گفتمان را از خانه‌ گفتمان آغاز کنیم!

اسما پورزنگی‌آبادی ـ نمی‌دانم چند نفر از شما تاکنون با خانه‌ی زیبا، باوقار و تاریخیِ «کریم‌نژاد» در محله‌شهر کرمان که به نام خانه‌ی امامی هم معرفی می‌شود ملاقات کرده‌اید؛ من که این خانه را اولین‌بار شهریورماه سال 93 از نزدیک دیدم.
آن زمان، یکی از دوستان مرا باخبر کرد که پیمانکار مرمت این خانه با مشکلات جدی مواجه شده و کار قفل کرده است. فورا تماس گرفتم و نزد آقای امامی‌گوهری، که از پیمانکاران صاحب‌نام حوزه‌ی میراث‌فرهنگی کرمان است رفتم. ایشان مرا به قلب این پروژه برد. همه‌جای خانه پر از مصالح بود و خانه اگرچه هنوز علائمی از ایام تلخ گذشته که پاتوق معتادان شده بود را بر تن و رخ داشت اما همه‌چیز به‌طرز امیدوارکننده‌ای نشان می‌داد که این خانه، در حال جان‌ گرفتن است و خوشبختانه همین‌طور هم شد.

امامی‌گوهری آن روز ماجرای ورودش به این پروژه را که تعریف می‌کرد از قدمت خانه نیز گفت؛ این‌که از صاحب اصلیِ این خانه، سرکارخانم کریم‌نژاد که آن زمان 95 ساله بوده، شنیده که گفته: «من از 75 سال قبل در این خانه زندگی کرده‌ام. یادم می‌آید که پدربزرگم هم اینجا زندگی می‌کرده‌ است». و امامی‌گوهری حدس می‌زد که با این تفاسیر، بعید نیست که این خانه حدود 170 سال قدمت داشته باشد.
امامی‌گوهری آن روز از مشکلات مرمت این بنای ارزشمند گفت و رویاهای شیرینی که برای آن دیده بود؛ «می‌خواهم اینجا یک هتل سنتی راه‌اندازی کنم و بخشی از آن، خانه‌موسیقی شود» و روزهایی را در رویا می‌دید که در تالار مهتابی (ضلع جنوبی خانه) هنرمندان موسیقی نشسته و می‌نوازند و جمعیتی دور تا دور حیاط نشسته و حظ می‌برند. خلاصه این‌که آن زمان، گزارشی از مشکلات مرمت پروژه را در نشریه «استقامت» منتشر کردیم و مدتی بعد، شنیدم که مشکل حل شده و مرمت خانه به پایان رسیده است.
پس از آن اما، نه از وضعیت جدیدِ خانه و نه از آقای امامی‌گوهری خبری نداشتم و فقط، یکی، دو بار اخباری از برگزاری مراسم‌هایی مثل جشن شب یلدا در این خانه را شنیده بودم تا این‌که سال گذشته، اعلام کردند خانه‌گفتمان شهر و معماری کرمان در این محل شکل می‌گیرد.
از آن زمان اگر اشتباه نکنم کم‌تر از یک سال می‌گذرد و خانه‌گفتمان مدتی است که در راستای رسالت قانونی خود، جلسه‌های متعددی را برگزار کرده و به واسطه‌ی روی خوشی که مدیر این خانه به رسانه نشان می‌دهد چندین‌بار با هدف شرکت در این جلسه‌ها، امکان حضورم در خانه‌ی کریم‌نژاد فراهم شده است. نمی‌توانم وجد و اشتیاقم از روشن شدن چراغ این خانه را توصیف کنم. فقط این را بگویم که هر زمان از پله‌های خانه به حیاط پا می‌گذارم، یکی از زیباترین حس‌ها را تجربه می‌کنم؛ به جبران همه‌ی حس‌های خوشایندی که این شهر از ما دریغ کرده است. منتها و متاسفانه، در این خانه اکنون چیزهایی وجود دارد که آزار می‌رساند.
اول که زمین خالی و خاکیِ ورودی این خانه تصویر زننده‌ای را در مقابل شکوهِ این معماری ایجاد کرده؛ به‌ویژه این‌که چسبیده به خانه، دفتر یک آژانس هم فعال است و مدام خودروهایی در این زمین خاکی در رفت‌وآمد هستند. سمت دیگر این زمین هم، اسکلت نیمه‌تمام ساختمانی رها شده است. این منظره، مثل یک لکه‌ی روغن سیاه می‌ماند که روی پارچه‌ای کاملا سفید ریخته باشد. همین‌قدر زشت. همین‌قدر نومیدکننده.
این اما همه‌ی ایراد نیست. داخل خانه هم متاسفانه وضعیتی وجود دارد که می‌تواند من را به این نتیجه برساند از آن گلایه کرده و نسبت به این شیوه‌ی نگهداری به ساکنان آن هشدار دهم.

روی گچ دیوارهای راهروی تنگ و زیبای ورودی و همچنین روی دیوارهای اتاق جلسات آن، نشانه‌های گسترده و پررنگی از نم‌زدگی وجود دارد و به‌احتمال زیاد، آثار بالا آمدن پساب‌های زیر زمین است که سالیان درازی شهر کرمان را گرفتار کرده است. این نم‌زدگی لااقل در خانه‌ای که ساکنان آن ادعا دارند بی‌تاب تغییر در شیوه‌ی برخورد با بافت تاریخی و همچنین، به‌دنبال چاره‌اندیشی هستند قابل قبول نیست. روز دوشنبه، در جلسه‌ای که در خانه‌گفتمان بود مقابل خودم، دیواری دیدم که گچ روی آن ترک خورده بود. نمی‌توانم توضیح بدهم که چه‌طور هول کردم. سرم را بالا گرفتم، میله‌های حائل که زیر سقفِ با آن گچ‌بری زیبا قرار داشت و دیوار دو طرف سقف را به هم دوخته را دیدم؛ میله‌هایی کج‌ومعوج؛ که به نظر می‌رسد آثار گچ‌‌های زمان مرمت هم روی آن مانده؛ تصویری به‌تمام نازیبا.
علاوه بر چنین ایراداتی، درهای قفل برخی اتاق‌های این خانه نیز برایم همیشه جای تعجب بوده؛ نمی‌دانم بخش اداری خانه‌گفتمان است یا خالی و متروکه است. درِ آن اما قفل است.

نمی‌خواهم دلسوزی‌هایی که زیر سقف اتاق جلسات این خانه مطرح می‌شود را ندیده و نشنیده بگیرم ولی فکر می‌کنم ما برای هر نوع تغییر صادقانه‌ای، اول باید از خودمان شروع کنیم. این‌قدر این خانه زیبایی دارد که نازیبایی یک گلدان خشک شده‌ در آن هم به چشم بیاید. اینجا پاتوق و گذرگاه افراد عادی نیست و نمی‌دانم متخصصانی که در این خانه رفت‌وآمد دارند آنچه که من دیدم را می‌بینند یا آن را عادی تلقی می‌کنند؟