اسما پورزنگی‌آبادی ـ لطفا فعلا نمیرید! چون تکلیف قبرستان جدید شهر کرمان هنوز معلوم نیست و ظرفیت قبرستان فعلی شهر کرمان هم رو به پایان است. در این شرایط و در حالی‌که تعیین‌تکلیف آرامستان (قبرستان) جدید به یک مطالبه‌ی همگانی تبدیل شده، شهردار کرمان اخیرا اعلام کرده که به فکر جابه‌جایی آرامستانی افتاده که هم بخشی از آن پیش از این اجرا شده و هم در دوره‌ی خود او، کار بازنگری طرح آن توسط مشاورانی انجام گرفته است. سیدمهران عالم‌زاده معتقد است این جابه‌جایی، اگر بشود انجامش داد، منافعی برای شهر خواهد داشت.
مسئله‌ی جابه‌جایی آرامستان جدید کرمان، اولین‌بار، هفته‌ی گذشته بود که از سوی نیکویی، معاون خدمات شهری شهرداری کرمان به‌طور رسمی مطرح شد.
مهدی نیکویی در بخشی از گفت‌وگویی که با نشریه «کرمانشهر» داشت، اظهار کرد: «در تلاش هستیم آرامستان جدید هرچه سریع‌تر به بهره‌برداری برسد؛ اگرچه اعضای شورای اسلامی شهر کرمان موضوع جابه‌جایی آرامستان را هم مطرح کرده‌اند که مقرر شد مستندات و مطالعاتی که از نظر زیست‌محیطی و سایر موارد انجام شده، به شورا ارسال شود تا اعضای شورا مجدد بازنگری کنند». محمد فرشاد، رئیس شورای شهر کرمان اما روز شنبه‌ی همین هفته در پاسخ به «فردای‌کرمان» موضوع جابه‌جایی آرامستان جدید را منتفی دانست و گفت که از این خبرها نیست. نیکویی اما در پاسخ به فردای‌کرمان، از ارائه‌ی توضیحات بیشتر در این‌باره خودداری و همه‌چیز را موکول کرد به زمانی دیگر. زمانی بعد از جلساتی که او می‌گفت یکشنبه‌شب با شورای شهر کرمان در این زمینه دارد.
شامگاه دوشنبه در نشست عمومی شورای شهر کرمان اما پرونده‌ی آرامستان جدید گشوده شد و برخی اعضا درباره‌ی آن نظر دادند. نظراتی که نشان می‌داد در این‌باره اتفاق‌نظر چندانی هم وجود ندارد. مثلا علی خدادادی، رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر کرمان در این جلسه گفت: «ما دغدغه‌ی جدی نسبت به آرامستان داریم. خدا می‌داند که من گاهی شب‌ها به این موضوع فکر می‌کنم. اخیرا دوستان در این‌باره جلساتی داشته‌اند و سه، چهار نقطه از شهر را مشخص کردند تا آرامستان به آنجا منتقل و تکلیف نهایی آن مشخص شود». او افزود: «خواهشم از شهرداری این است که آرامستان را در اولویت بگذارد. اگر قرار است «دندان این آرامستان را هم بکنیم» اشکال ندارد چون هرجا جلوی ضرر را بگیریم به نفع است. ولی هرچه زودتر این موضوع تعیین‌تکلیف شود تا خدای نکرده در آینده مشکل برنخوریم». او همچنین گفت: «امروز به دکتر نیکویی هم گفتم که حتی اگر قرار است آرامستان جدید در همین محل فعلی خود بماند، ما باید سه، چهار نقطه‌ی دیگر در شهر معلوم کنیم و بگوییم به چه دلایلی نتوانستیم در آنجا آرامستان احداث کنیم تا آیندگان نگویند چرا این آرامستان را اینجا آوردید. گرچه قبلا هم این را مصوب کردیم ولی باید مستند بگذاریم و بگوییم سه، چهار نقطه‌ی دیگر مشخص کردیم ولی محیط زیست یا سازمان آب یا هر نهاد دیگری مخالفت کرد! تا آیندگان نگویند «خدا فلان‌شان کند» چرا آرامستان را اینجا احداث کرده‌اند!».
علی خدادادی که با این اظهارات نشان داد چندان هم بی‌میل نیست تا اگر راهی هست آرامستان جدید جابه‌جا شود. اما نظر فرشاد، رئیس شورای شهر کرمان در همان جلسه: «شورا اصلا قصد جابه‌جایی آرامستان جدید را ندارد! آقای خدادادی هم الان گفتند که اگر شهرداری می‌خواهد در سه، چهار نقطه از شهر کاری بکند؛ شفاف‌سازی کند هرجا چه معایب و محاسنی دارد. اما برای آرامستان جدید، کار کارشناسی شده و جاده ساخته شده و برای آب و برق آن دارد برنامه‌ریزی می‌شود. ولی این را بدانید که هیچ‌وقت این 11 عضو شورای شهر هیچ تاکیدی بر جابه‌جایی آرامستان ندارند. گاهی البته بحث‌های کارشناسی می‌شود که مثلا اگر آرامستان جای دیگری بود آیا بهتر نبود؟ یا فلان نقطه از شهر برای آرامستان چه عیبی دارد؟ چرا جاده‌ی جوپاری که قبلا قرار بوده تبدیل به آرامستان بشود تحقق پیدا نکرده است؟ چرا در جاده‌ی زرندی نشده؟ و از این دست مسائل مطرح می‌شود. در مورد آرامستان فعلی تنها، بین ارتش وشهرداری بگومگو بر سر تعیین مرز زمین‌های‌شان بوده که درباره‌ی آن، توافقاتی هم شده است». او تصریح کرد: «انعکاس این موضوع که شورا می‌خواسته آرامستان جابه‌جا شود درست نیست. اصلا چنین چیزی نبوده و نیست». فرشاد البته گفت: «اگر شهرداری کار کارشناسی کرد و جای دیگری را به صلاح شهر دید و از لحاظ زیست‌محیطی وبهداشتی هم مانعی برای آن مکان جدید ندید، پیشنهاد را به شورا می‌آورد، شورا بررسی می‌کند».
او افزود: «شورا هیچ تکلیف و تحمیلی برای این‌که آرامستان کجا باشد ندارد؛ آرامستانی که شورای قبل روی آن کار کارشناسی انجام داده و آن را مصوب هم کرده و طرحی هم برای آن آماده کرده و شهرداری در این دوره، اصلاحاتی روی آن طرح انجام داده، بخشی از جاده‌ی آن آسفالت شده و دو چاه آب هم برای آن تدارک دیده شده، با ارتش هم درباره‌اش به توافق رسیده است؛ به صراحت می‌گویم شورا تکلیفی به شهرداری برای جابه‌جایی این آرامستان نکرده است». رئیس شورای شهر کرمان البته اظهار کرد: «البته می‌توانند بروند و در سه، چهار نقطه‌ی شهر، کار کارشناسی بکنند که آیندگان بدانند مثلا چرا در جاده‌ی جوپاری آرامستان احداث نشد؟».
فرشاد در ادامه البته آب پاکی را هم بر روی دست موافقان جابه‌جایی آرامستان ریخت: «آقای خدادادی، از کارشناسان محیط زیست درباره‌ی جاده‌ی جوپاری سوال کردند به‌صراحت گفتند که مانع وجود دارد. یا همه می‌دانند سفره‌های آب زیرزمینی در سمت شمال شهر هم وجود دارد یا وزش باد اجازه نمی‌دهد آرامستان سمت جاده تهران احداث کنیم». این مثال‌های فرشاد ناظر به پیشنهاداتی است که در گذشته برای احداث آرامستان مطرح بوده و رد شده است.
وی البته راه را بر ایده‌های جدید نبست و گفت: «اگر کارشناسان زبده‌تری و با تبحر بیش‌تری هستند که نظر کامل‌تری دارند ارائه کنند».
داده‌های قدیمی تغییر کرده
در همان جلسه، شهردار کرمان اما با اظهارات خود نشان داد که تصمیم نسبتا جدی برای جابه‌جایی دارد. سیدمهران عالم‌زاده گفت: «درباره‌ی آرامستان دیشب جلسه‌ی مفصلی داشتیم و مشاور جدیدی که حوزه‌ی خدمات‌شهری گرفته در این‌باره نظراتی دارد. برای جانمایی زمین آرامستان 12 سال پیش براساس مقدورات و بضاعت کارشناسی آن زمان و وضعیت منابع آب و چاه‌ها تصمیمی گرفته شده در حالی که امروز ممکن است همه‌ی آن داده‌ها تغییر کرده باشد. بسیاری از چاه‌ها امروز خشک شده؛ همان چاه‌هایی که نگرانش بودند الان اصلا وجود ندارند!». او افزود: «به همین دلیل در جلسه‌ی دیشب، یکی از گزینه‌های خیلی پررنگ، احداث آرامستان در همان جاده‌ی جوپاری است چون، هم جاده‌ی دسترسی و هم آب و برق و امکانات دارد». شهردار تکرار کرد: «به‌نظر می‌رسد در جلسه‌ی اول کارشناسی نباید منعی باشد تا آنجا قبرستان شود. حالا باید جلساتی با محیط زیست وشرکت آب منطقه‌ای بگذاریم تا اگر در حوزه‌ی کارشناسی بتوانیم همدیگر را قانع کنیم و مانعی نباشد تصمیم نهایی را بگیریم. به نظر می‌رسد شاید بهترین تصمیم همان جاده‌ی جوپاری باشد».
او گفت: «قرار شد ظرف یک هفته موضوع با قید فوریت بررسی شود تا اگر جواب مثبت گرفتیم به شورا اعلام کنیم. احداث آرامستان در جاده‌ی جوپاری، هم به نفع مردم است و هم از لحاظ هزینه‌ها به نفع شهرداری است. اولویت یکِ مشاور هم همین‌جا بود».
اتمام‌حجت محیط زیست
مرجان شاکری، مدیرکل محیط زیست استان کرمان اما با همه اتمام‌حجت کرد و در پاسخ به پرسش «فردای‌کرمان» که آیا با پیشنهاد شهرداری برای احداث آرامستان جدید در جاده‌ی جوپاری موافقید؟ تصریح کرد: «خیر!». و توضیح داد: «جاده‌ی جوپاری روی سفره‌ی آب زیرزمینی قرار دارد. در چنین محلی که نمی‌توان آرامستان احداث کرد!».
وی در پاسخ به این ادعا که شهرداری می‌گوید چاه‌های آنجا خشک شده پس می‌توانیم آرامستان آنجا داشته باشیم؛ گفت: «شهرداری اگر خود را مرجع تصمیم‌گیرنده در این زمینه می‌داند، مسئولیت را هم خودش بپذیرد!». وی افزود: «چه‌کسی می‌گوید آنجا چاه آب خشک شده داریم؟ آنجا سفره‌ی آب زیرزمینی است. ما شهروندان کرمان هر روز داریم آب همان سفره را می‌نوشیم. شما منبع دیگری جز منابع آب زیرزمینی برای تامین آب شهر کرمان نشان من بده، بعد بگو چاه خشک شده است!». شاکری ادامه داد: «آب سد صفارود هم که به شهر کرمان منتقل شود، این چاه‌های آب شرب فعال خواهند بود. اصلا چنین چیزی نیست که این محدوده از مدار خارج شده باشد».
وی در پاسخ به این پرسش «فردای‌کرمان» که آیا درباره‌ی محل فعلی آرامستان جدید، در نزدیکی جنگل قائم، محیط زیست نظر مثبت دارد؟ گفت: «بله. این محل، با نظر محیط زیست مکان‌یابی شده است».
مرور پیشینۀ قبرستان‌سازی در کرمان
حالا البته هنوز معلوم نیست محیط زیست تا کِی بر این نظر خود می‌ماند؛ آن‌طور شهردار گفت طی همین روزها کارشناسان شهرداری و محیط زیست و آب منطقه‌ای دور هم می‌نشینند تا درباره‌ی آرامستان جدید با هم مشورت کنند. نمی‌دانم کارشناسان حاضر در این جلسه‌ی موعود آیا سوابق جابه‌جایی آرامستان جدید و آن روزهایی که تصمیم به احداث آرامستان در مکان فعلی گرفته می‌شد را به‌خاطر خواهند داشت یا نه. در گذشته، قبرستان کرمان اول که در محله‌ی چوپان‌محله بوده؛ همان‌جایی که الان شده پارک خواجو و یک زمین ورزشی هم کنارش است. بعد به انتهای خیابان خورشید منتقل می‌شود. از آنجا به فلکه‌ی مشتاق می‌رود و سپس، به محلی منتقل می‌شود که امروزه پارک انقلاب است. سر چهارراه 17 شهریور. بعد از این، قبرستان کرمان به محلی که به آرامگاه سیدحسین معروف است منتقل می‌شود؛ همانجا که قرار است آرامستان هنرمندان باشد. و بعد کمی آن‌طرف‌تر می‌رود، یعنی قبرستان فعلی. دور و بر کوه‌ها و جنگل قائم. در جریان این جابه‌جایی‌ها اغلب قبرستان‌های قبلی در دوره‌های مختلف توسط شهرداری به پارک و فضای عمومی تبدیل شده است. و البته ناگفته نماند در کرمان، قبرستان یهودیان و مسیحیان و زرتشتیان و قبرستان شیخی‌ها هم در نقاط مختلفی از شهر وجود داشته و برخی از آن، هنوز هم فعال است.
اواخر دههی 50 خورشیدی اما گویا تصمیم به جابه‌جایی قبرستان از محل مسجد صاحب‌الزمان (عج) جدی می‌شود. قبرستان را از پیرامون جنگل قائم به محلی در جاده‌ی جوپاری منتقل می‌کنند. اولین شهید انقلاب در کرمان، یعنی شهید باقدرت جوپاری هم همانجا دفن شده است و او اکنون تنها شهیدی است که پیکر مطهرش آنجاست چون مدتی که دفن در این محل صورت می‌گیرد دوباره مردم به قبرستان فعلی یعنی پیرامون مسجد و جنگل قائم برمی‌گردند. بعد از این کوچ، محیط زیست هم اعلام می‌کند که قبرستان جاده‌ی جوپاری روی سفره‌ی آب زیرزمینی است و دفن نباید آنجا انجام شود. از این به بعد، قبرستان دامنه‌ی کوه‌های صاحب‌الزمان می‌شود قبرستان رسمی کرمان؛ تا این‌که در زمان شهرداری آقای صابری، تصمیم می‌گیرند فکری اساسی برای قبرستان شهر بکنند. چند پیشنهاد مطرح می‌شود از جمله احداث قبرستان در جاده‌ی زرندی. محیط زیست این پیشنهاد را رد می‌کند چون در محلی بوده که بخشی از آب شرب زنگی‌آباد و شرف‌آباد از آنجا عبور می‌کرده. می‌گویند در غرب شهر و در جاده‌ی کرمان ـ باغین قبرستان احداث کنیم. این پیشنهاد هم رد می‌شود چون جهت بادهای غالب در شهر کرمان از این‌طرف است و قبر مردگان نباید در مسیر باد باشد چون برای بهداشت و سلامت زنده‌های شهر ضرر دارد. حتی آن زمان که هنوز محور هفت‌باغ احداث نشده بود، پیشنهاد احداث قبرستان در این محل هم داده شده اما باز هم سفره‌های آب زیرزمینی مانع می‌شود. پیشنهاد دیگری هم بوده؛ جاده‌ی قدیم ماهان و حوالی شرکت سیمرغ که این پیشنهاد هم به همین دلیل رد می‌شود. می‌ماند دو نقطه‌ی دیگر: یکی سمت سرآسیاب و ده‌بالا و دیگری، پشت آموزشکده رضوان. این پیشنهاد دومی گویا در کمیسیون ماده 5 یک مصوبه هم دارد ولی بعدا زمین‌هایی که قرار بود قبر مردم بشود برای آموزش‌وپرورش سند می‌خورد و این گزینه از دستور کار خارج می‌شود. پیشنهاد اولی هم که مترادف است با دفن قبر در مسیر سیل‌های احتمالی! طی این سال‌ها مردم کرمان عزیزان‌شان را در همین قبرستانی که الان فعال است و قبرهایش دارد تمام می‌شود دفن کرده‌اند. تا این‌که در زمان استانداری زنده‌یاد محمودی، تصمیم دیگری گرفته می‌شود و آن این بوده که غسالخانه جابه‌جا شود و بیاید کنار قبرستان. شورای اول شهر کرمان، در کنار گنبدجبلیه و همانجا که ستاد معراج شهدا بوده شروع به ساخت غسالخانه‌ای می‌کند اما در دوره‌ی بعد، شهرداری آن را به‌جای غسالخانه تبدیل به سازمان بهشت‌زهرا می‌کند. مخالفان غسالخانه‌سازی در کنار جنگل قائم نگران سرنوشت این جنگل بودند که از آن سال‌ها داشت کم‌کم چهره‌ی گردشگری و تفریحی به‌خود می‌گرفت. این غسالخانه اینجا تعطیل شد و آن غسالخانه‌ی جاده‌ی جوپاری آنجا. محیط زیست پلمبش کرد و شهرداری را هم جریمه کرد؛ بالاخره بعد از این همه سال که مرده‌هایمان را روی سفره‌های آب شرب‌مان شسته بودیم، باید فکری برای این وضع می‌کردیم! (لطفا نگران نباشید. چون آب به این زودی‌ها از چاه‌های غسالخانه به سفره‌های آب زیر زمین نمی‌رفته!). در جریان همین برخورد جدی محیط زیست با غسالخانه، استانداری و شهرداری به ماجرا ورود جدی‌تری کرده و غسالخانه‌ی جاده‌ی جوپاری را مجهز به سیستم سپتیک و مخازنی می‌کنند تا آب شست‌وشوی مرده‌ها زیر زمین و داخل آب خوردن‌مان نرود. وضع به همین منوال ادامه می‌یابد. یعنی غسالخانه آن‌طرف شهر، قبرستان این‌طرف شهر. در سال‌های پایانی دههی هشتاد، مجدد بحث ساخت آرامستان جدید کرمان جدی‌تر مطرح می‌شود و همه‌ی گزینه‌های قبل که کجا قبرستان بسازیم بررسی می‌شود و تصمیم آخر می‌شود همین جایی که الان جاده‌ای هم برای آن ساخته شده و با طبیعتی که دارد یکی از نقاط مرغوب شهر هم هست. شهردار فعلی کرمان اما می‌گوید اگر این قبرستان برود جاده‌ی جوپاری، هم به نفع مردم است و هم شهرداری. / الف
نظر خود را بنویسید