فردای‌کرمان ـ محمد لطیف‌کار: اگر یک‌بار میدان زیبای ارگ کرمان دیده باشید، در غرب میدان، احتمالا تابلوی کهنه‌ی «گرمابه میرزا اسماعیل وزیر» که گرد فراموشی روی آن نشسته است را دیده‌اید!
ممکن است فکر کنیم این گرمابه مثل صدها حمام دیگر است و ارزش تاریخی چندانی ندارد. اما هربار که این تابلو را دیده‌ام با خود فکر کرده‌ام این حمام به مقتضای محلی که در آن احداث شده نباید یک حمام معمولی باشد. این میدان هرچه باشد، مقابل ارگ حکومتی و توسط ابراهیم‌خان حدود دویست سال پیش بنا شده است. بنابراین تمام عناصری که در این میدان احداث شده، نباید بی‌حساب و کتاب باشد.
اخیرا بنا به ضرورتی کتاب ارزشمند «کاشی‌کاری قاجاری»، تالیف محمدرضا ریاضی را مطالعه می‌کردم؛ دیدم در بخش معرفی حمام‌ها، شش حمام معرفی کرده که دو حمام آن، مربوط به کرمان است. حمام ابراهیم‌خان و حمام میرزا اسماعیل وزیر.
چون پیشتر بارها در مورد حمام ابراهیم‌خان مطلب نوشته و عکس‌هایی منتشر کرده‌ام و از سویی این حمام اینک از سوی یک متولی فرهنگ‌دوست، پشتیبانی می‌شود دیگر نیازی به تکرار نمی‌بینم تا باز هم در اهمیت حمام ابراهیم‌خان چیزی بنویسم. اما به‌نظرم در مورد حمام میرزا اسماعیل‌خان وزیر خودم را بدهکار می‌دانم و معتقدم قطعا کوتاهی کرده‌ایم. عجیب است گاهی کوه‌ها و بیابان‌ها را حفاری می‌کنیم تا آثار گذشتگان را کشف کنیم و با افتخار آن‌ها را به دنیا معرفی کنیم، اما حالا که همه‌چیز در دسترس است، امثال این بناها در معرض تخریب قرار دارند به این آثار بی‌اعتنایی می‌کنیم!
در کتاب فوق‌الذکر، یک تصویر از کاشی‌کاری حمام میرزا اسماعیل‌خان نشان داده شده است. زیرنویس این تصویر را این‌جا می‌آورم، و داوری را در مورد اهمیت آن، به خودتان واگذار می‌کنم: «در این حمام دو تابلو – کاشی هفت‌رنگ با موضوع هجر بلا و جنگ رستم و سهراب نصب است. تابلوی رستم و سهراب ۲۰۰ در ۲۲۰ سانتی‌متر است و عمل استاد حیدر با تاریخ ۱۲۹۳ ه.ق را روی خود دارد. رنگ غالب تابلو زرد و رنگ‌های سبز، قرمز، فیروزه‌ای، لاجوردی و قهوه‌ای نیز در آن به کار رفته است. در مقابل تابلوی رستم و سهراب، تابلویی به نام هجر بلا به اندازه‌ی ۱۹۰ در ۳۲۰ سانتی‌متر دیده می‌شود که نوشته‌ی عمل آقاکوچک و تاریخ ۱۲۹۳ ه.ق را برخود دارد. در این تابلو، تصویر دو اسب‌سوار که یکی با شمشیر پیکر دیگری را از وسط به دو نیم کرده است، دیده می‌شود».
در مورد بخش‌های دیگر این حمام و ارزش تاریخی و معماری آن، چون داخل بنا را ندیده‌ام اظهار نظری نمی‌کنم، اما حالا که صحبت از حمام‌های کرمان پیش آمد دریغم می‌آید این نکته را ننویسم که به گمان من، کثرت و کیفیت حمام‌های کرمان، در جای جای این شهر یک نشانه از وجود زیرساخت‌های یک جامعه پیشرفته از حدود پانصد سال پیش تا کنون است. حمام گنجعلیخان، حمام ابراهیم‌خان، حمام ته باغ لله، حمام میرزا اسماعیل وزیر و ... را اگر نشانه‌هایی از یک فرهنگ و هنر بالنده و جامعه‌ی زنده ندانیم، در حق کرمان بی‌انصافی نکرده‌ایم؟! / الف
عکس‌ها: محمد لطیف‌کار
نظر خود را بنویسید