زبان سایه حافظانه است نه نگاهش

مینا قاسمی - نشست تخصّصی بررسی غزل فارسی با تکیه بر غزل حافظ و غزل هوشنگ ابتهاج (سایه) صبح دیروز دوشنبه، 13 آبان‌ماه در دانشگاه شهیدباهنر کرمان و در محل پژوهشکده فرهنگ ایران و اسلام برگزار شد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری فردای‌کرمان، در این نشست دو استاد زبان و ادبیات فارسی، دکتر هوشنگ محمّدی‌افشار و دکتر حامد حسین‌خانی در حضور دانشجویان و علاقه‌مندان به ایراد سخنرانی پرداختند و با اشاره به ویژگی‌های بیانی و بلاغی اشعار حافظ، مقام او را در تاریخ ادبیات فارسی یادآور شدند.
دکتر محمّدی‌افشار در بیان اینکه اشعار حافظ چه تناسب‌هایی با روحیۀ ایرانی دارد، اظهار کرد:«تناسب‌های موسیقایی حافظ با روح و فطرت ما ایرانی‌ها نزدیک‌تر است، به طوری‌که گاهی در شعر حافظ می‌بینیم که بعضی واژه‌ها با هم تناسبات ایقاعی بیشتری دارند و ذوق ما آن واژه‌ها را در کنار یکدیگر بهتر می‌پسندد. این ویژگی‌هایی موسیقایی باعث شده تا با حافظ انس بیشتری پیدا کنیم».
وی افزود:«همچنین تأویل‌پذیری اشعار حافظ هم از دیگر عواملی است که باعث شده شعر حافظ بیشتر با ما باشد. معنی‌پردازی در کنار مضمون‌پردازی اشعار او را نسبت به اشعار دیگران ممتاز کرده است، چراکه حافظ از سایر هنرمندان یک پرده فراتر رفته و از شاعران ایران گرفته تا عرب، هم از حافظ تتبّع کرده‌اند و هم او از آن‌ها تتبّع کرده است. درواقع حافظ فشردۀ فرهنگ ایران باستان و ایران اسلامی است».
او در ادامه تشریح کرد:«اگر بخواهیم از دو پیام کلیدی حافظ در اشعار او یاد کنیم، می‌توانیم از عشق و رندی نام ببریم. عشق در شعر حافظ هم عشق اجتماعی و مجازی را دربرمی‌گیرد، و هم عشق عرفانی. درحقیقت حافظ عشق را به عالی‌ترین مرتبۀ خود ارتقاء داده است و از عشق و رندی به عنوان دو «هنر» صحبت کرده است».
در بخش دیگری از این نشست، دکتر حسین‌خانی در مقایسۀ غزل حافظ و سایه تشریح کرد:«بسیاری از صاحب‌نظران ادبیات فارسی سایه را شبیه‌ترین به حافظ در روزگار معاصر ما می‌دانند و از او با نام غزل‌سرای معاصر یاد می‌کنند. اما این بدین معنا نیست که سایه، ادای حافظ را در آورده است بلکه او پس از آنکه سالیان سال با ادبیات کهن ایران مأنوس بوده است، بعد از رسیدن به فهمی عمیق، نبوغ شخصیِ خود را نیز دخالت داده و زبان شعریِ خودش را آفریده است».
وی افزود:«هر شاعر، یک نگاه دارد و یک زبان. اگر کسی بخواهد نگاه یک شاعر و به زبان ساده‌تر، جهان‌بینی شاعر را تقلید کند، به ورطۀ تباهی می‌رسد. تقلید باعث می‌شود که کسی شبیه شخص دیگری باشد بی آنکه خودِ او باشد. اما شاعران ممتاز و نابغه، شخصیّت ویژۀ خودشان را کشف کرده و شعر خود را متناسب با تجربه‌های زیستی خودشان ارائه می‌کنند».
این شاعر و استاد دانشگاه باهنر ادامه داد:«زبانِ سایه زبانی حافظانه است نه نگاهش. می‌دانیم که یکی از مفاهیم مهم غزل حافظ ریا ستیزی است، و سایه مفهوم استبداد ستیزی را به میان می‌آورد و از آزادی در مفهوم امروزین خود سخن می‌گوید. بنابراین سایه زبان غزل‌سرایی ویژۀ خودش را کشف کرده است».
به گزارش فردای کرمان، این نشست توسط بخش زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه برگزار شد. /پ