اسما پورزنگی‌آبادی ـ تماشای زرد و طلاییِ یک طلوع باشکوه؛ وقتی که خورشید «تازه» از خواب بیدار شده و هنوز به همه‌ی ایران نتابیده و نه از بالای کوه و شانه‌ی دریا بلکه دارد از پشت تپه‌هایی موج در موج، گرم، لطیف و عریان خود را نرم نرمک بالا می‌کشد را بیشتر دوست دارید یا تماشای خوشه خوشه ستارگانی که سفره‌ی سیاه شب را پولک‌دوزی کرده‌اند آن هم در حالی‌که روی شن‌های سرد تپه‌ها و در سکوتی دل‌نواز دراز کشیده‌اید؛ سبک. رها. کدام‌یک را بیشتر دوست دارید؟ فرقی نمی‌کند. چه این و چه آن و چه حتی اگر دنبال هیجان باشید و تصمیم بگیرید کاری کنید تا آدرنالین مغزتان با اسکی روی تپههای شنی بالا برود و یا نه؛ لذت یک عکاسی کم‌مانند از طبیعت را بخواهید تجربه کنید؛ هدف‌تان هرچه باشد؛ سفر به ریگان حتما غافلگیرتان می‌کند.
چهره‌ی ریگان را در کرمان به سیاهی توفان‌هایی می‌شناسیم که مدام از وقوع آن گزارش می‌دهند. ریگان را به گرد و غبار و به دفن روستاهایش زیر شن و شکستن کمر نخل‌ها و کشاورزان به ما شناسانده‌اند و یادش را با ویرانی جنگل‌های کهور و خانه‌نشینی و محرومیت مردمانش در ذهن ما منزل داده‌اند؛ ریگانی که او برایمان می‌گوید اما دیار دیگری است. کیلومترها از کرمان دورتر است اما نه آن‌قدر دور که نتوان یک روز صبح (فرقی هم نمی‌کند بهار یا پاییز یا زمستان. فقط بهتر است تابستان نباشد که گرماست) بار و بندیل سفر را بست و قد آفتاب را به سمت شرق گرفت و روانه شد تا با دنیای زیبایی‌های بکر دیدار کرد.
این را او می‌گوید که معلم است و برای گردشگری ریگان دل می‌سوزاند. می‌گوید که ریگان فاصله‌ی زیادی با مرکز استان ندارد؛ 280 کیلومتر.
خودش تا ظهر در کلاس درس حاضر شده و بعد فورا راهی جاده شده و این 280 کیلومتر را طی کرده تا به کرمان برسد و به ما بگوید که چهره‌ی ریگان را تیره و سیاه نبینید. آمده تا پیغام ریگانی‌ها را به کرمان برساند و بگوید که: «هیچ چیز مثل میهمان، ما مردم ریگان را خوشحال نمی‌کند».
ریگان در جنوب‌شرق استان کرمان و هم‌مرز با سیستان و بلوچستان و جزو بم بزرگ است. 300 روستا دارد و دو بخشِ گنبکی و مرکزی. «گنبکی سطح بالاتری نسبت به دیگر نقاط این شهرستان دارد و همین باعث شده که هوای خنک‌تری داشته باشد و مرکبات بهتری. همان پرتقال شیرین بم که شنیدید و چشیدید از منطقه‌ی ما هم برداشت می‌شود. بهترین مرکبات و خرما را داریم». این‌ها را آقای ایزدیان می‌گوید. راهنمای گردشگری اهل ریگان و مدیر اقامت‌گاه بوم‌گردی سعدآباد در ریگان.
او ادامه می‌دهد: «بسیاری از روستاها اما در بخش مرکزی قرار دارد».
مردم ریگان دو قوم فارس و بلوچ هستند. با همه‌ی خونگرمی و میهمان‌نوازی فارس‌ها و بلوچ‌ها و روابط بسیار خوبی با هم دارند: «با هم ازدواج کرده و قوم و خویش شده‌اند و خیلی به هم نزدیک هستند».
ایزدیان با این توضیحات می‌رود سراغ زیبایی‌های تاریخی و طبیعی ریگان و قبل از هر چیز، با افتخار از تپههای شنی ریگان یاد می‌کند و از این‌که آن را یکی از منحصر به‌فردترین جاذبه‌های بکر ایران بنامد هم ابایی ندارد.
می‌گوید: «بلندترین تپه 75 متر ارتفاع دارد و اگر به ریگان سفر کنید، یک رشته تپه به‌طول 30 کیلومتر را در ارتفاع‌های مختلف می‌توانید ببینید. شن این تپه‌ها در طول روز گرم و در شب، سرد است و همین تغییر دما، باعث ایجاد فعل و انفعالاتی شده که برای شن‌درمانی مناسب است. به‌ویژه در پاییز و زمستان و کسانی که درد مفاصل یا رماتیسم دارند می‌توانند از خاصیت این شن‌ها استفاده ببرند».
او ادامه می‌دهد: «تپههای شنی ریگان پلکانی است. آنچه شما تاکنون در تصاویر این تپه‌ها دیدید نمی‌تواند گویای زیبایی حقیقی آن باشد. تماشای ستارگان در شب از بلندی این تپه‌ها یک تجربه‌ی کم‌مانند برای هر کسی است».
این راهنمای گردشگری اهل ریگان تاکید می‌کند: «تماشای طلوع خورشید در ریگان هم یکی از زیباترین تجربه‌هایی است که می‌توانید داشته باشید؛ ساکنان سراوان در سیستان‌وبلوچستان پیش‌تر از همه‌ی مردمان ایران سپیده‌دم خورشید را به چشم می‌بینند و ساکنان ریگان در استان کرمان که در همسایگی سراوان است هم همان‌قدر طلوع‌‌ها را زیبا می‌بینند که همسایه‌شان سراوانی‌ها. آرزو می‌کنند که همه بیایند و این طلوع را از کنار تپههای شنی ببینند. کم‌نظیر است».
او نشانی این تپه‌ها را می‌دهد: «15 کیلومتر از شهر ریگان دور شوید به روستای علی‌آباد پشت ریگ می‌رسید که ورودی تپه‌ها از این روستاست».
او یادآوری می‌کند: «خوشبختانه اقامت‌گاه بوم‌گردی؛ هم در این روستا و هم در روستای سعدآباد دایر است و می‌توانید به‌راحتی خدمات اقامتی را دریافت کنید. همچنین شترسواری در کنار تپه‌ها نیز تجربه‌ای است که میزبان برای گردشگران و میهمانان خود تدارک می‌بیند. در بخش گنبکی پاراگلایدر هم راه‌اندازی شده ولی هیچ چیز جای لذت شترسواری را نمی‌تواند بگیرد».
ایزدیان سپس می‌گوید: «تا چند سال پیش که بحث گردشگری تپههای ریگان مطرح نبود و خیلی در این تپه‌ها رفت‌وآمد نمی‌شد وقتی که باد می‌آمد صدایی از لابه‌لای این تپه‌ها بلند می‌شد که اهالی بومی می‌گفتند صدای اجنه است و برخی نیز به این تپه‌ها، ریگ‌های دهلی می‌گفتند!». به گفته‌ی ایزدیان، علاوه بر تپههای شنی، جنگل‌های کهور و گز در این منطقه نیز جزو دیدنی‌ها و شگفتی‌ها است. او می‌گوید: «در گذشته، ریگان جنگل انبوهی از گز و کهور بود اما طی سال‌های گذشته، تخریب و خشکیدگی این درختان زیبای بیابانی اتفاق افتاده و بخشی از آن از بین رفته است».
قنات و قلعۀ ریگان
ایزدیان در ادامه از پیشینه‌ی تاریخی ریگان و اماکن قابل بازدید آن می‌گوید: «ریگان جزو بم بزرگ و هم‌قدمت با بم است». او سپس از وجود یک قلعه‌ی تاریخی در ریگان خبر می‌دهد: «قلعه‌ی تاریخی شاه خورشید در روستای «گزان‌خواص» در پنج کیلومتری ریگان قرار دارد. متاسفانه به این بنای تاریخی رسیدگی نمی‌شود اما بقایای آن هنوز پابرجاست».
اهالی بومی، شاه خورشید را دختر بهمن ابن اسفندیار می‌دانند و ایزدیان توضیح می‌دهد: «در قلعه، یک باغ‌طلایی وجود داشت! در واقع، مردم محلی آن را به این نام می‌خوانند چون تا سال‌های دهه‌ی شصت، هر روز صبح تا شب، با بیل و کلنگ و الک سراغ این محوطه می‌رفتند و تکه‌های طلا را از زیر خاک بیرون می‌آوردند. خانم زهرا اسدپور بهزادی در کتاب الماس کویر به این نکته اشاره می‌کند که ای کاش جای تکه‌های طلا، تکه‌های پلاستیک در این باغ بود تا مردم آن را نفروشند و بتوانیم قدمت تاریخی این قلعه را مشخص کنیم. اما متاسفانه این اتفاقی است که افتاده».
او همچنین از وجود قنات‌هایی در ریگان خبر می‌دهد که هنوز تحت تاثیر خشکسالی قرار نگرفته و آب‌دار است؛ قنات منطقه‌ی ده‌رضا و قنات روستای سعدآباد و قنات رستم‌آباد ریگان که به گفته‌ی او پرآب‌ترین قنات هم هست. ایزدیان بازدید از قنوات را هم پیشنهاد و از ماهی‌درمانی یاد می‌کند؛ این‌که می‌توان داخل آب قنات راه رفت تا ماهی‌ها با مکیدن پوست پا به ایجاد آرامش و همچنین رفع برخی بیماری‌های پوستی کمک کنند.
آداب و رسوم محلی
ایزدیان؛ راهنمای گردشگری ریگان در ادامه، درباره‌ی رسوم مردم این منطقه می‌گوید: «ریگان همسایه‌ی سیستان‌وبلوچستان است و بسیاری از رسوم این دو منطقه مشترک است. مثلا عروسی در منطقه‌ی ما تا یک هفته طول می‌کشد؛ از خواستگاری و حنابندان عروس و داماد شروع می‌شود تا جشن‌هایی که در ادامه‌ی آن است».
همچنین یکی از رسوم قدیمی در برخی روستاهای ریگان؛ رسم خط و خون است که وقتی برای کسی در یک فاصله‌ی زمانی کوتاه حوادث و مشکلات متعدد پیش می‌آید، در یک شب، تمام افراد فامیل به همراه این فرد به دشت کنار روستا می‌روند و اعمالی انجام می‌شود که درنهایت به قربانی گوسفند یا مرغ محلی ختم می‌شود تا بلاها از این فرد دور شود.
ایزدیان اما یکی از پرشورترین جشن‌های اعیاد مذهبی را متعلق به مردم ریگان می‌داند و می‌گوید که در اعیادی مثل مبعث یا فطر، تمام محله‌ها پر از بروبیاست و رسم است که همه‌ی اهالی به دیدار دوستان و اقوام می‌روند و فضای خاصی در روستا ایجاد می‌شود.
چند پیشنهاد خوشمزۀ ریگانی
در همین‌حال، ایزدیان که مدیریت اقامت‌گاه بوم‌گردی سعدآباد در روستایی به همین نام در ریگان را برعهده دارد، تاکید می‌کند اگر کسی به ریگان آمد، حتما طعم خوردنی معروف منطقه را نیز بچشد؛ شیرینی «پِدوفته».
ایزدیان همچنین می‌گوید: «خرما، مرکبات، کنجد و حنا از جمله سوغاتی‌های این منطقه است. در ایران بیش از 400 نوع خرما پرورش داده می‌شود که ارقام مختلفی از آن در ریگان وجود دارد. از مضافتی تا هلیله‌ای. خرمای هلیله‌ای گونه‌ای است که در زمستان برداشت می‌شود».
او می‌افزاید: «حصیربافی نیز در ریگان رونق دارد و می‌توانید از محصولات آن از جمله بادبزن سوغات ببرید. همچنین لباس محلی این منطقه که شباهت زیادی به لباس بلوچی دارد می‌تواند هدیه یا سوغاتی خوبی باشد. اگر کسی قصد خرید آن را داشته باشد به‌راحتی برای او دوخته و آماده می‌شود. البته دوخت لباس زنانه کمی وقت می‌برد و باید چند روزی برای آماده شدن آن صبر کنید».
وی سپس توصیه می‌کند: «اگر برای دیدن هیچ‌یک از جاذبه‌های زیبای ریگان نخواستید به این منطقه سفر کنید، برای چشیدن آبگوشت جوجه‌ی محلی حتما سفر به این منطقه را تجربه کنید. همچنین کشک‌وبادمجان ما با دیگر مناطق فرق دارد و خوردن دوغ لران هم می‌تواند تجربه‌ی کم‌مانندی برای میهمانان ریگان باشد».
او ظرفیت‌های موسیقی محلی ریگان را نیز یادآوری و اظهار می‌کند: «علاوه بر دهل که ساز معروف بم است، در ریگان آهنگ و سازهای بلوچی نیز وجود دارد. در اقامت‌گاه سعدآباد آقای رودینی قیچک‌نواز زبده‌ی محلی برای میهمانان می‌نوازد».
ایزدیان معلم روستای سعدآباد ریگان است و اقامت‌گاهی سنتی هم در این روستا برای پذیرایی از میهمانان دایر کرده و منتظر است تا به منطقه‌شان بروید. بهار، پاییز و زمستان و به‌ویژه این ایام را برای سفر به ریگان توصیه می‌کند. او برنامه‌ی معرفی ریگان را برای جمعی از راهنمایان گردشگری استان برگزار کرد که توسط انجمن صنفی راهنمایان و در موسسه آموزشی کریمان‌کویر برگزار شد.
*تصاویر منتشر شده در این گزارش را آقای ایزدیان در اختیار فردایکرمان قرار داده است.
نظر خود را بنویسید