گروه فرهنگ‌وهنر ـ بزرگداشت مرحومه دکتر طاهره صفارزاده با حضور علما، استادان، فرهیختگان و دوستداران علم و دانش شامگاه گذشته در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تهران برگزار شد. طاهره صفّارزاده، متولد ۲۷ آبان ۱۳۱۵ در سیرجان کرمان شاعر، پژوهشگر و مترجم ایرانی قرآن بود. وی نخستین کسی است که ترجمه‌ای دوزبانه از قرآن به انگلیسی و فارسی را انجام داد. این پژوهشگر برجسته در چهارم آبان ماه ۱۳۸۷ در تهران دیده از جهان فروبست.
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از ایرنا سراسری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در این نشست گفت: «مسئله‌ی ترجمه و به ویژه ترجمه قرآن همیشه از مباحث و معرکه‌های مهم بوده است. در این زمینه می‌توانم به کتاب مهم ترجمه مفاهیم بنیادی قرآن مجید به زبان فارسی و انگلیسی از سوی مرحوم صفارزاده اشاره کنم». حسن بلخاری افزود: «مرحوم طاهره صفارزاده در کتاب ترجمه مفاهیم بنیادی قرآن کریم ۱۱ کتاب را کنار هم قرار داده است. هفت ترجمه فارسی و چهار ترجمه انگلیسی و نشان داده است که این ترجمه‌ها چقدر غلط دارد. به عنوان مثال او ترکیب‌هایی نظیر «غنیٌ حلیم» و «حیٌ قیوم» را از هفت ترجمه فارسی آورده است و نشان می‌دهد که حلیم برای غنی، اضافه نیست، بلکه صفت غنی است. یعنی منعِم غنی‌ای که در برابر اعطای نعمتی که کفران می‌شود بردبار است و سریع منعم را عذاب نمی‌کند. پس به نظر او آوردن متداول یک «و» میان این دو عبارت اشتباه است».
مدیر مسئول روزنامه اطلاعات نیز به ذکر خاطره‌ای از مرحوم صفارزاده پرداخت و سپس با خواندن مقاله‌ای پیرامون اشعار و افکار مرحوم صفارزاده گفت: «صفارزاده در سبک و شیوه شاعری عنوان خودساخته «طنین» را برای اشعارش برگزیده بود. او بنیاد شعر را بر اندیشه می‌دانست و عواطف و احساسات را جزئی از شعر بر می شمارد. صفارزاده در سال ۷۱ استاد نمونه و در سال ۱۳۸۰ به واسطه ترجمه قرآن به افتخار خادم القرآنی نائل شد. در سال ۲۰۰۶ نیر همزمان با روز جهانی زنان نویسنده به عنوان زنان نخبه و دانشمند مسلمان برگزیده شد».
نویسنده و پژوهشگر حوزه اندیشه اسلامی نیز به مبحث ترجمه قرآن و مسائل پیرامونی‌اش اشاره کرد و گفت: «از خود مرحوم صفارزاده در یک جلسه به طور مستقیم نکات ایشان درباره ترکیبات دوگانه صفات خدا را در قرآن شنیدم. او تاکید می‌کرد که در این صفات، عبارت دومی قید اول است به عنوان مثال «علیٌ قدیر» دو صفت نیست، بلکه یک صفت است که دومی قید صفت اول است».
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدجواد حجتی کرمانی در ادامه برای اشاره به دشواری و ناممکنی ترجمه کامل متون مقدس به ترجمه صحیفه سجادیه اشاره و اظهار کرد: «سید صدرالدین بلاغی ترجمه شیوا و رسایی از صحیفه سجادیه انجام داده است. آخرین آن هم ترجمه شاخص موسوی گرمارودی است. صدرالدین بلاغی در مقدمه ترجمه خود بر صحیفه سجادیه نوشته است من از ترجمه کامل صحیفه سجادیه عاجزم و ترجمه من مثل عکسی کمرنگ از یک باغ زیبا و خرم است و قادر به بازنمایی جریان جاری در متن اصلی نیست. مطابق این نکته آقای بلاغی به طریق اولی ترجمه قرآن هم اینگونه است». حجتی کرمانی در ادامه در تبیین ناممکنی ترجمه تمام قرآن کریم گفت: «موسیقی و آهنگ قرآن کلاً قابل ترجمه نیست. به علاوه معجزه قرآن در زنده بودن کلام و کلمه هم قابل ترجمه نیست. کسی که کمترین آشنایی با ادبیات قرآن دارد ایمان می آورد که این کلام کلام خداست. بنابراین آیات به یک معنا ترجمه‌پذیر نیستند. اما اگر قرآن قابل ترجمه نباشد چطور غیر اعراب مسلمان شوند؟ پس درست است که بگوییم ما می‌توانیم عکس و شمایلی از قرآن را منتقل کنیم به اندازه‌ای که شعاع‌هایش به انسان‌ها برسد. به عنوان مثال ممکن نیست سوره الرحمان به همان صورتی که در زبان عربی وجود دارد ترجمه شود».
سید علی موسوی گرمارودی استاد دانشگاه و شاعر نیز به سخنان محمد حقوقی به عنوان یکی از ناقدان برجسته درباره طاهره صفارزاده اشاره کرد و گفت: «حقوقی در مقدمه خود بر مجموعه شعر سد بازوان صفارزاده می‌گوید نه تنها به عنوان یک منتقد بر خود موظف دانستم که در شناساندن کیفیت کار او بکوشم، بل به عنوان شاعری که به شوق آمده خواستم تا دستکم از میزان اشتیاق بگویم. حقوقی شعر «فتح کامل نیست» را آغاز دوره تازه‌ای در حیاط شعری طاهره می‌داند».
گرمارودی ادامه داد: «اما من هنگامی که با شعر طاهره درگیر شده‌ام که دیگر به نظر من فتح در شعر او کامل است سفر پنجم را می‌گویم و نمی‌دانم حقوقی با دیدن «سفر پنجم» چه خواهد گفت. حقوقی شعر طاهره را از دامنه پیموده است شاید از همین رو شناخت او از شعر طاهره اصیل‌تر و ابراز نظرش مهمتر باشد. اما من شعر طاهره را تنها در چکاد دیدم. در سفر پنجم».
گرمارودی اضافه کرد: «سفرهای راستین و شاعرانه طاهره حرکت نازْماهیِ سخت‌کوشی را تداعی می‌کند که می‌خواهد خود را از آبهای شیرین به دریا برساند».
احمد مسجدجامعی نیز گفت: «خیلی از اشعار مرحوم طاهره صفارزاده در نسبت با شرایط محیطی قابل فهم است. کتاب سفر پنجم اوج شعر طاهره است اما این اوج یکباره حاصل نشده است برخی از این مفاهیم از آغاز در شخصیت طاهره بوده‌اند».
وی افزود: «صفارزاده جایگاه شعر را در انسان‌سازی و اصلاح جوامع می‌دانست. این‌که هنر شاعری ارتباط مستقیمی با انسان‌سازی و اصلاح‌گری دارد. خانم صفارزاده در تعریف از شعر، شعر را طنین حرکتی می‌دانست که در ذهن خواننده می‌آغازد».
مسجد جامعی ادامه داد: «او معتقد بود شعر من شعر اندیشه است و باید تاثیر اندیشگی بر خواننده بگذارد. بنابراین من با عاطفه و احساس در شعر کمتر ارتباط دارم. از نظر طاهره شعر اندیشه‌محور است. خود صفارزاده در جای دیگری در قالب قطعه یک قطعه این مطلب را بیان کرده است».
وی خاطرنشان کرد: «بدون بدعت نیمایی رسیدن به بدعت صفارزاده در شعر ناممکن بود. بدعتی که صفارزاده در شعر گذاشت ریشه در قرآن دارد. در حقیقت صفارزاده به دنبال انتقال پیام‌های اخلاقی و اجتماعی در اشعار خود است».
وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: «صفارزاده در جایی بیان می‌کند که از نظر اجتماعی تحت تاثیر پروین اعتصامی است و در اشعارش ردپایی از اشعار پروین هم دیده می‌شود. به علاوه نگرش صفارزاده در همه دوره‌های شعری او استمرار دارد. او در دوره‌های آخر شعر هم به دنبال یک عدالت اجتماعی است. این برابری‌خواهی البته با برابری‌خواهی کسانی نظیر فروغ در شعر «مردی که شبیه هیچکس نیست» متفاوت است«.
مسجد جامعی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به بین‌المللی بودن مضامین شعری او گفت: «صفارزاده تحصیلات عالی داشت. نخستین اشعارش به انگلیسی بود. ظلم‌ستیزی او در اشعارش محلی و بومی نیست و یک نگاه جهانی دارد».
مسجد جامعی ضمن اشاره به شواهدی در اشعار صفارزاده دال بر آشنایی با تاریخ اسلام، ایران و جهان گفت: «در اشعار او با قهرمان‌های ملی نظیر سیاوش و قهرمان‌های دینی نظیر امام حسین (ع) و امام زمان و غیره بسیار مواجهیم».
مسجدجامعی در پایان سخنان خود گفت: «فروغ فرخزاد به واقعیتِ موجود نظر دارد، درحالیکه صفارزاده بر آینده مطلوب. زبان این دو از این حیث متفاوت است. همچنین صفارزاده با گروه‌ها و نحله‌های مختلف ارتباط داشت و افکار و اعتقاداتش مانع از این ارتباطات نمی‌شد».
در پایان این نشست، فاطمه راکعی مدیر عامل انجمن شاعران ایران، معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور و برادر مرحوم طاهره صفارزاده هم در سخنان کوتاه به تجلیل از شخصیت او پرداختند.
همزمان با این نشست کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحومه دکتر طاهره صفارزاده با تدوین و تنظیم نادره جلالی از سوی انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر و عرضه شد. / الف
نظر خود را بنویسید