از دریافت جواب نامه، استاد کسایی دو ساز نی با دو کوک مختلف به او هدیه می‌دهد. کسایی این نامه را به عنوان سندی ارزشمند، چند دهه نگه داشته بود. سال 1338 در جشنواره رامسر رتبه نخست در نوازندگی را کسب می‌کند و همین آغازی برای تهیه شرایط توسط دولت وقت و سفرهای اروپایی و معرفی و اجرای نی نوازی بر اساس موسیقی اصیل ایرانی در خارج از ایران است.
آشنایی حسن ناهید با مهدی کمالیان نوازنده و سازنده‌ی شهیر سه تار، شروعی برای معرفی و آشنایی با موسیقیدانان بزرگ ایرانی از جمله؛ سعید هرمزی، اصغر بهاری، نورعلی برومند و سلیمان امیر قاسمی می‌شود. علاقه او به موسیقی علمی موجب می شود نزد استاد حسین دهلوی برود و نت‌خوانی را فرا بگیرد و پس از مدت کوتاه چند ماهه به عضویت در ارکسترفارابی هنرهای زیبا کشور به سرپرستی نصرت الله گلپایگانی در آید. این نخستین حضور جدی نی در ارکستر‌های بزرگ است.
ناهید سالیان طولانی، به غیر از صدای بم ساز نی، سایر صداها را به شیوه‌ی انحصاری روی لبی تولید و اجرا می‌کرد. هرچند در سال‌های اخیر، همه‌ی صداها اعم از بم، زیر، غیث و پس غیث را به شیوه مرسوم دندانی تولید می‌کند.
این هنرمند ماندگار موسیقی ایران، در بیش از سیصد برنامه حضور داشته و آثارش ضبط شده‌اند. او آثارش را بر روی نوارهای ریل به صورت مستر جمع‌آوری و نگهداری می‌کرده و در سال‌های نخست دهه‌ی شصت، آن‌ها را با استفاده از روش مگنت پاک می‌کند و متاسفانه یکی از گنجینه‌های بزرگ موسیقی ایران از بین می‌رود.
حسن ناهید در طی شش دهه با آهنگ‌سازان، نوازندگان و خوانندگان زیادی همکاری کرده است از جمله؛ فرامرز پایور، عبدالوهاب شهیدی، محمودی خوانساری، نادر گلچین، ایرج بسطامی، پرویز مشکاتیان، علیرضا افتخاری، هوشنگ ظریف، حسین دهلوی، اسدالله ملک، منوچهر جهانبگلو، فرهنگ شریف، محمد اسماعیلی، سلیم فرزان، نصرت الله گلپایگانی، فرهاد فخرالدینی، رضا ورزنده، ابراهیم منصوری، اصغر بهاری، رحمت الله بدیعی و جهانگیر ملک.
آثاری که از ایشان به عنوان تکنواز و همنواز می‌توان نام برد، به این آثار اشاره می‌شود:
• شاخه گل 405 با آهنگسازی، نوازندگی و خوانندگی عبدالوهاب شهیدی با مطلع شعر، شتربانا مبند امروز محمل/ مرا باری چنین مپسند بر دل
• گلچین هفته 150 به سرپرستی فرامرز پایور و خوانندگی نادر گلچین این برنامه یکی از اجراهای درخشان تصنیف مرغ سحر به آهنگسازی مرتضی نی داوود و ترانه ملک‌الشعرا بهار را دارد. تکنوازان آن، فرامرز پایور و حسن ناهید هستند.
• برنامه «نوایی از موسیقی ملی» که توسط اسدالله ملک و منوچهر جهانبگلو در سال 48 پایه گذاری شد. مرغ شباهنگ تصنیفی ساخته‌ی ملک است که با شعری از معینی کرمانشاهی و صدای محمودی خوانساری با نی نوازی حسن ناهید ضبط و پخش شده است.
• دو آلبوم مستقل «گل و نی» و «آوای نی» شامل تکنوازی و دونوازی از آثار حسن ناهید هستند.
حسن ناهید را با حسن اخلاق و تواضع مثال زدنی‌اش در موسیقی ایران می‌شناسند.
صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را / تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید.
*هفته‌ی گذشته مراسم چهاردهمین دوره‌ی جایزه‌ی افضلی‌پور در دانشگاه باهنر کرمان برگزار و از حسن ناهید استاد نی‌نوازی کشور به عنوان منتخب چهارمین دوره‌ی جایزه‌ی ادبی هنری صبا تجلیل شد. یادداشت دکتر پیروز ارجمند آهنگساز، اتنوموزیکولوژیست و مدرس دانشگاه در رسای استاد حسن ناهید، در ویژه‌نامه‌ای (استقامت) که به همین مناسبت چاپ شده بود، منتشر شد.
*ویژه‌نامه استقامت/شماره 652
نظر خود را بنویسید