فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: آبان‌ماه سال گذشته و پس از انتشار تصاویری از بنای تاریخی تخت درگاه قلی‌بیگ در شهر کرمان بود که در شبکه‌های اجتماعی و مطبوعات موجی از اعتراضات نسبت به میراث‌فرهنگی شکل گرفت که چرا از این بنا مراقبت نمی‌کند.
تصاویری که آن موقع منتشر شد نشان می‌داد تخریب‌های زیادی در این بنای با قدمت صفوی رخ داده و این مکان، به پاتوقی برای کارتن‌خواب‌ها و معتادان تبدیل شده است. در پی آن اعترضات، میراث‌فرهنگی استان دست به کار شد و سراغ مرمت آن رفت. اقدامی که اکنون نیمه‌کاره مانده و تخت درگاه قلی‌بیگ دوباره به وضعیت سابق خود برگشته است. با این تفاوت که این‌بار، مقداری عملیات مرمتی در پشت‌بام و کف و تزیینات آن نیز انجام شده است. این بنا اکنون رهاست.
پیمان سلیمانی، مدیر پایگاه میراث‌فرهنگی بافت تاریخی کرمان، روز یکشنبه در پاسخ به فردای‌کرمان این خبر را داد و گفت که به‌دلیل نبود اعتبار کافی، نتوانسته‌اند پروژه‌ی مرمت را به پایان برسانند.
وی در این‌باره، توضیحاتی داد که در ادامه می‌خوانید.
*آقای سلیمانی، چرا پروژه‌ی مرمت تخت درگاه قلی‌بیگ متوقف شده است؟
اعتباری برای مرمت در بافت تاریخی اختصاص یافته بود که بعد از حساسیتی که نسبت به وضعیت تخت درگاه قلی‌بیگ ایجاد شد، این اعتبار که 200 میلیون تومان بود را به مرمت این بنا و گنبدجبلیه اختصاص دادیم. اواخر سال گذشته، کار مرمت تخت درگاه قلی‌بیگ شروع شد اما ادامه‌ی آن با مشکل مواجه شد چون که تخصیص این اعتبار صورت نگرفت. اکنون، از سوی اداره کل میراث‌فرهنگی استان پیگیری برای حل مشکل در حال انجام است اما کار مرمت متوقف شده و چالش اصلی، نبود اعتبار برای ادامه‌ی این پروژه است. موضوعی که همزمان با مرمت بنا به آن فکر می‌کردیم تعیین یک کاربری مناسب برای آن بود چرا که در غیر این‌صورت، مجدد تخت درگاه قلی‌بیگ پاتوق معتادان می‌شد ولی به‌دلیل مشکل اعتباری، برنامه‌ی ما در همان مرحله‌ی مرمت بنا متوقف شد. از مسئولان استان، استانداری و شهرداری تقاضا داریم که به کمک میراث‌فرهنگی بیایند. میراث‌فرهنگی به‌تنهایی نمی‌تواند. همه‌ی ارگان‌هایی که مسئولیتی دارند، برای مراقبت و حفاظت از این آثار تاریخی که سرمایه‌های فرهنگی ما هستند نیاز است به کمک بیایند؛ تجربه‌ای که در باغ سالارکلانتر داشتیم می‌تواند برای همه‌ی بناها تکرار شود. این باغ تاریخی، با همراهی استانداری و اوقاف و میراث‌فرهنگی مرمت شده و محوطه‌سازی آن که صورت گیرد، با کاربری‌ای مناسب به بهره‌برداری می‌رسد. درباره‌ی مرمت و احیای تخت درگاه قلی‌بیگ هم نیاز به کمک دیگر نهادها داریم. 200 میلیون تومان برای مرمت یک بنای تاریخی هم پول ناچیزی است چه رسد به اینکه بخواهیم دو بنا را با آن مرمت کنیم.
*کدام بخش‌های تخت درگاه قلی‌بیگ به مرمت نیاز دارد؟
بیش‌ترین آسیبی که این بنا دیده، مربوط به پشت‌بام آن بود که ترمیم آجرفرش پشت‌بام و اصلاح بندکشی‌ها که منجر به نفوذ آب و رطوبت می‌شد و مشکلاتی ایجاد می‌کرد را انجام دادیم. آجرفرش کف بنا هم جمعآوری و بازسازی شد. اندودها و تزیینات گچی داخل بنا نیز خیلی آسیب دیده بود. معتادان که در داخل بنا آتش روشن کرده بودند، دود و سیاهی، دیوار و سقف را فرا گرفته بود، ضمن اینکه از پایین تا بالا، با زغال یا با کنده‌کاری، روی دیوار یادگاری نوشته بودند. ما تمام این گچ‌ها را تراشیدیم و حتی خط و خطوط قدیمی را از زیر لایه‌های گچ که در گذشته مرمت‌شده بیرون آوردیم و در واقع، تزیینات اصلی را مرمت کردیم. این موارد، عمده‌ی کارهایی است که نیاز بود صورت گیرد و بخشی از آن را انجام دادیم. طراحی و ساخت در و پنجره هم از دیگر اقدامات موردنیاز کار است اما با کمبود اعتبارات، پروژه متوقف شد.
*چند مدت است که کار تعطیل شده است؟
حدود سه هفته‌ای می‌شود که پروژه تعطیل شده است.
*چند درصد از کار مرمت را انجام دادید که متوقف شد؟
بخشی از کار جمعآوری الحاقات و بخش‌های فرسوده‌ی قدیمی بود که آن را انجام دادیم، تزیینات گچ‌کاری و مرمت سقف و بازسازی کف نیز انجام شده است. می‌توان گفت حدود 45 درصد از عملیات مرمت این بنا پیش رفته است.
*حالا که مرمت متوقف شده، آیا تمهیداتی اندیشیده‌اید که تا شروع دوباره‌ی پروژه، بنا تبدیل به پاتوق نشود؟
تمهیداتی اندیشیده نشده و طبیعی است که مجدد آنجا تبدیل به پاتوق شود. پیمانکار ما زمانی که در تخت درگاه قلی‌بیگ کار می‌کرد، شب داربست را جمع می‌کرد و فردا مجدد آن را برپا می‌کرد چون این نگرانی وجود داشت که به سرقت برده شود. این بنا در جایی واقع شده که دور از دید و دسترس است.
*پس این احتمال وجود دارد همین اقداماتی انجام داده‌اید دوباره تخریب بشود و آسیب ببیند.
بله متاسفانه.
*براساس برآوردی که داشتید، مرمت این بنای تاریخی به چه میزان اعتبار نیاز دارد؟
ما 200 میلیون تومان برای تخت درگاه قلی‌بیگ و گنبد جبلیه داشتیم که باید کل این اعتبار برای تخت درگاه قلی‌بیگ هزینه می‌شد. اگر این پول به تخت اختصاص پیدا می‌کرد می‌توانستیم کار را به پایان برسانیم اما حالا تنها بخشی از مرمت انجام شده است. طراحی و ساخت درها هم باید انجام می‌شد که چون کاربری هنوز برای آن تعیین نشده، گفتیم ممکن است در و پنجره‌ها بعد از نصب، آسیب ببیند یا به سرقت برود. بنابراین، این کار را انجام ندادیم.
*برای کاربری این ساختمان به نتیجه‌ای رسیدید؟ قرار بود بعد از مرمت به چه مکانی تبدیل شود؟
چون در دیواره و کف بنا تعدادی قبر وجود دارد، برای تعریف کاربری باید این موضوع مدنظر قرار گیرد. می‌توان کاربری فرهنگی‌هنری برای آن تعیین کرد. ایوان کوچکی در بالای بنا وجود دارد که می‌تواند محل برگزاری گردهمایی‌های کوچک مثلا جلسات حافظ‌خوانی باشد. شاید بتوان مقبره و فضای جانبی آن را به کافه‌کتاب تبدیل کرد. یا انجمن‌های دوستدار میراث‌فرهنگی می‌توانند در این مکان مستقر شوند. در این محدوده، باغ بیرم‌آباد، گنبد جبلیه، کوه و جنگل قائم وجود دارد که شرایط خاصی را ایجاد کرده‌اند. پایین این بنا هم بند مملکت مربوط به دوران صفویه قرار دارد که با وجود اینکه ثبت ملی شده، زیر آسفالت است! از لحاظ استراتژیک، ساخت تخت درگاه قلی‌بیگ در نقطه‌ی خوبی ساخته شده؛ پایین آن بند و دریاچه و زمین‌های زراعی بوده و خود بنا هم که روی کوه قرار دارد. به هر حال، این بنا ارزش این را دارد که احیا و مرمت شود.
*ممکن است قدری درباره‌ی ارزش‌های تاریخی و معماری تخت درگاه قلی‌بیگ توضیح دهید؟
این بنا مربوط به دوران صفویه، از دوره‌های طلایی تاریخ معماری ایران و کرمان بوده است. درگاه قلی‌بیگ از خاندان‌های ایل افشار و از امرای شهر کرمان بوده‌اند. تخت یا تخت‌گاه به‌عنوان منطقه‌ای تفرجی ساخته شده که در سفرنامه‌ی سرپرسی سایکس هم از آن نام برده شده است. بعد از فوت این شخص، بنا به مقبره‌ی آن حاکم تبدیل می‌شود. در حال حاضر هم، تعدادی قبر در این بنا وجود دارد. از لحاظ قدمت و وجاهت این خاندان، بنا حائز اهمیت است و باید مرمت و احیا شود. /الف
نظر خود را بنویسید