فردای کرمان - گروه اقتصاد: کرمان همواره به‌عنوان یکی از استان‌های مهم صادراتی کشور مطرح بوده است. در حال حاضر، حدود دو میلیارد دلار ارزش صادرات سالانه‌ی استان است.
مهدی حسینی‌نژاد، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان اما معتقد است که می‌توانیم این عدد را به شش، هفت میلیارد دلار نیز برسانیم. بنا به گفته‌ی او، در استان، برنامه‌ریزی لازم صورت گرفته تا این حجم از صادرات در سال 1404 محقق شود اما، رسیدن به این هدف به عوامل دیگری از جمله همراهی همه‌ی دستگاه‌ها و حذف قوانین و مقررات مزاحم و دست‌وپاگیر نیز بستگی دارد.
در گفت‌وگویی که در ادامه می‌خوانید، مهندس حسینی‌نژاد ضمن ارائه‌ی تصویری از وضعیت سرمایه‌گذاری و صادرات در بخش‌های صنعتی و معدنی، چشم‌انداز آینده‌ی استان را نیز ترسیم می‌کند و می‌گوید که آینده‌ی صنعتی و معدنی و صادراتی استان در 10 سال آینده مثبت و روشن است.
به گزارش فردای کرمان به نقل از استقامت، اظهارات او را می‌خوانید:
آقای مهندس، لطفا در ابتدا گزارشی آماری از وضعیت صادرات استان کرمان ارائه بفرمایید.
اجازه دهید در ابتدا، گزارشی کوتاه از یک‌سری اتفاقات خوبی که در چند سال گذشته در استان رخ داده را ارائه کنم. در برنامه‌ی ششم توسعه که امسال سال پایانی آن است، در حوزه‌ی صنعت، معدن و تجارت با وجود همه‌ی فشارها و سختی‌ها و تحریم‌های ظالمانه رشد 10.3 درصدی را تجربه کردیم که دلیل آن، توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های داخلی خود استان بود. سرمایه‌گذاری‌های خیلی خوبی در حوزه‌هایی از جمله معدن اتفاق افتاد. همه کرمان را به‌عنوان بهشت معادن می‌شناسند، شرایط را که رصد کردیم، متوجه شدیم 42 ماده‌ی معدنی شناخته شده داریم و ذخایر قطعی کشف‌شده هم حدود 5.8 میلیارد تن است. در ادامه، دنبال کردیم تا معلوم شود این ذخایر بیشتر مربوط به کدام موادمعدنی است؟ که مشخص شد 83.5 درصد ذخایر کشف‌شده مربوط به سنگ‌آهن، مس، کرومیت و ذغالسنگ است. به همین دلیل، تمرکز را بر همین مواد گذاشتیم تا تکمیل زنجیره‌ها را داشته باشیم. خوشبختانه در تکمیل زنجیره‌ی ارزش افزوده‌ی سنگ‌آهن تقریبا به شمش رسیدیم. همان‌طور که اطلاع دارید، در کشور برنامه‌ریزی شده که در افق 1404 باید 55 میلیون تن فولاد داشته باشیم که از این میزان، تقریبا 11 میلیون تن در کرمان است ولی برای رسیدن به این میزان فولاد به حدود 80 میلیون تن کنسانتره نیاز است و مرحله‌ی بعد، گندله است که حدود 78.5 میلیون تن گندله در کشور برنامه‌ریزی شده است و 55 میلیون تن نیز آهن اسفنجی برای افق 1404 برنامه‌ریزی شده است و در نهایت، 55 میلیون تن شمش هم هدف‌گذاری شده است. در کرمان این تکمیل زنجیره به این صورت اتفاق افتاده که در حال حاضر از 80 میلیون کنسانتره کشور، بالای 50 درصد معادل 41 میلیون تن در کرمان است. از 78.5 میلیون تن گندله‌ی کشور، حدود 32 میلیون تن در کرمان است. همچنین، از 55 میلیون تن آهن اسفنجی، بیش از 13 میلیون تن در استان ماست و از میزان شمش هدف‌گذاری شده نیز، بیش از 11 میلیون تن آن در کرمان است. در واقع، بیش از 30 درصد از فعالیت‌های فولادی کشور در کرمان شکل گرفته و قطب فولاد کشور شده‌ایم. البته برای صنایع پایین‌دستی بعد از شمش نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در برنامه هفتم پیگیری می‌شود. نتیجه این شده که بتوانیم زیرساخت‌هایی را برای توسعه‌ی خدمات و صنایع پایین‌دستی و قطعه‌سازی در استان برنامه‌ریزی کنیم. در مس هم، تکمیل زنجیره را تا لوله‌های مسی کاملا برنامه‌ریزی کردیم و بیش از یک میلیون و 100 هزار تن کنسانتره مس و بیش از 400 هزار تن کاتد مس در استان برنامه‌ریزی شده و تولید داریم. در حوزه‌ی کرومیت هم با ورود سرمایه‌گذاران، بیش از 250 هزار تن کنسانتره کرومیت در استان شکل گرفته است. در ذغالسنگ تا مرحله‌ی قطران رفتیم و در حال حاضر، 1.2 میلیون تن کک را داریم و 25 هزار تن قطران را نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم. مجموع این اقدامات منجر به سرمایه‌گذاری بالای 200 هزار میلیارد تومانی در این حوزه و رشد 10.3 درصدی در برنامه‌ی ششم شده است. در کنار این، توجه به معین‌های اقتصادی بوده است؛ اما چون عموما این معین‌ها واحدهای صنعتی و معدنی بوده‌اند، تلاش کردیم با استفاده از این ظرفیت‌ها، زیرساخت‌هایی از جمله آب، برق و گاز را نیز در استان تقویت کنیم. پروژه‌ی انتقال آب از خلیج‌فارس توسط واحدهای صنعتی و معدنی اجرا شده است، در حوزه‌ی برق، واحدهای صنعتی و معدنی در حال تولید بیش از دو هزار مگاوات هستند و برنامه‌ریزی برای 1500 مگاوات دیگر نیز صورت گرفته است. در کنار این اقدامات، موضوع صادرات را به‌طور ویژه پیگیری کردیم. استان کرمان به‌طور متوسط حدود 2.2 میلیارد دلار صادرات دارد که حدود 4.8 درصد از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. از منظر سازمان صنعت، معدن و تجارت می‌گویم که رصد میانگین صادرات که 55 قلم کالای صادراتی در استان را شامل می‌شود، نشان می‌دهد که استان به سمت محصولات صنعتی و معدنی و محصولات با ارزش افزوده‌ی بالاتر می‌رود و وزن صادرات به نفع حوزه‌ی صنعت و معدن در حال تغییر است. در حال حاضر، عموما صادرات مس و فروکروم و فرومولیبدن را داریم و واحدهای مس گرانول نیز صادرات انجام می‌دهند. با توجه به همه‌ی چالش‌ها و سختی‌هایی که واحدهای صادرکننده در شرایط تحریم‌های ظالمانه داشته‌اند، در استان، حدود دو سالی می‌شود که به‌طور متوسط حدود 30 درصد افزایش صادرات از لحاظ ارزش دلاری را داشته‌ایم اما از نظر وزنی مقداری کاهش داریم.
دلیل این کاهش چیست؟
چون به سمت صادرات محصولاتی با ارزش‌افزوده‌ی بالاتر رفته‌ایم. به عنوان مثال، اگر قبلا سنگ‌آهن با تناژ بالا صادر می‌شد، اکنون بیشتر صادرات کنسانتره، گندله و شمش انجام می‌شود که از لحاظ وزنی کاهش رخ داده اما ارزش‌افزوده‌ی بیش‌تری ایجاد شده است. رصد تراز تجاری در استان نیز نوید شرایط خوبی را می‌دهد؛ با وجود اینکه استانی صادرکننده هستیم، واردکننده هم هستیم اما بیشتر واردات، سرمایه‌ای و تجهیزات خطوط تولیدی است و این‌طور نیست که کالاهای مصرفی وارد شود. بنابراین، میزان واردات استان نیز، با توجه به سرمایه‌گذاری‌هایی که در حال انجام است، بالاست.
بیشتر از صنعت و معدن گفتید. در حالی که صادرات در حوزه‌های دیگر نیز انجام می‌شود. لطفا بفرمایید در سایر بخش‌ها وضعیت استان چگونه است؟
در حوزه‌ی کشاورزی نیز صادرات نسبتا خوبی داریم و یکی از صادرکنندگان بزرگ پسته کشور در هستیم. اما تحولی ایجاد شده است؛ وقتی صادرات کلان کشور را بررسی می‌کنیم، متوسط صادرات کشور حدود 100 میلیارد دلار در سال بود که حدود 95 درصد آن صادرات نفت بود؛ عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد؛ الان صادرات غیرنفتی که اوایل دهه‌ی 90 حدود سه، چهار میلیارد دلار بیشتر نبود، در حال حاضر به 50 میلیارد دلار رسیده و به زودی تا 100 میلیارد دلار هم خواهد رسید اما این میزان صادرات مربوط به کالاهای با ارزش افزوده‌ی بالاست یعنی اگر مثلا در استان، پسته را به‌صورت فله صادر می‌کردیم الان به دنبال ارزشافزوده نیز هستیم و صادرات با تناژ کم‌تر اما ارزش‌افزوده‌ی بیشتر در حال انجام است. خوشبختانه در حوزه‌های فنی و مهندسی نیز شاهد رشد صادرات هستیم.
در حوزه‌ی صادرات فرش و صنایع‌دستی وضعیت چگونه است؟
در سال‌های نه‌چندان دور، متوسط صادرات فرش استان به 30 میلیون دلار می‌رسید که اکنون به یک تا دو میلیون دلار رسیده است. علیرغم اینکه فرش یک برند برای استان کرمان محسوب می‌شود اما سال‌هاست که به کیفیت مواد اولیه و نحوه‌ی بافت فرش توجه نکردیم و از این غافل شده‌ایم که نگاه بازارپسند بین‌المللی داشته باشیم و همین باعث شد تا متاسفانه جایگاه خوبی که در صادرات فرش داشتیم را از دست بدهیم اما تلاش‌هایی در این سه حوزه در حال انجام است و امیدواریم که فرش به روزهای اوج خود برگردد.
با وجود رشدی که اشاره کردید، برخی نگرانی‌ها درباره‌ی آینده وجود دارد که زیرساخت‌های استان از جمله آب و برق و گاز نتواند پاسخگوی نیاز واحدهای تولیدی باشد و همین، صادرات را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. نظر شما در این‌باره چیست؟
از دید کارشناسی که بخواهم بگویم، آینده‌ی صنعتی و معدنی و صادراتی استان را در 10 سال آینده مثبت و روشن می‌بینم؛ این را براساس تلاش‌هایی که صورت گرفته و سیاست‌های کلانی که استان دنبال کرده می‌گویم که استفاده از ظرفیت‌های استان و تبدیل آن به ارزشافزوده به‌طور جدی مدنظر بوده است و مهم‌تر از همه، نگاه به توسعه پایدار است که همزمان با افزایش شاخص‌های رفاهی و حفظ محیط زیست اتفاق می‌افتد. واقعیتی که وجود دارد این است که استخراج از معادن گل‌گهر یا مس سرچشمه یا کرومیت اسفندقه یا ذغالسنگ‌های زرند تقریبا در دهه‌ی 50 و حدود 50 سال قبل شروع شده آن هم در شرایطی که ایجاد ارزشافزوده مطرح نبوده است و تنها کاری که می‌شده، استخراج مواد معدنی و صادرات آن به‌صورت خام به استان‌های دیگر یا خارج از کشور بوده است. در دهه‌ی 90 اما به موضوع ارزشافزوده در بخش معدن نگاهی ویژه شد و تکمیل زنجیره‌ها مدنظر قرار گرفت. وقتی می‌گوییم 30 درصد فولاد کشور در استان کرمان تولید می‌شود، این‌را به‌عنوان رشد و توسعه تعریف نمی‌کنیم بلکه این واحدها، موتورهای محرکه برای برنامه‌های توسعه‌ای بعدی استان است که صنایع کوچک و متوسط و بخش خدمات و دانش‌بنیان‌ها را شامل می‌شود. یعنی فرصت استثنایی دیگری برای استان ایجاد شده که در این محورها نیز حرکت کند و تا 10 سال آینده، صنایع کوچک و متوسط را نیز توسعه دهد که باعث رشد و توسعه می‌شوند؛ بخشی از این صنایع کوچک و متوسط، واحدهای بسته‌بندی و ارزش‌افزوده‌هاست که می‌تواند صادرات را نیز تقویت کند.
در این زمینه، یکی از مسائل مهم، تامین انرژی است که در استان به آن توجه شده است. تا افق 1404 برنامه‌ریزی شده که چه‌قدر آب و برق و گاز برای صنایع موجود و در حال احداث نیاز داریم و تا افق 1425 نیز برنامه‌ریزی اولیه‌ای صورت گرفته است. براین اساس، تا افق 1404 به حدود 240 میلیون مترمکعب آب در حوزه‌ی صنعت و معدن نیاز داریم. بخشی از این آب با اجرای خط اول انتقال خلیج‌فارس محقق شد، بخش دوم را واحدهای بزرگ از محل فاضلاب‌های شهری برنامه‌ریزی کرده‌اند و در کرمان و زرند و سیرجان در حال تامین آب از این طریق هستند ضمن اینکه به توسعه‌ی شهرها نیز کمک می‌کنند. همچنین، با توجه به توانمندی مالی و فنی صنایع، مسیر بهبود و افزایش بهره‌وری آب براساس سند سازگاری کم‌آبی در واحدهای صنعتی و معدنی دنبال می‌شود. همین امسال سهمیه‌ی ما کاهش هفت میلیون مترمکعب آب بوده است که با تغییر ساختار تولید و استفاده از تجهیزات خاص، در حال حاضر 30 میلیون مترمکعب آب نیز ذخیره کرده‌ایم.
در حوزه‌ی برق شرایط چگونه است؟
در حال حاضر، واحدهای صنعتی ما برای تولید حدود دو هزار مگاوات برق سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در سیرجان و سرچشمه و فولاد بوتیا سرمایه‌گذاری شده و بعضا به تولید رسیده‌اند و در مجموع، دو هزار مگاوات تولید داریم ضمن اینکه برای 1500 مگاوات دیگر نیز برنامه‌ریزی شده است. در کنار آن، استفاده از انرژی پاک و برق خورشیدی نیز دنبال می‌شود.
با همه‌ی این اقدامات، استان کرمان چه رتبه‌‌ای در بین استان‌های کشور دارد؟
استان کرمان می‌تواند تا شش، هفت میلیارد دلار نیز صادرات را توسعه دهد اما اکنون، میزان صادرات، حدود دو و 2.1 میلیارد دلار است. برنامه‌ریزی داریم تا به شش، هفت میلیارد دلار برسیم. بنابراین، نسبت به این ظرفیت عقب‌تریم ولی 4.8 درصد صادرات غیرنفتی کشور را استان کرمان به خود اختصاص داده است و از این نظر، رتبه‌ی سوم یا چهارم کشور را داریم. با برنامه‌ریزی صورت گرفته، به‌زودی به شش میلیارد دلار هم خواهیم رسید.
تا چه سالی به صادرات شش میلیارد دلاری می‌رسیم؟
برنامه‌ریزی که استان انجام داده، افق 1404 است. این، هم دور است و هم خیلی نزدیک! اگر همگرایی بین نهادهای مختلف ایجاد و همه‌ی موانع برداشته شود، حتی زودتر از 1404 به آن می‌رسیم و برعکس، اگر شرایط مهیا نباشد، این دوره، می‌تواند طولانی‌تر شود.
برای توسعه‌ی صادرات فقط سازمان صمت نباید اقدام کند. بانک‌ها و تشکل‌های خصوصی هم باید همزمان تلاش کنند. از این نظر، شرایط را چه‌طور می‌بینید؟
بر پایه‌ی گزارش‌های آماری شرایط را مطلوب ارزیابی می‌کنم ولی اگر قوانین و بخشنامه و دستورالعمل‌های دست‌وپا گیر نبود یا همگرایی بین دستگاه‌ها بهتر بود، رشد صادراتی را می‌توانستیم سرعت ببخشیم. مثلا در استان کرمان صادرکنندگان توانمندی داریم ولی به‌دلیل ضوابطی که بانک مرکزی برای بازگشت ارز تدوین کرده، تمایل نداشتند جایگاه و اعتبار صادراتی چندین ساله‌ی خود را از بین ببرند و دست از کار کشیده‌اند یا مشوق‌های صادراتی که برای شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی وجود دارد، به دلیل اینکه دولت با تنگناهای مالی مواجه شده، محقق نشد یا سیستم بانکی منابع مالی برای واحدهای صادرکننده را در اسرع‌وقت در اختیارشان قرار نمی‌دهد و متاسفانه به‌دلیل ضوابط و مقررات و بروکراسی‌ها، تسهیلات در یک فاصله‌ی زمانی هشت تا 10 ماهه اختصاص می‌یابد که شاید دیگر چندان کمکی به صادرکننده نداشته باشد. در کنار این، با کمبود برخی زیرساخت‌های صادراتی در استان نیز مواجهیم و این زیرساخت‌ها، استانداردهای لازم در کشورهای هدف صادراتی را ندارند. در مجموع وضعیت صادراتی استان خوب است اما با کمک همه‌ی دستگاه‌ها می‌توانست شرایط بهتر از این باشد.
فعالان اقتصادی همیشه گلایه‌های زیادی از بانک‌ها و تامین اجتماعی و مالیات دارند. در این بخش‌ها فضا را چه‌طور می‌بینید؟
مطابق کار پژوهشی که اتاق بازرگانی انجام می‌دهد، فضای کسب‌وکار استان وضعیت خوبی ندارد. البته نمی‌توانیم بگوییم شرایط استان ما خیلی بد است و دیگر استان‌ها وضعیت خیلی خوبی دارند بلکه تفاوت‌ها اغلب ناچیز است. همگرایی بین دستگاه‌ها می‌تواند فرایندهای صادراتی را خیلی تسریع کند.
در حوزه‌ی سیستم بانکی، در سال جاری با کمک شورای برنامه‌ریزی و ستاد اقتصاد مقاومتی و شورای معادن استان طرحی را در استان شروع کردیم که در جریان آن، از ظرفیت خود استان استفاده شد و از منابع درون استانی به مشاغل خرد و خانگی اختصاص داده شد و خیلی عملکرد بهتری داشتیم نسبت به تامین منابعی که در سطح ملی پیگیری می‌کنیم. با این مدل استانی به مشتری خوب سیستم بانکی تبدیل شدیم و تسهیلات خوبی ارائه شد که قصد داریم سال آینده آن را بسط دهیم تا واحدهای کوچک و متوسط و در ادامه واحدهای صادراتی نیز از آن بهره‌مند شوند.
چه نگرانی از آینده‌ی صادراتی استان دارید؟
شخصا به لحاظ کارشناسی و براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته، شرایط آینده‌ی صادرات کشور را مثبت می‌بینم و فکر می‌کنم در آینده‌ی نزدیک به‌عنوان یک قدرت اقتصادی در خاورمیانه خواهیم بود چون به توان و ظرفیت خودمان توجه و اتکا کرده‌ایم. در استان کرمان نیز، بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و معدنی که برای توسعه نیاز بود را حتی در بدترین شرایط شکل دادیم. نگرانی که داریم مربوط به قوانین مزاحم و بروکراسی‌های دست‌وپاگیر اداری است که سرمایه‌گذاری مجدد در حوزه‌های مختلف را سخت کرده است. در جلسه‌ی اخیر شورای معادن تصویری از محدوده‌های معدنی استان را به اعضا نشان دادیم و اعلام کردیم که 90 درصد از مساحت استان بلوکه شده است که براساس قوانین موجود اتفاق افتاده است و اگر بخواهیم حذف شود باید فکری به حال قانون کنیم که از طریق شورا داریم این موضوع را نیز پیگیری می‌کنیم.
اگر نکته‌ی دیگری هست، بفرمایید.
روز صادرات بهانه‌ای برای قدردانی از زحمات صادرکنندگان است که در این شرایط بسیار سخت فعالیت می‌کنند. مراسم بزرگداشت این روز به دلیل شرایط کرونایی عقب افتاد و مجبور شدیم برای پنجم اسفندماه و در چارچوب مقررات محدودکننده‌ی کرونا برنامه‌ریزی کنیم و امیدواریم که بتوانیم بخش کوچکی از زحمات صادرکنندگان برتر سال 99 را ارج بنهیم.
نظر خود را بنویسید