فردای کرمان - اسما پورزنگی‌آبادی: از دریاچه‌ی لوت مروارید گردشگری صید کردیم یا نه؟ دکتر عباس تقی‌زاده، روزنامه‌نگار اهل شهداد به‌تازگی در یادداشتی که هفته‌ی گذشته در «فردای کرمان» منتشر کردیم، با اشاره به دو ساله شدنِ این دریاچه که در پی وقوع سیلاب‌های بالادست در بیابان لوت شکل گرفته، از اینکه فرصت طلایی‌ای چون این بیابانِ منحصر به‌فرد در دنیا دارد از دست می‌رود گلایه کرده و با طرح پرسش‌هایی از جمله: طرح مدون و راهبردی برای لوتِ پس از ثبت جهانی چیست؟ برای دریاچه‌ی لوت چه برنامه‌ای داشتند و دارند؟ از جاده چه خبر؟ برای جاده‌ای که بسیار راهبردی است و فاصله‌ی زابل به کرمان و فاصله‌ی افغانستان به آب‌های خلیج فارس را کوتاه می‌کند چه برنامه‌ای تدوین شده و چرا پس از دو سال از فاز مطالعه و مشاوره خارج نشده است؟ تصریح کرده که «باید اعتراف کرد در صید مرواریدهای گردشگری از دریاچه‌ی لوت ناتوان بودیم».
معین افضلی، مدیر پایگاه جهانی لوت در استان کرمان اما در پاسخ به این انتقادات، می‌گوید که اگر مروارید صید نکردیم، ماهی‌های زیادی صید کرده‌ایم! او به رونق گردشگری و برنامه‌مدار بودن فعالیت‌ها در لوت اشاره می‌کند اما همچون تقی‌زاده انتقاداتی هم دارد. انتقادات او اما متوجه‌ی نهادهایی بیرون از میراث‌فرهنگی و پایگاه جهانی است و می‌گوید که میراث و پایگاه، با توجه به امکانات و شرایط موجود، کارنامه‌ی قابل‌‌قبولی دارند اما دیگر دستگاه‌ها بیایند بگویند که برای این بیایان چه کرده‌اند؟ او یک قلم، به بودجه‌ای اشاره می‌کند که در استان برای توسعه‌ی گردشگری لوت هزینه شده و مبلغ آن «صفر ریال» بوده است!
افضلی با بیان اینکه هیچ ارگانی به اندازه‌ی پایگاه و میراث در لوت هزینه نکرده است، از برخی از اقدامات یاد کرده و می‌گوید که اعتباراتی که تاکنون هزینه شده ملی یا از سوی بخش خصوصی بوده است.
با وجود همه‌ی محدودیت‌ها و مشکلات، او مدعی رونق گردشگری در شهداد و حرکت آرام روستاهای حاشیه‌ی لوت از فقر به سمت ثروت است و در این‌باره می‌گوید: «اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی در شهداد، در سال 99 که کرونا هم بود، از لحاظ فروش وضعیتی بدتر از سال 98 نداشتند. به‌خاطر دریاچه و کلوت‌ها، هر هفته دو تا سه هزار نفر گردشگر در منطقه داریم. تمام شواهد نشان می‌دهد که گردشگری موتور محرکه‌ی بسیاری از بخش‌های اقتصادی شهداد شده و این منطقه را تکان داده است. حالا ارگان‌های دیگر بیایند بگویند که برای این منطقه و برای تامین زیرساخت‌های موردنیاز چه کرده‌اند؟ ما الان برای جذب گردشگر داخلی در لوت نیاز به تبلیغات نداریم. ظرفیت محیط تکمیل شده است اما آیا زیرساخت‌ها کافی است؟».
او با بیان اینکه ما هم به کاستی‌ها و کمبودهای منطقه اذعان داریم و بارها و بارها هم از طریق رسانه‌ها آن را مطرح کرده‌ایم ولی اتفاقی نیفتاده است و یک‌بار نشده نظر ما را در این‌باره بخواهند، ادامه می‌دهد: «همان سال اول که پایگاه جهانی لوت تشکیل شد، دستورالعمل گردشگری بیابان را نوشتیم. اگر برنامه نبود، روی خودروهای آفرود جی‌پی‌اس نصب نمی‌کردیم، برنامه داشتیم که برای عمق لوت مجوز ندادیم چون اولویت را بر حاشیه‌ی این بیابان گذاشتیم. آیین‌نامه و دستورالعمل‌هایی برای توانمندسازی جامعه‌ی محلی نیز تهیه کردیم. الان در تمام آبادی‌های حاشیه‌ی لوت، نیروهای مردمی فعال هستند و اگر سوءاستفاده‌ای صورت بگیرد، اولین کسانی به ما اطلاع می‌دهند همین مردم هستند. حجم زیادی از زباله‌هایی که گردشگران در روزهای پایانی هفته در منطقه رها می‌کنند را مردم محلی و بوم‌گردی‌ها و راهنمایان گردشگری با هزینه‌ی شخصی جمع‌آوری می‌کنند. در حاشیه‌ی لوت، روستاهایی هستند که از لحاظ محرومیت، از برخی مناطق محروم جنوب استان وضع بدتری دارند. اما داریم می‌بینم که کم‌کم این روستاها هم به چرخه‌ی گردشگری وارد شده و دارند رشد می‌کنند و پیش‌بینی می‌کنیم اگر اتفاق غیرمترقبه‌ای رخ ندهد، تا ده سال آینده، در حاشیه‌ی لوت به سمت شهداد، فقر نخواهیم داشت. همچنین باید یادآور بشوم که قبل از ثبت جهانی هم، منطقه گردشگر داشت اما نه به اندازه‌‌ای که در این پنج سال داشته است. قبل از ثبت‌جهانی فقط دو بوم‌گردی در روستای شفیع‌آباد فعال بود، الان 43 اقامت‌گاه با سرمایه‌گذاری خود مردم محلی در منطقه‌ی شهداد دایر شده است».
او در ادامه‌ی دفاعیات خود از رونق گردشگری لوت توضیح می‌دهد: «وقتی هتل‌های کرمان می‌گویند مراقب دریاچه باشید و فکری برای ماندنش بکنید چون باعث شده تعداد گردشگران ما به‌خاطر این جاذبه بیشتر بشوند، آیا درست است که بگوییم گردشگری رشدی نداشته و کاری برای آن نشده است؟». افضلی ادامه می‌دهد: «از مهم‌ترین شاخص‌های رونق گردشگری در یک منطقه، شب‌مانی در مقصد است. در حال حاضر، درصد شب‌مانی گردشگر در منطقه‌ی شهداد با شهر کرمان برابری می‌کند. شهداد از لحاظ گردشگری به اندازه‌ی شهر کرمان جلو رفته ولی شما بیایید زیرساخت‌های این منطقه را ارزیابی کنید. حتی ساده‌ترین کار مثل نصب یک المان از درفش شهداد در ورودی این شهر را انجام نمی‌دهند».
او می‌گوید که پایگاه فعالیت‌های زیادی داشته اما ضعف‌هایی هم دارد: «ما به کاستی‌های خودمان آگاهیم. می‌دانیم در فرهنگسازی متناسب با توسعه‌ی گردشگری یا در کنترل تورها ضعف داریم. می‌دانیم برای جذب بیشتر بودجه، باید بیشتر تلاش کنیم، می‌دانیم در برخورد با تخریب‌ها یک‌سری خلاء‌های قانونی وجود دارد که باید برای رفع آن اقدام کنیم اما در لوت، تنها مانده‌ایم».
افضلی تصریح می‌کند: «در استان به گردشگری لوت بهای چندانی داده نمی‌شود و همه فقط شعارش را می‌دهند».
مدیر پایگاه جهانی لوت در استان کرمان در پاسخ به این پرسش که: در دو استان دیگر که از لوت سهم دارند، یعنی سیستان‌وبلوچستان و خراسان جنوبی وضعیت چگونه است و آیا حمایت‌های استانی وجود دارد؟ توضیح می‌دهد: «من نگاه استانی ندارم و کل لوت را یکی می‌دانم. اما برای اینکه پاسخ سوال‌تان را بدانید، دعوت می‌کنم از روستای ده‌سلم در حاشیه‌ی لوت در خراسان جنوبی بازدید کنید. ببینید با بودجه‌های استانی، چه عملیات عمرانی در این روستا انجام شده، پیاده‌راه‌سازی کرده و حتی نمای ساختمان‌های روستا را بهسازی کرده‌اند، بعد بیایید با شفیع‌آباد در کرمان مقایسه کنید. عملیات عمرانی گسترده بماند؛ یک‌بار شده کسی بیاید بگوید حالا که گردشگران در این روستا زیاد شده‌اند، تعداد سطل‌های زباله‌اش را بیشتر کنیم؟».
او ادامه می‌دهد: «دغدغه‌ی ما در استان کرمان با آن‌ها متفاوت است. ما گردشگر داریم و به‌دنبال توسعه‌ی پایدار هستیم ولی این استان‌ها به‌دنبال جذب گردشگر هستند. وسعت بیابان در استان کرمان خیلی بیشتر است و دسترسی‌های بیش‌تری هم داریم. به همین نسبت هم باید توجه بیش‌تری در استان به لوت بشود اما این اتفاق رخ نداده است. تا همین امروز، دو کنفرانس تخصصی لوت در این دو استان برگزار شده ولی در استان ما هنوز کاری نشده است. ما قدردان همه‌ی کسانی هستیم که دلسوزانه انتقاد می‌کنند. خودمان هم نقد زیادی داریم ولی حرف‌مان این است که مسئولان استان کرمان اگر قبول دارند که لوت، یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری استان است و می‌تواند در توسعه نقش مهمی داشته باشد؛ باید نظرات کارشناسی را بپذیرند، دست از شعار دادن بردارند و برای لوت، وقت و بودجه و انرژی بگذارند».
وی در ادامه‌ی گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که با همین اوصاف، آیا این تعبیر که از دریاچه‌ی لوت مروارید گردشگری صید نکرده‌ایم را قبول دارید؟ می‌گوید: «نمی‌خواهم بگویم که مروارید صید کرده‌ایم ولی این‌طور هم نبوده که هیچ کاری انجام نداده باشیم. اگر مروارید صید نکردیم، ماهی‌های زیادی صید شده است».
افضلی ادامه می‌دهد: «ما هم معتقدیم می‌توانستیم از دریاچه، سود بیش‌تری ببریم و اگر نبرده‌ایم، دلیل آن فقط پایگاه و میراث‌فرهنگی نیست بلکه عدم همکاری همه‌ی دستگاه‌هایی است که تا پای کار نباشند، نمی‌توانیم کارهای بزرگ‌تر انجام دهیم».
اما حالا پرسش این است: دریاچه‌ی لوت که دو سال است در این بیابان در حال دلربایی از همگان است، تا چه زمانی آب دارد؟ می‌توان برای درازمدت برای آن برنامه‌ریزی کرد تا به صید مروارید گردشگری هم برسیم؟ او پاسخ می‌دهد: «در سال‌های پرباران، در گودال‌های بیابان، آب جمع شده و دریاچه‌هایی شکل می‌گیرد. همین الان، در نزدیکی گندم‌بریان هم دریاچه‌ای وجود دارد. درباره‌ی اینکه این دریاچه‌ی مدنظر شما تا چه زمانی آب دارد؟ نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی داشت اما به نظر می‌رسد تا آذرماه امسال، آب داشته باشد».
وی خبر می‌دهد: «با توجه به تاثیری که دریاچه در معرفی بیابان و جلب گردشگران داشته است، تصمیم داریم از پیشنهاد سرمایه‌گذاری معین اقتصادی منطقه برای زنده‌سازی دریاچه‌ی لوت حمایت کنیم. اقداماتی در این خصوص انجام شده و جزییات آن توسط تیم کارشناسی ما در حال بررسی است. چنانچه به تایید نهایی برسد، درباره‌ی آن اطلاع‌رسانی خواهیم کرد».
او درباره‌ی جاده‌ی شهداد ـ نهبندان که در یادداشت انتقادی دکتر تقی‌زاده نیز مورد اشاره قرار گرفته، می‌گوید که این جاده، از لحاظ گردشگری نیز بسیار اهمیت دارد. باید احداث شود ولی بدون دخل و تصرف و تخریب لوت. ما در این‌باره چندین جلسه تاکنون با دستگاه‌های مرتبط داشته‌ایم. اعلام کرده‌ایم که مخالف عمران و توسعه نیستیم اما این بیابان، ثبت جهانی است و ضوابطی دارد و باید رعایت شود. برای ما نامه‌ای فرستاده شده که می‌خواهیم مطالعات احداث بیابان را شروع کنیم. گفتیم که کمک می‌کنیم و اطلاعات خوبی که از بیابان داریم را در اختیار می‌گذاریم ولی اجازه نمی‌دهیم از ضوابط بیابان عدول شود. هنوز منتظریم تا نتیجه‌ی نهایی مطالعات را اعلام و کار اجرایی را شروع کنند.
*منتشر شده در استقامت / شماره 730
نظر خود را بنویسید