اسما پورزنگی‌آبادی ـ مدیرکل بحران استانداری کرمان اظهارات شهردار کرمان درباره‌ی آمادگی شهر در برابر سیل را بی‌پاسخ نگذاشت.
سیدمهران عالم‌زاده، شهردار کرمان، در گفت‌وگویی که به‌تازگی با «استقامت» داشت و اکنون متن آن در پایگاه خبری فردای‌کرمان هم در دسترس است، گفت که هنوز برای مقابله با سیل‌های احتمالی، کار خاصی انجام نشده است. متن کامل این گفت‌وگو را اینجا بخوانید: « برای مقابله با «سیل» کار خاصی انجام نشد!». پس از انتشار اظهارات شهردار، مجید سعیدی، مدیرکل بحران استانداری، در تماس با «فردای‌کرمان» اعلام کرد که حاضر است گزارشی از آنچه باید انجام می‌شده ارائه کند. سعیدی، صبح روز دوشنبه، 29 مهرماه در گفت‌وگو با فردای‌کرمان تصریح کرد که وظایف شهرداری در حوزه‌ی حفاظت از شهر در برابر سیل مشخص است ولی شهرداری آن را انجام نداده است.
گفت‌وگو با سعیدی را در ادامه بخوانید.
آقای سعیدی! به فصل بارش‌ها رسیدیم و شهردار محترم می‌گویند که کار خاصی در برابر سیل برای شهر کرمان انجام نشده است. این اظهارات شهردار را تایید می‌کنید؟ چه اتفاقی افتاده است؟
منظور ایشان این است که از جانب شهرداری کار خاصی انجام نشده یا از سوی استان؟
هم شهرداری هم سایر نهادها. البته ایشان می‌گویند که شهرداری در خارج از شهر وظیفه‌ای ندارد و آنچه شهر کرمان را تهدید می‌کند مربوط به بیرون از شهر است.
من متعجبم از این اظهاراتی که آقای شهردار فرمودند. از لحاظ قانونی بخواهم به این موضوع بپردازم باید بگویم که بند 14 ماده 55 قانون شهرداری‌ها، این نهاد را مکلف کرده که برای حفظ شهر از خطر سیل اقدامات و تدابیر موثری را انجام بدهد و این، یک تکلیف قانونی برای شهرداری‌ها است. در کنار آن، دستورالعمل‌ها و نامه‌ها و بخشنامه‌های متعددی از سوی وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور بهعنوان متولی اصلی شهرداری‌ها در کشور داریم که به شهرداری‌ها سراسر کشور ابلاغ می‌شود و شهرداری‌ها مکلف به انجام آن هستند. در این‌باره می‌توان دستورالعمل تشکیل ستاد بحران شهرداری را مثال زد که در سال 94 از سوی وزیر کشور به شهرداری‌ها ابلاغ شده است یا دستورالعمل ایمنی برای پیشگیری از خطر سیل که معاون وزیر و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در تیرماه همین امسال ابلاغ کرده است، همچنین مجددا، بخشنامه‌ای از وزیر محترم کشور درباره‌ی برنامه‌های پیشگیرانه و کنترل سیلاب‌ها داریم، مکاتبات مربوط به مدیرکل دفتر فنی و برنامه‌ریزی عمرانی وزارت کشور برای ایمن‌سازی مراکز جمعیتی در برابر سیلاب‌های با دوره‌ی بازگشت بالاتر از 100 سال یا اجرای طرح‌های کنترل سیلاب توسط شهرداری را هم داریم، آخرین مورد هم مربوط به نامه‌ی معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور است که درباره‌ی کنترل سیلاب در محدوده و حریم شهرهاست. در تمام این مواردی که مثال زدم، تکلیف شهرداری‌ها مربوط به محدوده و حریم شهر است که باید در آن، اقدامات پیشگیرانه انجام دهند. دستگاه‌های دیگر هم در حوزه‌ی بالادست و خارج از حریم شهرها وظایفی دارند آن هم به‌منظور اینکه سیلاب را کنترل و شدت آن را کم کنند وگرنه جلوی ورود سیلاب به شهر را که نمی‌توان گرفت. به‌طور مثال، در این زمینه، منابع‌طبیعی استان براساس حساسیتی که وجود داشت، در بالادست شهر، در شرق و جنوب‌شرق احداث بندهای سنگ‌وسیمان و خاکی را آغاز کرده که از اول امسال تاکنون، چهار بند سنگ‌وسیمان با طول و عرض زیاد احداث کرده که با حضور رئیس سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور افتتاح خواهد شد.
آب منطقه‌ای هم سد که نمی‌توانند احداث کنند بلکه در حوزه‌ی رودخانه‌ها در خارج از حریم شهرها می‌توانند اقداماتی انجام دهند اما تاکید می‌کنم جلوی سیلابی که به سمت شهرها می‌آید را نمی‌توان گرفت بلکه فقط شدت آن را می‌توان کاهش داد. وظیفه‌ی شهرداری‌هاست که از حریم شهرها در برابر سیلاب حفاظت کنند. آنچه عرض کردم مربوط به موارد قانونی بود. در کنار آن، در ستاد بحران استان هم که چندین جلسه‌ی آن در ابتدای امسال تشکیل شد، به‌ویژه در جلسات 7 فروردین‌ماه و 21 فروردین‌ماه، ما به‌صراحت برای شهرداری‌ها به‌ویژه شهرداری کرمان تعیین‌تکلیف کردیم و اجرای مصوبات ستاد بحران هم الزامی است وجنبه‌ی قانونی دارد و دستگاه‌های مربوطه موظف به اجرای آن هستند. بند 7 صورت‌جلسه‌ی هفتم فروردین‌ماه امسال، شهرداری را درباره‌ی بررسی و انجام اقدامات مرتبط با سیل‌بند شرقی کرمان یعنی همان بند مملکت موظف کرده است. متاسفانه این بند، در سال‌های گذشته، به‌دلیل عدم نظارت و پروانه‌هایی که شهرداری صادر کرده توسط ساخت‌وسازهایی که در آن صورت گرفته، کلا از بین رفته و شهر را دچار چالش کرده است. همچنین، در جلسه‌ی 21 فروردین‌ماه امسال، لایروبی و اصلاح نقاط حادثه‌خیز رودخانه‌ها و مسیل‌ها و پل‌ها در حریم قانونی شهر بر عهده‌ی شهرداری‌ها گذاشته شده و شهرداری‌ها موظف شدند تا به‌صورت اضطراری کار را انجام دهند. با توجه به حساسیت موضوع، معاون محترم امور عمرانی استانداری، کارگروهی ویژه‌ی شهر کرمان و بررسی سیل‌بند شرقی تشکیل دادند که نخستین جلسه‌ی این کارگروه هم 18 فروردین‌ماه تشکیل شد و شهردار و رئیس شورای شهر و معاون خدمات شهری شهرداری هم در آن جلسه حضور داشتند و امضا کردند و پذیرفتند و تکلیف شد که اقداماتی از جمله احداث مسیر انحرافی برای هدایت سیلاب به خارج از شهر کرمان در مناطق واقع در حریم شهر انجام شود و در مصوبه آمده که باید عملیات احرایی در این زمینه، در اسرع‌وقت انجام شود. همچنین در آن جلسه مصوب شد که طرح ایجاد دیواره‌ی محافظ جنوبی شهر کرمان به طول 33 کیلومتر برای حفاظت شهر در برابر سیلاب‌ها توسط شهرداری و با انتخاب مشاور در اسرع‌وقت تهیه شده و از محل اعتبارات شهرداری اجرا شود. متعاقب این موضوع، ما چندین مکاتبه با شهرداری داشتیم تا نتایج را به ما اعلام کنند که درباره‌ی رودخانه ماهانی که از سمت جنوب، شهر را به‌شدت مورد تهدید قرار می‌دهد وضعیت چگونه است. همچنین، مطالعات مربوط به مسیر عبور سیلاب از میدان سرآسیاب تا دانشگاه بلدالامین که همان بند مملکت است را شهرداری باید انجام می‌داد و قرار بود طرح مربوط به انتقال سیلاب از این مسیر را هم ارائه کند که متاسفانه تاکنون، ما شاهد انجام اقدام موثری از سوی شهرداری در این زمینه نبوده‌ایم و نتیجه‌ای از سوی شهرداری به ما اعلام نشده است.
محل تامین اعتبار این طرح‌ها را هم مشخص کرده بودید؟
ببینید، شهرداری‌ها مستقل هستند و خودشان باید بودجه‌‌شان را تامین و هزینه کنند. براساس ضوابط اجرایی بودجه و دستورالعمل‌هایی که خدمت‌تان عرض کردم شهرداری موظف است اعتبار مربوط به این اقدامات را در بودجه‌ی سنواتی ببیند. اگر این کار را انجام نداده‌اند و بودجه را برای امسال ندیدند براساس قانون، می‌توانند اصلاحیه و متمم بودجه را تنظیم و با تصویب شورا کار را انجام دهند. در بحث مدیریت بحران، اینکه پول به من بدهید تا اقدامات پیشگیرانه انجام دهم، هیچ محلی از اعراب ندارد و تمامی دستگاه‌های اجرایی و حتی شهرداری‌ها مکلفند اعتبارات این حوزه را تامین و هزینه کنند.
نقاط بحرانی شهر در برابر سیلاب بیشتر کدام مناطق هستند؟
شهر کرمان از سمت شرق، جنوب و جنوب‌غرب به‌شدت مورد تهدید سیلاب است. تجربه‌ای در دهه‌ی شصت و سال‌های 64 یا 65 در کرمان داشتیم که بارندگی‌های شدیدی اتفاق افتاد؛ تازه آن زمان، هنوز بند مملکت تخریب هم نشده بود ولی محدوده‌های سمت مدیریت، سرباز، فیروزآباد، میدان شهدا، خواجو، جهاد همه زیر آب رفت. حتی معابر و منازل مردم. حالا اگر ما مجدد بارندگی شدیدی مشابه آن زمان را داشته باشیم، قطعا آسیب‌پذیری شهر کرمان بسیار بالا خواهد بود. حتی در فروردین‌ماه امسال که بارندگی شدیدی در شهر کرمان صورت گرفت، اگر به‌دستور ستاد مدیریت بحران استان، ارتش و هلال‌احمر و آب‌وفاضلاب و آب منطقه‌ای به کمک شهرداری کرمان نیامده بودند، فاجعه‌ی شیراز یا آق‌قلای گلستان در شهر کرمان در منطقه‌ی چهارراه ناصریه، مدیریت و فیروزآباد رخ می‌داد. در هر صورت لازم است اقدامات پیشگیرانه را در شهر انجام دهیم و اینکه بگوییم پول به ما بدهند تا کاری انجام دهیم پذیرفتنی نیست. ضمن اینکه قانون وظایف همه‌ی دستگاه‌های اجرایی و شهرداری‌ها را مشخص کرده، اگر خدای ناکرده کوتاهی یا سهل‌انگاری صورت بگیرد، پاسخگویی هم برعهده‌ی آن‌هاست. متاسفانه ما فرصت 7 ماهه‌ی امسال را از دست داده‌ایم و درباره‌ی محافظت شهر کرمان در برابر سیلاب، در سمت جنوب و شرق اقدام به‌خصوصی در حریم شهر انجام نشده است. منابع طبیعی هم اگر در شرق و جنوب‌شرق شهر کاری انجام داده فقط برای کنترل شدت سیلاب است و برای پخش سیلاب در سمت سرآسیاب و سرباز که رواناب از سمت ده‌بالا به این مناطق می‌آید تاکنون هیچ طرحی به ما ارائه نشده است. شهر به‌شدت مورد تهدید سیلاب‌های ناشی از بارندگی‌های احتمالی است.
اما شهردار می‌گوید که سیل از بالادست، شهر را تهدید می‌کند و ما در بالادست شهر که خارج از حریم است وظیفه‌ای نداریم. شما به دستورالعمل‌هایی اشاره کردید که در آن هم، وظیفه‌ی شهرداری در حریم مشخص شده است.
بله. بالادست شهر در حوزه‌ی حریم شهر و وظایف شهرداری نیست ولی در حریم شهر که باید اقداماتی انجام می‌دادند! من خدمت‌تان عرض کردم که جلوی ورود سیل به شهر را نه آب منطقه‌ای می‌تواند بگیرد نه منابع‌طبیعی. فقط شدت آن را توسط بندهای خاکی کاهش می‌دهند و بخشی از آب آن را به داخل خاک نفوذ می‌دهند. مابقی این آب، که جاری می‌شود و به سمت شهر می‌آید. در خود سطح شهر هم که حتما بارش اتفاق می‌افتد و این رواناب‌ها به هم می‌پیوندند و در سطح شهر جاری می‌شود. هیچ‌گونه مطالعه‌ای از سوی شهرداری کرمان درباره‌ی کنترل سیلاب‌های مربوط به حریم شهر و حتی داخل شهر تاکنون به ما ارائه نشده است. اینکه کدام نقاط باید بررسی شوند تابع نظر شخصی کسی نیست و باید حتما کارشناسان و گرو‌ه‌های مشاوران مطالعات میدانی انجام دهند و نقاط آسیب‌پذیر و راهکارهای رفع آسیب را شناسایی کنند. این، یک وظیفه‌ی الزامی است و ما همه در برابر قانون پاسخگو هستیم و اگر مشکلی پیش بیاید، اینکه بگوییم من گفتم و من مصاحبه کردم، به‌نظرم صحبت شایسته‌ای نیست.
آقای سعیدی، اشاره به ایجاد دیواره‌ی محافظ اطراف شهر کردید که مصوب شده است. شهردار هم در مصاحبه با من به این موضوع اشاره کرد ولی حرف‌شان این بود که وقتی مطالعه‌ای وجود ندارد ما برچه اساس و اصلا کجا این حصار را ایجاد کنیم. چه‌کسی باید این مطالعات را انجام می‌داد تا شهرداری در راستای آن اقدام کند؟
شهرداری کرمان! من که خدمت‌تان گفتم در صورت‌جلسه‌ی 18 فروردین‌ماه، آقای شهردار و رئیس محترم شورا و معاون خدمات‌شهری شهرداری در جلسه بودند و امضا کردند که این مطالعات توسط شهرداری و با انتخاب مشاور در اسرع‌وقت انجام شود. این یعنی چی؟ یعنی شهرداری هفت ماه فرصت داشته که از محل اعتبارات خود، این مطالعات را انجام دهد. اگر نمی‌خواستند، یا نمی‌توانستند خوب؛ صورت‌جلسه را امضا نمی‌کردند! خیلی جالب است که در تمام جلسه، برخی بزرگواران بهعنوان کارشناس به ایراد سخن هم پرداختند؛ اگر مصوبه را اجرایی نمی‌دانستند نباید می‌پذیرفتند. اینکه در جلسه مصوب کنند و حالا بعد از گذشت هفت ماه، بگویند کدام مطالعات؟ پذیرفتنی نیست. باید مطالعات را انجام می‌دادند. ما پیمانکاری را هم به شهرداری معرفی کردیم که پذیرفته بود کل طرح را اجرا کند و بعد هزینه‌ی آن را با شهرداری تهاتر کند. هفت ماه برای این کار فرصت داشتند ولی انجامش ندادند. حالا خواهش ما این است که دوستان از فرصت باقی‌مانده استفاده کنند. مدیریت بحران در سال‌های قبل اعتبارات قابل‌توجهی به شهرداری کرمان داده، طرح شروع بشود ما باز هم براساس ابلاغ اعتباری که صورت می‌گیرد به شهرداری کمک خواهیم کرد. ولی باید اقدام اجرایی و عملی موثری را ببینیم تا این پول خدای ناکرده صرف هزینه‌های دیگر نشود.
آقای سعیدی، مطمئنا شهردار کرمان هم برای شهر دلسوزی دارد و اصلا اگر خدای نکرده سیلابی رخ بدهد و خساراتی به بار بیاید، بهعنوان شهردار مسئول و پاسخگو هم هست. گفتید در جلسات مصوبات را هم امضا کرده‌اند و حالا اینکه کاری انجام نشده، به نظر شما، دلیل آن چه می‌تواند باشد؟
من از اوضاع و احوال داخل شهرداری خبر ندارم. شورای شهر و شهرداری باید این سوال شما را پاسخ بدهند. شورا بهعنوان ناظر بر عملکرد شهرداری باید این موضوع را پیگیری کند. در مصاحبه‌تان با شهردار، از آقای مشرفی نقل‌قولی کرده بودید؛ باید بگویم بله، وقتی مکاتبات ما بلااثر می‌ماند و پاسخی به آن داده نمی‌شود، ابتدا بحث به‌صورت گلایه‌مندی مطرح می‌شود و بعد هم به‌صورت پاسخگویی که چرا وظایف انجام نشده است. معاون محترم عمرانی استاندار هم وظیفه‌شان نیست که این کارها را برای شهر انجام بدهند با این حال، ورود کردند و دستگاه‌ها را بسیج کرده و از حوزه‌ی بالادست شهر، کار شروع شد و قرار بود شهرداری هم همزمان در پایین‌دست اقداماتی انجام دهد که متاسفانه در پایین‌دست شهر کاری صورت نگرفته است. می‌دانیم که عزیزان در شهرداری بسیار زحمت می‌کشند و گرفتاری فراوانی دارند ولی طبق قانون، این موضوع هم نباید نادیده گرفته شود و شهر باید در برابر سیل محافظت شود.
آیا پیش‌بینی وجود دارد که امسال مجدد بارندگی سیل‌آسا در کرمان داشته باشیم؟
سازمان هواشناسی براساس پیش‌بینی‌های 90 روزه و 45 روزه که انجام می‌دهد فعلا برای فصل پاییز، بارندگی نرمال و کمی بیشتر از نرمال برای نقاط مختلف کشور پیش‌بینی کرده است اما از ابتدای سال زراعی جدید، ما شاهد وقوع سیلاب در مناطق جنوبی و جنوب‌غرب استان بوده‌ایم و این پیش‌نشانه است و ما باید آمادگی داشته باشیم. حتی اگر بارش در حد نرمال هم باشد، باید در برابر سیلاب آماده باشیم.
هم شما و هم شهردار اتفاق‌نظر دارید که شهر کرمان در برابر سیل آماده نیست و ما بهعنوان مردم از این وضعیت نگرانیم. بهعنوان مدیر بحران استان در فرصت باقی‌مانده چه می‌خواهید بکنید؟
ما همیشه تاکید داریم که باید رویکرد از مدیریت مقابله به مدیریت ریسک یعنی پیش‌بینی و پیشگیری و آمادگی تغییر کند اما متاسفانه ما به مقابله عادت کرده‌ایم. در شرایطی که وجود دارد، شهرداری کرمان باید اقدامات اضطراری را با بسیج امکانات انجام دهد و اگر تاکنون مشاور نگرفته‌اند بگیرند و اقداماتی برای احداث دیوارهای حفاظتی و شناسایی و مدیریت نقاط بحرانی در فرصت پیش‌رو انجام دهند و متناسب با مطالعات، اقدامات اجرایی را هم شروع کنند. چاره‌ای جز این نداریم.
اگر صحبت دیگری هست.
تاکید می‌کنم در این زمینه همه با همدلی و انسجام عمل کنیم. توجه به شرح وظایف و قانون و بازگشت و مرور مجدد قوانین و دستورالعمل‌ها هم خیلی می‌تواند به همه‌ی ما کمک کند. / الف
نظر خود را بنویسید