فردای کرمان – گروه جامعه: روز یکشنبه، آبی آسمان از جلوی دید مردمان شمال و شرق استان کرمان محو شد و جای آن را ذرات ریز گردوغبار فرا گرفت. پدیده‌ای که بنا به اعلام هواشناسی، احتمالا سه‌شنبه و چهارشنبه هم تکرار می‌شود.
در شهرهای شمالی و شهر کرمان، گردوغبار کویر مرکزی که از سمت یزد به استان رسید، آلودگی هوا را به مرحله‌ی «بسیار خطرناک» رساند. اتفاقی که اواخر فروردین‌ماه سال گذشته نیز رخ داده و در هر دو بار، ادارات تعطیل شدند. همزمان، در شرق استان نیز، نه گردوغبار کویر مرکزی، بلکه طوفان شن و حرکت شن‌های روان، زندگی ساکنان شهرها و روستاها را مختل و برخی ادارات را تعطیل کرد.
کرمان، از زمان‌های دور تاکنون در معرض این دو پدیده بوده اما طی سال‌های اخیر، به نظر می‌رسد تکرار این پدیده‌ها و گستردگی آن، بیش از پیش بوده است. آلودگی هوا در مرکز یا شرق استان، چه به صورت گردو غبار، یا طوفان شن و یا ریزگردها، با توجه به روند افزایشی خشکسالی در استان، این هشدار را به ما می‌دهد که یکی از چالش‌های مهم استان در آینده آلایندگی هوا در استان است و این معضل را باید از هم‌اکنون به‌طور جدی مد نظر قرار دهیم، و باید نگران آن باشیم.
به گفته‌ی مدیرکل محیط زیست استان کرمان، 29 کانون فرسایش بادی در استان شناسایی شده که نیاز به عملیاتی برای تثبیت دارد.
مرجان شاکری در گفت‌وگو با فردای کرمان، در پاسخ به این پرسش که با توجه به تکرار آلودگی‌ای که از سمت یزد می‌آید؛ برای پیشگیری از آن چه باید کرد؟ توضیح می‌دهد: «این پدیده، محصول امسال نیست. خشکسالی‌های پی در پی، عدم مدیریت مناسب منابع آبی، کاهش پوشش‌های گیاهی، تغییرات اقلیمی و افزایش سکونتگاه‌های انسانی و تخریب‌ها، طی دهه‌های متمادی باعث بروز چنین شرایطی شده و رفع آن هم کار یکی، دو روز نیست. این کار نیاز به برنامه‌ای بلندمدت و کارآمد دارد و با تصمیمات احساسی نمی‌توان این مشکل را حل کرد».
وی در پاسخ به این پرسش که محیط زیست در این زمینه چه برنامه‌ای دارد؟ می‌گوید: «محیط زیست برنامه‌ریز نیست و دستگاهی 100 درصد نظارتی است. تنها برنامه‌ی اجرایی ما خرید ایستگاه پایش کیفی هواست که هرچه تعدادشان بیشتر باشد کانون‌های فرسایشی را بهتر می‌توانیم شناسایی کنیم. آن بخش از کار که دست محیط زیست بوده انجام شده است و 29 کانون فرسایشی را تاکنون در استان شناسایی کرده‌ایم».
وی با بیان اینکه پسماندهای برداشت معادن هم در استان از کانون‌های مستعد گردوغبار است، ادامه می‌دهد: «اگر برنامه‌ی مدیریتی برای تثبیت این مناطق نداشته باشیم، در آینده با گردوغباری با منشاء این معادن نیز قطعا مواجه خواهیم شد».
مدیرکل محیط زیست استان کرمان در پاسخ به این پرسش که برای حل مشکل گردوغباری که از خارج از استان می‌آید، چه باید کرد؟ می‌گوید: «اداره کل منابع طبیعی باید اقداماتی انجام دهد و سال گذشته، بیش‌ترین جذب اعتبارات را برای تثبیت کانون‌های گردوغبار را داشتند».
وی در پاسخ به این پرسش که پیشنهاد کارشناسی شما چیست؟ آیا کرمان و همسایگان باید کارگروهی مشترک برای حل این مشکل تشکیل دهند؟ اظهار می‌کند: «خیر. کارگروه ملی گردوغبار وجود دارد که محیط زیست هم دبیر آن است و همه‌ی دستگاه‌های اجرایی، برنامه‌هایی که در این زمینه دارند را ارائه می‌کنند. در سال گذشته، ما بالغ بر 100 میلیارد تومان اعتبار داشتیم که بخش عمده‌ی آن به منابع طبیعی شمال و جنوب اختصاص یافت تا کانون‌های گردوغبار را تثبیت کنند. اینکه چه برنامه‌ای داشتند و اینکه چه‌قدر برنامه‌های آن‌ها نتیجه‌بخش بوده است را از خود دوستان منابع طبیعی بپرسید».
در این‌باره، مهدی رجبی‌زاده در گفت‌وگو با فردای کرمان توضیح می‌دهد: «29 کانون بحرانی حساس به فرسایش بادی در استان شناسایی شده است. یعنی مناطقی که در آن، سکونتگاه و اراضی کشاورزی و زیرساخت وجود دارد و تحت تاثیر طوفان‌های شن و دچار مشکل هستند. به این مناطق، کانون فرسایش بادی می‌گویند؛ نه آنجا که طوفان، شن را برداشت می‌کند. این 29 کانون در 13 شهرستان از 16 شهرستان تحت پوشش ما قرار دارند و مساحت آن یک میلیون و 280 هزار هکتار برآورد شده است. یعنی این میزان اراضی با ارزش داریم که سکونتگاه یا زمین کشاورزی یا زیرساخت هستند و از طوفان‌های شن آسیب می‌بینند».
وی ادامه می‌دهد: «میزان اراضی حساس به فرسایش بادی که مقوله‌ای متفاوت از کانون‌های حساس به فرسایش است، در شمال استان چهار میلیون و 500 هزار هکتار برآورد شده است. یعنی از 6.2 میلیون هکتار اراضی بیابانی شمال استان این میزان حساس 4.5 میلیون هکتار حساس به فرسایش هستند که معادل 72 درصد از بیابان‌های استان می‌شود. در این اراضی، آن‌قدر پوشش گیاهی ضعیف شده که با اندک وزش باد، شن‌های روان حرکت کرده و گردوغبار به راه می‌افتد».
رجبی‌زاده با بیان اینکه برای حفاظت در این 4.5 میلیون هکتار اراضی حساس به فرسایش عملیات مختلف بیابان‌زدایی باید انجام شود، می‌گوید: «ولی چون این مناطق، عرصه‌ی بسیار وسیعی هستند، نه از لحاظ علمی و نه اجرایی، امکان اینکه تمام این وسعت را بیابان‌زدایی کنیم وجود ندارد و منطقی هم نیست. بنابراین، پیرامون مناطق بحرانی را با عملیاتی مثل مالچ‌پاشی، نهال‌کاری، تله‌ی رسوب‌گیر، کنترل هرز آب و ... حفاظت می‌کنیم».
وی در پاسخ به این پرسش که سال گذشته به نظر می‌رسد منابع طبیعی اعتبارات خوبی از کمیته ملی گردوغبار داشته، چه‌قدر توانستید این مناطق بحرانی را مدیریت کنید؟ توضیح می‌دهد: «از محل اعتبارات گردوغبار، سال گذشته حدود 75 میلیارد تومان داشتیم و حدود 100 میلیارد تومان هم اعتبارات مالچ‌پاشی بود. تقریبا در همه‌ی 13 شهرستان که در معرض بودند، اقدامات مقابله با بیابان، به شکل نهال‌کاری، مدیریت هرزآب، تله‌ی رسوب‌گیر و مالچ‌پاشی انجام شد ولی عرض کردم با وسعت 4.5 میلیون هکتاری مواجهیم. از طرفی، به‌دلیل شرایط بحرانی که وجود داشت، تمرکز اصلی را بر شرق استان گذاشتیم و 62 درصد اعتبارات را در شرق هزینه کردیم. شرایط به سمت مطلوب شدن پیش می‌رود اما نمی‌توانیم ادعا کنیم در چنین وسعت گسترده‌ای که با خشکسالی و کم‌آبی و مداخلات بشر در رواناب‌ها مواجه است، به‌سرعت مشکل حل شود. ما کاری انجام می‌دهیم در واقع، محصور کردن سکونتگاه‌ها و روستاها و تبدیل شرایط بدتر به شرایط بد است و باید برسیم به نقطه‌ای که شرایط مطلوب است».
وی در پاسخ به این پرسش که، اقداماتی به‌صورت پراکنده در حال انجام است اما به طور کلی، برای اینکه استان کرمان از پدیده‌ی گردوغبار و طوفان‌های شن در امان بماند، چه باید کرد؟ می‌گوید: «طوفان شن و گردوغبار دو مقوله‌ی جدا از هم هستند. وقتی اندازه‌ی ذرات به کمتر از میکرون می‌رسد گردوغبار داریم، و بزرگ‌تر از این حد باشد طوفان شن داریم. اولویت کار ما مقابله با طوفان‌های شن و حرکت تپه‌های ماسه‌ای است که دارد زندگی مردم به ویژه در شرق استان را تهدید می‌کند. گردوغبار اما پدیده‌ای است که در یک روز مشخص و ساعات مشخص شرایط را به هم می‌زند و ذرات میکرونی صدها کیلومتر از منشاء آن دور می‌شود. طوفان‌های شن را می‌توان با اعتبارات به‌موقع و اجرای پروژه‌های مربوطه، مدیریت کرد ولی بخش عمده‌ای از گردوغبار به شرایط اقلیمی ارتباط دارد. وقتی بارندگی کم شود، میزان گردوغبار در هوا بالا می‌رود و کسی هم نمی‌‌تواند ادعا کند اعتبار بگذارید فلان کار را انجام می‌دهم تا 10 سال آینده دیگر گردوغباری نداشته باشیم. روی گردوغبار مثل طوفان نمی‌توان کار کرد اگرچه اقدامات برای تثبیت اراضی حساس به فرسایش بادی، بخشی از گردوغبار را نیز کاهش می‌دهد».
مدیرکل منابع طبیعی استان کرمان در پاسخ به این پرسش که تا چند سال طول می‌کشد که تثبیت مناطق حساس به فرسایش اتفاق بیفتد؟ توضیح می‌دهد: «در سال 95 برنامه‌ریزی کردیم تا با 520 میلیارد تومان اعتبار طی 10 سال شرق را مدیریت کنیم. در یک دوره‌ی پنج ساله، حدود 300 میلیارد تومان اعتبار تامین شد ولی هزینه‌ها افزایش پیدا کرد و این 520 میلیارد اکنون تا دو هزار میلیارد تومان رسیده است. اگر هزار میلیارد تومان اعتبار داشته باشیم، طی پنج تا هفت سال مناطقی که تحت تاثیر شن‌های روان هستند را محافظت کنیم».
وی در پاسخ به این پرسش که این اعتبار زیادی است و احتمالا به این زودی‌ها مشکل رفع نخواهد شد؛ همین‌طور است؟ می‌گوید: «خیر. سال گذشته 200 میلیارد تومان اعتبار داشتیم. دو، سه سال اخیر از صندوق توسعه ملی برای گردوغبار اعتباراتی اختصاص یافت اما متاسفانه برای سال 1400 اعتباری از این صندوق برای گردوغبار اختصاص نمی‌یابد».
رجبی‌زاده همچنین، در گفت‌وگو با فردای کرمان درباره‌ی گردوغبار روز یکشنبه می‌گوید: «منشاء این گردوغبار، از کویر مرکزی ایران است. در کویر، طوفانی شدید رخ داده و گردوغبار را تا صدها کیلومتر می‌فرستد. هیچ امکانی وجود ندارد که از چنین گردوغبارهایی که منشاء آن درون کویر است جلوگیری کنیم. البته در سال‌هایی که بارندگی خوب است، چون آب‌ها به سمت کویر می‌روند، درون کویر پوشش گیاهی و نمناکی خاک بیشتر و گردوغبار کمتر می‌شود. ولی در سالی مثل امسال که دچار کم‌بارشی شدید هستیم پوشش گیاهی نتوانسته خود را احیا کند و خاک نمناکی را از دست داده است».
وی در پاسخ به این پرسش که آیا امکان تکرار این اتفاق وجود دارد؟ تصریح می‌کند: «بله. قطعا». و توضیح می‌دهد: «استان کرمان همجوار بیابان لوت است و هزار و 200 کیلومتر مرز مشترک دارد. همواره تحت تاثیر کویر و طوفان‌های آن خواهیم بود ولی نسبت به شرایط اقلیمی و میزان بارندگی گاهی کمتر و گاهی بیشتر رخ می‌دهد».
نظر خود را بنویسید