افسانه‌ها یا واقعیت محوطه‌ی گندم بریان!

محمد لطیف‌کار ـ از شگفتی‌های استان کرمان، این است که تنوع آب‌وهوایی و اقلیمی گسترده‌ای دارد. شهر شهداد که آب و هوای گرمسیری دارد، با سیرچ که یک منطقه‌ی کوهستانی و سردسیری است تنها کمی بیش از 30 کیلومتر فاصله دارد.

جالب‌تر این است که اگر حدود هشتاد کیلومتر دیگر از شهداد دور شوید به جایی می‌رسید که به گرمترین جای جهان شهرت دارد. در محدوده‌ی کویرلوت شاید هیچ جای آن به اندازه‌ی محوطه‌ی گندم بریان شهرت ندارد. این منطقه همان‌جایی است که گفته می‌شود گرمای آن به 70 درجه سانتیگراد هم می‌رسد. ابرخی از اهالی این منطقه معتقدند چون «گندم بریان» در مجاورت جاده ابریشم قرار داشته، و مردم در گذشته در طول سال شاهد عبور کاروان‌های زیادی بوده‌اند، در فصل گرم سال به چشم خود دیده‌‌اند که گندم‌هایشان بر اثر شدت گرما برشته می‌شود و بر همین اساس نام گندم بریان را بر آ‌ن نهاده‌اند.
اما برخی با چنین عقیده‌ای موافق نیستند؛ از جمله نیکولای خانیکوف جغرافیدانی که درست در نیمه‌ی قرن نوزدهم جغرافیدان بارها به ایران سفر کرده است داستان دیگری دارد. او در کتاب سفرنامه‌اش به ایران در یکی از سفرهایش که از خراسان به سمت کرمان می‌آمده است موقع عبور از کویر لوت به منطقه‌ی گندم بریان می‌رسد.
خانیکوف در سفرنامه‌اش در باره‌ی وجه تسمیه‌ی «گندم بریان» با اشاره به داستانی که آن روزها در این منطقه رواج داشته می‌نویسد: راهزنان بلوچ در این محل به کاروانی که از خراسان می‌آمد حمله بردند و اموال آنان را غارت کردند. آن‌ها وسیله‌ی کافی برای حمل تمام غنائم نداشتند. لذا برخی از آن‌ها از جمله مقداری گندم روی زمین باقی گذاشتند و تصمیم گرفتند چند روز دیگر برگردند و تمامی آن‌ها را با خود ببرند. اما چند روز بعد وقتی برمی‌گردند متوجه می‌شوند که گندم‌ها زیر حرارت اشعه‌ی خورشید سوخته‌اند. این جغرافی‌‌دان در ادامه‌ی سفرنامه‌اش، ضمن انجام محاسبانی در مورد موقعیت جغرافیایی منطقه، گرمی هوا و میزان رطوبت آن‌جا نتیجه می‌گیرد که « وقوع این داستان غیرمحتمل به نظر نمی‌رسد».
*عکس دسته‌جمعی روی سنگ‌های سیاه و آذری محوطه‌ی گندم بریان، مربوط به سفری است که در اول دی‌ماه سال 89 به اتفاق چندتن از همکارانم به این منطقه رفتیم. اولین روز زمستان بود و به خاطرم مانده که آن روز، من نه از سرما و نه از گرما، هیچ چیز متوجه نشدم. سفر آن روز به همت ماشاالله جلالی(نفر اول سمت چپ) سرگروه دبیران جغرافیای استان کرمان میسر شده بود. /پ