با ایجاد واحدهای جدید فولادی در استان مخالفیم

فردای‌کرمان ـ گروه اقتصاد: رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان در یک برنامۀ زندۀ اینستاگرامی با موضوع «آب در صنعت» با اشاره به مصرف سالانه شش میلیارد مترمکعب آب در استان گفت: «سهم صنعت از مصرف آب استان 3.3 درصد است که حدود 200 میلیون مترمکعب کل مصرف را شامل می‌شود و رقم قابل ملاحظه‌ای نیست».

سیدمهدی طبیب‌زاده با بیان اینکه 9.7 درصد از آب مصرفی استان در بخش شرب و 87 درصد در بخش کشاورزی است، افزود: «اگر پتانسیل صرفه‌جویی در کشاورزی را 10 درصد یعنی 540 میلیون مترمکعب در نظر بگیریم، 2.5 برابر کل مصرف صنعت می‌شود».

وی در این برنامه که با مشارکت سازمان مدیریت صنعتی و اتاق کرمان برگزار شد، با اشاره به منابع و مصارف آبی وضعیت استان در برخی از شاخص‌ها را فاجعه‌بار و نگران‌کننده دانست: از جمله برداشت 115 درصدی از منابع تجدیدپذیر در حالی که حد مجاز 40 درصد است، دارا بودن رتبۀ چهارم مصرف آب در کشور، مصرف 6.5 درصد از منابع آبی و سهم 3.4 درصدی در اقتصاد کشور که نشان‌ می‌دهد اقتصاد استان غیربهره‌ور است.

طبیب‌زاده به کسانی که توسعۀ صنایعی چون فولاد را در استان با تکیه بر انتقال آب از خلیج‌فارس مجاز می‌دانند هشدار داد و یادآور شد که انتقال این آب ظرفیتی دارد و هزینۀ سرمایه‌گذاری و تاثیرات زیست‌محیطی آن را باید مدنظر داشت. او به صراحت اعلام کرد که واحدهای فولاد در استان نباید بیش از این توسعه یابد.

رئیس اتاق کرمان دربارۀ بخش کشاورزی نیز گفت که مخالف آن نیستیم اما باید بهره‌ور شود و توضیح داد: «قیمت جهانی هر مترمکعب آب شیرین سه دلار است، قیمت تمام شده آب خلیج‌فارس 80 تا 90 هزار تومان است، کشاورزی باید بتواند به ازای هر مترمکعب آب مصرفی، سه دلار تولید کند که روش‌های رسیدن به این بهره‌وری هم مشخص است».

اظهارات او را در ادامه می‌خوانید.

به گزارش خبرنگار فردای‌کرمان، وی شامگاه هفتم تیرماه در این برنامه که با اجرای مهندس عسجدی برگزار شد، با اشاره به سهم صنعت و شرب و کشاورزی از آب مصرفی استان کرمان توضیح داد: «در کشور، صنعت 2.5 درصد، بخش عمومی و شرب 9 درصد و کشاورزی 88.5 درصد از آب را مصرف می‌کند. در دنیا، به‌طور متوسط، بخش صنعت20 درصد، بخش عمومی 10 درصد و کشاورزی 70 درصد از منابع آبی را مصرف می‌کند. البته در برخی کشورها که پتانسیل زیادی هم در بخش کشاورزی دارند، سهم صنعت 70 درصد است».

وی با بیان اینکه مصرف آب در کشور ما با توجه به وضعیت منابع و اقلیم غیرمنطقی است، افزود: «سرانۀ مصرف 224 لیتر در شبانه‌روز رقم بالایی است. این عدد در برخی از شهرها از 300 لیتر بر ثانیه هم بیش‌تر است. این در حالی است که در کشورهای پرآبی مثل آلمان، ایتالیا، اسپانیا و فرانسه این میزان کم‌تر از ایران است».

وی ادامه داد: «رقم خطرناکی که در کشور داریم و در کرمان خیلی خطرناک‌تر است، میزان استفاده از منابع تجدیدپذیر است. حدّ استاندارد استفاده از منابع تجدیدشونده 40 درصدِ سالانه است. در کشور ما 90 درصد و در کرمان در حد فاجعه یعنی 115 درصد برداشت از این منابع داریم».

وی اظهار کرد: «نکتۀ دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که استان کرمان 6.5 درصد آب کشور را مصرف و 3.4 درصد اقتصاد کشور (سهم استان در GDP) را تامین می‌کند. این ارقام نشان می‌دهد اقتصاد استان غیربهره‌ور است».

وی بیان کرد: «شاخص دیگری که بسیار نگران‌کننده است رتبۀ استان در میزان مصرف آب است که در رتبۀ چهارم کشور و بعد از خوزستان، فارس و خراسان جنوبی قرار داریم».

وی با بیان اینکه از هر جهت، وضعیت نگران‌کننده‌ای در استان داریم، گفت: «باید زنگ هشدار را به‌طور جدی در استان به صدا دربیاوریم که به چه سمت داریم پیش می‌رویم».

نه به فولاد

طبیب‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه این موضوع تولید 10 میلیون تن فولاد در استان مطرح است و این پرسش چالش‌برانگیز وجود دارد که آیا خوب است یا نه؟ توضیح داد: «بد نیست به میزان مصرف آب در فولاد توجه کنیم. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، به‌ازای تولید هر تن فولاد، حدود 28 مترمکعب آب مصرف می‌شود که 25 مترمکعب آن هم هدر می‌رود. یعنی سه مترمکعب از آبی که وارد چرخۀ تولید فولاد می‌شود، به مصرف می‌رسد».

وی افزود: «میزان آب مصرفی ما در فولاد تقریبا سه برابر استاندارد جهانی است. این‌ها نشان می‌دهد که آب به عنوان یک کالای باارزش نیست و هیچ کس فکر نمی‌کند باید روی آن برنامه‌ریزی کرد».

وی ادامه داد: «هر تن سیمان نیز تقریبا نیم تا یک مترمکعب آب مصرف می‌کند. البته در برخی گزارشات تا دو مترمکعب هم آمده است. اگر قیمت واقعی آب که سه دلار (90 هزار تومان) است، قیمت آب مصرفی در سیمان از خود محصول بیش‌تر است».

رئیس اتاق کرمان گفت: «البته باید از مدیران مس سرچشمه تشکر کنیم که میزان مصرف به ازای هر تن مس را به استاندارد جهانی رسانده‌اند».

وی با بیان اینکه بیش‌ترین مصرف آب در صنایع طلا، مس، فولاد، آلومینیوم و سیمان است، اظهار کرد: «البته در کرمان، صنایع فولادی چون جدید تاسیس شده‌اند تکنولوژی بالاتری دارند، میزان مصرف آب مقداری از کشور کم‌تر است اما باز هم حجم قابل توجهی آب در این صنعت استفاده می‌شود».

جبران آب مصرفی در صنعت

وی ادامه داد: «صنعت، اگرچه هنوز توجه جدی نکرده که میزان مصرف را بهینه کند اما به نظر من، دین خود را به منابع آبی استان ادا کرده است. 200 میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کند اما معادن و صنایع معدنی استان  150 میلیون مترمکعب آب از دریا آوردند و به شکلی، آن میزان برداشت دارد جبران می‌شود. ضمن اینکه بازیافت آب از طریق سیستم فاضلاب نیز در شهرهای رفسنجان و کرمان و زرند و سیرجان توسط صنعت در حال انجام است».

وی بیان کرد: «صنعت اگرچه هنوز با استاندارد جهانی فاصلۀ بسیار زیادی دارد و  به دلیل اهمیت آب و اینکه هر مترمکعب آن خیلی ارزشمند است ولی نسبت به دیگر بخش‌ها بازدهی بیش‌تری داشته است. براساس گزارش سازمان مدیریت برنامه‌ریزی، به ازای هر مترمکعب آب کشاورزی، ارزشی که در بخش زراعت به وجود می‌آید 2750 تومان است؛ یعنی آب 90 هزار تومانی را به محصولاتی در بخش کشاورزی می‌دهیم که حدود سه هزار تومان ارزش دارد».

وی افزود: «در کل استان میزان ارزش تولیدی به ازای هرمترمکعب آب 14 هزار تومان است چون صنعت بخشی از آن را جبران کرده و هر مترمکعب آب در صنعت حدود 700 هزار تومان ارزش تولید می‌کند اما باز هم فاصلۀ بین 14 هزار تا 90 هزار تومان بسیار زیاد است».

طبیب‌زاده تاکید کرد: «باید تجدیدنظر اساسی در مصرف منابع آب در استان انجام دهیم و ارزش افزوده در بخش‌هایی مثل صنعت و معدن ایجاد شود».

آب گران خلیج‌فارس

رئیس اتاق کرمان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به پروژۀ انتقال آب خلیج‌فارس به مس سرچشمه و گل‌گهر سیرجان و چادرملوی یزد گفت: «حدود 23 هزار میلیارد تومان در این پروژه هزینه شده و هرمترمکعب آب آن در رفسنجان حدود 2.4 یورو است که نشان می‌دهد آب بسیار گرانی است. این در حالی است که براساس مطالعات اتاق بازرگانی و اندیشکده تدبیر آب، در دشت‌های سیرجان و رفسنجان، حدود 20 درصد مصرف آبی را داریم که هیچ ثمری در تولید ندارد اما مصرف می‌شود تا مالکیت بر زمین‌های غیرمثمر حفظ شود که با اصلاح یک بند قانون می‌توان استفادۀ بهتری از آن داشت. 20 درصد از مصرف سالانۀ شش میلیارد مترمکعبی در استان می‌شود صرفه‌جویی یک میلیارد و 200 میلیونی یعنی برابر با هشت خط انتقال از خلیج‌فارس به کرمان».

توقف توسعۀ فولاد

طبیب‌زاده در بخش دیگری از این برنامه، در پاسخ به این پرسش که اگر قرار باشد طرح‌های فولادی جدید در استان اجرا شود؛ با آن موافقید؟ تصریح کرد: «به نظر من بیش از این نباید فولاد در استان مستقر شود».

وی افزود: «اینکه تامین آب صنعت را از طریق انتقال از خلیج‌فارس انجام می‌دهیم، به حرف ساده است در عمل اما با دو موضوع مهم سرمایه‌گذاری و تاثیرات زیست‌محیطی این پروژه مواجهیم».

وی ادامه داد: «به‌ازای هر مترمکعب آب که تصفیه می‌شود سه برابر شورابه به دریا برمی‌گردد؛ اگرچه آن را در سطح وسیع پخش می‌کنند ولی به هر حال، محیط زیست و ساحل دریا و معیشت مردم تحت تاثیر قرار می‌گیرد بنابراین، با توجه به شرایط آبی، بهتر است فولاد بیش از این در کرمان اجرا نشود». طبیب‌زاده سپس گفت: «موضوع دیگری که انتقال آب را با محدودیت مواجه می‌کند، هزینۀ بسیار بالای آن است که به ازای هر مترمکعب آب تصفیه، 1.4 دلار باید هزینه شود و انتقال هر مترمکعب آن تا شش برابر هزینۀ تصفیه است.  بنابراین، در مواقعی ضرورت داشته که این اقدام انجام شود ولی بیش از این درست نیست».

وی اضافه کرد: «آب دریا برای استفاده در صنعت باید تصفیه شود که هم هزینه‌بر و هم آلوده کننده است اما می‌توان امکان استفادۀ مستقیم صنعت از آب دریا را فراهم کرد. یعنی تکنولوژی در صنایع به سمتی برود که به آب تصفیه شدۀ دریا متکی نباشد».

پیشنهاد راه‌اندازی بازار آب

وی توضیح داد: «اما در کرمان ظرفیت‌هایی وجود دارد که باید هوشمندانه از آن استفاده کرد. یکی، چند هزار چاه غیرمجاز است. شاید یک راه ساده این باشد که چاه‌ها را ببندیم اما باید ببینیم می‌توان معیشت کسانی که به این چاه‌ها گره خورده را قطع کنیم؟ از سویی، این چاه‌ها بهره‌ور نیستند. صنعت می‌تواند در تعامل با حاکمیت، از چاه‌های غیرمجاز یا چاه‌های کشاورزی که بهره‌ور نیستند، بازار آب راه‌اندازی کند. در این بازار، ارزش واقعی آب مشخص می‌شود، هرکس می‌تواند آب را خودش مصرف کند یا آن را بفروشد».

وی اضافه کرد: «وزارت نیرو می‌تواند قوانین را اصلاح و اجرا و بازار آب راه‌اندازی کند و آب صرفه‌جویی شده در صنعت مصرف شود».  

رئیس اتاق کرمان گفت: «برای اینکه شرایط بهتر درک شود، یک مثال می‌آورم: سال‌های سال بحث تیتانیوم در کرمان مطرح بوده است. یک سرمایه‌گذار قوی آمده و تجهیز و استخراج و تولید کنسانتره تیتانیوم را برعهده گرفته  است. به دلیل مصرف بالای کنسانتره و پیگمنت و عدم وجود آب کافی در کهنوج دارد فکر می‌کند بخش مهمی از این صنعت را از استان خارج کند؛ فقط به دلیل ترس از نبود آب. در حالی که چاه‌های زیادی در کهنوج وجود دارد که بهره‌وری ندارد و می‌توان از این طریق در صنعت مورد استفاده قرار گیرد».

وی افزود: «بنابراین، اگر فولاد هم قرار باشد در آینده در استان اجرا شود باید به دنبال چنین منابعی بود. البته باید ذخیرۀ آب شرب استان در آینده نیز دیده شود».

وی خاطرنشان کرد: «در شرایط فعلی و در نگاه اول به نظر می‌رسد فولاد کافی باشد».

افزایش بهره‌وری در کشاورزی

رئیس اتاق کرمان در بخش دیگری از اظهارات خود در پاسخ به این پرسش که با بخش کشاورزی و توسعۀ آن در استان چه باید کرد؟ توضیح داد: «کشاورزی با امنیت غذایی پیوند خورده و نمی‌توان آن را تعطیل کرد. کسی هم مخالف کشاورزی نیست بلکه می‌گوییم کشاورزی باید بهره‌ور شود. اشتباه است که عملکرد در هکتار را به‌عنوان شاخص در نظر بگیریم بلکه باید میزان مصرف آب در هکتار معیار باشد».

وی افزود: «قیمت جهانی هر مترمکعب آب شیرین سه دلار است، قیمت تمام شده آب خلیج‌فارس 80 تا 90 هزار تومان است، کشاورزی باید بتواند به ازای هر مترمکعب آب مصرفی سه دلار تولید کند که روش‌های رسیدن به این بهره‌وری هم مشخص است».

طبیب‌زاده اظهار کرد: «الان اما داریم با محصولات کشاورزی آب ارزان صادر می‌کنیم در حالی که صرفه‌جویی در کشاورزی به راحتی ممکن است و می‌توان از آب صرفه‌جویی شده را در صنعت استفاده کرد». / الف