فردای‌کرمان ـ محمد لطیف‌کار*: «رئیس فدراسیون چوگان از معرفی استان قزوین به عنوان پایتخت ورزش ملی چوگان خبر داده و گفته: این ورزش از زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی در قزوین به وجود آمده و بعد از انتقال پایتختی به اصفهان، در این شهر دنبال شده است». این خبر روز یک‌شنبه بیست و نهم خرداد، روی خروجی خبرگزاری تسنیم رفته است.
علی جمیل کرمانی پژوهشگر تاریخ در واکنش به این خبر، در پیامی برایم نوشته: «سلام. تبریک به کلیۀ مدیران ورزشی و فرهنگی کرمان. مرکز چوگان جهان و ایران قزوین شد با چهارصد سال سابقه و کرمان با هشتصد سال هیچ! ما با تنها نقاشی دیواری چوگان و سیزده توپ چهارصد ساله هیچ!...».
دفاع جمیل کرمانی از سابقۀ تاریخی چوگان در کرمان برایم تازگی ندارد، اما افسوس می‌خورم چرا صدای او شنیده نمی‌شود، دستکم خوب است نظرات او به مراجع ذیربط ارائه و بررسی شود.
اسفندماه سال نود و نه بود که با او در همین زمینه دیداری کوتاه داشتم؛ با حضور دکتر ریاحیان باستان‌شناس، و خاطرم هست هردو روی قدمت کرمان در مورد بازی چوگان تاکید داشتند. گزارش این گفت‌وگو را همان زمان در پایگاه خبری فردای کرمان منتشر کردم. حالا که موضوع معرفی استان قزوین مطرح شده است، به نظرم مناسب است به خلاصه‌ای از این دیدگاه پژوهشی در مورد پیشتازی چوگان در کرمان و روزگاری که برآن رفته است نگاهی بیاندازیم. اطمینان دارم دانستن آن، خالی از لطف نیست.
شواهدی از پیشتازی بازی چوگان در کرمان
در دیدار فق‌الذکر هر دو پژوهشگر مدعی بودند بازی چوگان در کرمان سوابق روشنی دارد، و دستکم آثار مهم و غیرقابل انکاری از این فعالیت ورزشی وجود دارد که سابقۀ آن به دورۀ قراختاییان و صفویه می‌رسد؛ البته بیش از این هم شواهدی داریم که به تاریخ قدیم کرمان مربوط است و نشان می‌دهد که کرمان در زمان‌های بسیار دور هم با این ورزش آشنا بوده است.
جمیل کرمانی که دفتر کارش در طبقۀ بالای کاروانسرای گنجعلیخان و مشرف به میدان باشکوه این حاکم دورۀ صفوی است می‌گوید توپ چوگان را خیلی تصادفی پیدا کردیم. درست در نزدیکی همین جایی که الان من و شما حضور داریم. پشت مقرنس‌های دیوار مجاور! بعد دست من را می‌گیرد و به اتاق مجاور می‌برد تا در بالای یکی از دیوارهای اتاق که دود زده است یک دیوارنگارۀ عجیب را که در معرض نابودی است نشانم بدهد. او با لحنی افتخارآمیز می‌گوید این سوارکاران که می‌بینید در حال بازی چوگان هستند، و این سند کمی نیست.
او که تالیف چندین کتاب تاریخی را در کارنامه‌‌اش دارد، از چند سال پیش که این نشانه‌ها را یافته،آرام ننشسته و به اتفاق دکتر رضا ریاحیان پژوهشگر باستان‌شناسی، مطالعه دربارۀ سابقۀ بازی چوگان در کرمان را دنبال کرده است.
این پژوهش مشترک دربارۀ چوگان که به صورت یک کتاب آمادۀ انتشار است، شاید مهم‌ترین ادعانامه دربارۀ سابقه و پیشتازی این ورزش رزمی در کرمان باشد. شوربختانه اما به جای انتشار آن، مدت‌هاست در غبار سکوت گم شده است. کتابی که می‌تواند مبنای رای داوران ثبت جهانی این بازی غرورآفرین قرار گیرد، و به ارتقاء جایگاه کرمان در این رشته‌ی ورزشی منجر بشود، حالا دارد در حافظۀ گوشی موبایل این دو مولف کرمانی خاک می‌خورد!». / الف
*مدیرمسئول و سردبیر فردای‌کرمان
نظر خود را بنویسید