فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: به‌رغم نابودی بخش زیادی از بافت تاریخی کرمان امیدها به حفظ آنچه باقی مانده همچنان زنده است. آن‌چنان که مرضیه شاحیدری‌پور شهردار بافت تاریخی می‌گوید که نومید شدن از بافت تاریخی مثل این می‌ماند که فرد سالخورده‌ای که بیمار است را به‌حال خود رها کنیم. او که از مردادماه سال گذشته این مسئولیت را برعهده دارد، به‌دنبال بازنگری طرحی است که به‌جای آنکه مشکل‌گشا باشد خود به چالشی برای مدیریت بافت تاریخی تبدیل شده است.
شاحیدری‌پور همچنین، از برنامه‌هایی که برای نجات بافت تاریخی دارند می‌گوید و اعلام می‌کند که امسال، برای حمایت از ساخت‌وسازها در این محدوده برای واحدهای مسکونی عوارض صدور پروانه رایگان شده و دربارۀ واحدهای تجاری نیز در برخی خیابان‌ها تخفیف 50 درصدی در نظر گرفته شده است. البته برای اجرای نهایی این بستۀ تشویقی، با بیمه تامین اجتماعی به مشکل برخورده‌اند که شهرداری در حال رایزنی برای حل آن است.
گفت‌وگو با او را که قصد دارد هم شهرداری بافت تاریخی و هم محل سکونتش را به دل بافت تاریخی ببرد در ادامه می‌خوانید.
*خانم مهندس، برخی معتقدند به دلیل تخریب‌هایی که طی دهه‌های متمادی رخ داده، ما دیگر در شهر کرمان چیزی به اسم بافت تاریخی نداریم و باید فاتحۀ آن را بخوانیم.
نه این‌طور نیست. نباید نگاه صفر و یکی به بافت تاریخی داشته باشیم. گسستگی‌هایی به دلیل تخریب مالکان یا اجرای طرح‌ها اتفاق افتاده ولی نمی‌توانیم بافت تاریخی را رها کنیم. من معتقدم که نباید بافت تاریخی را به یک شخص سالخوردۀ بیمار تشبیه کنیم و بگوییم چون بیمار است و مشکل دارد باید رها شود بلکه نقاطی که هنوز قابلیت احیا دارد را باید احیا و حفاظت کنیم.
*پس شما این نگاه را که «در کرمان بافت تاریخی نداریم» بدبینانه می‌دانید.
این واقعیت دارد که فرصت‌های زیادی را در بافت تاریخی از دست دادیم ولی هنوز می‌توان آنچه که باقی مانده را برای آیندگان حفظ کنیم.
*وسعت فعلی بافت تاریخی کرمان و آنچه که در اختیار شماست تا آن را مدیریت کنید، چقدر است؟
حدود 500 هکتار.
*در چند سال اخیر موضوعی مطرح شده که باید وسعت بافت تاریخی کم شود. همچنان این ایده مطرح است؟ شما موافق کوچک شدن محدودۀ بافت کهن هستید؟
ببینید، مشکلی که وجود دارد این است که در برخی مناطق در بافت تاریخی محدودیت‌هایی ایجاد شده در حالی که به‌دلیل تخریب‌هایی که اتفاق افتاده، عملا مشخصۀ تاریخی بودن وجود ندارد ضمن اینکه ضوابط هم رعایت نشده است. همین شده که مثلا این سمت یک خیابان، ساخت‌وسازها بدون محدودیت تعداد طبقات انجام شده اما در سمت دیگر، این محدودیت اجرا شده است. به دلیل چنین شرایطی، نمی‌توانیم در محدودۀ بافت تاریخی ضوابط را با قاطعیت اجرا کنیم و اگر بخواهیم استثنا قائل نشویم و محکم پای ضوابط بایستیم به نظرم، محدودۀ بافت تاریخی قابلیت اصلاح دارد و برخی نقاط را می‌توان آزاد کرد.
*کوچک کردن محدودۀ بافت تاریخی در دستور کار شما قرار دارد؟
فعلا که نه اما تقاضای بازنگری طرح بافت تاریخی را داریم و در جلسۀ پیش‌رو در کمیتۀ بافت تاریخی که به صورت مشترک با حضور میراث‌فرهنگی و راه و شهرسازی تشکیل شده است قصد داریم به این سمت حرکت کنیم. در بافت تاریخی اتفاقی که افتاده این است که هر چند سال یک‌بار یک طرح گذاشته‌اند و ما طرح‌های جهاد دانشگاهی و شارستان را داریم همچنین، طرح‌های موضعی که برخی از آن، خروجی‌های خوبی داشته‌اند ولی برخی، نه‌تها مشکلات قبلی را حل نکردند بلکه خود این طرح‌ها مشکل‌ساز شده است. بنابراین، قصد داریم در این کمیته تخصصی‌تر بررسی کنیم که طرح بافت تاریخی بازنگری طرح صورت بگیرد. ما به مرحله‌ای رسیده‌ایم که بازنگری طرح بافت تاریخی باید انجام شود.
*الان طرحی که در دستور کار شهرداری بافت تاریخی است همان طرح شارستان است؟
بله. این طرح مشکلاتی دارد. من فکر می‌کنم مشاور، برای تهیۀ این طرح، بازدید میدانی و حضور در محل نداشته و براساس نقشه‌های هوایی طرح را تهیه کرده است. نتیجه هم شده اینکه مثلا حیاط یک خانه را یک معبر در نظر گرفته و آن را به معبر مجاور متصل کرده است. یا اینکه ملکی در نقشۀ هوایی هست ولی در شهر از بین رفته ولی در طرح آن را لحاظ کرده‌اند در حالی که دلیلی ندارد آن کوچه حفظ شود. به نظر من روی شبکۀ معابر داخلی برای بافت تاریخی به هیچ عنوان کار نکرده‌اند.
*اشاره کردید که بازنگری طرح را از طریق کمیتۀ تخصصی پیگیری می‌کنید. مگر بازنگری طرح این‌گونه است که از طریق کمیتۀ تخصصی در شهرداری اقدام کنید؟
نه. در این کمیتۀ تخصصی طرح موضوع می‌شود، موافقت ضمنی سایر نهادها که اخذ شد، مراحل قانونی بعدی برای بازنگری طی می‌شود. واقعیت این است که شهرداری منطقه برای اجرای طرح بافت تاریخی به چالش برخورده است. مثلا در یک کوچه، یک ملک یک‌بار براساس عرض شش متر و یک‌بار عرض هشت متر تعریف شده و دربارۀ همین ملک، طرح موضعی چیزی می‌گوید و طرح تفصیلی نظر دیگری دارد و مدام مغایرت داریم و این هم ممکن است که تک تک بناها را به کمیسیون ماده 5 ببریم. بنابراین، طرح باید بازنگری شود.
*برخی معتقدند که نه‌تنها محدودۀ بافت تاریخی نباید کم بشود بلکه برخی مناطق دیگر شهر از جمله یک لکۀ 20 هکتاری اطراف باغ‌موزه وزیری و 180 هکتاری اطراف قلعه‌دختر و قلعه‌اردشیر و خیابان‌های سعدی و پارک نشاط هم باید به بافت تاریخی اضافه شود.
به‌طور کلی باید بگویم که ما نیاز به پهنه‌بندی شهر کرمان داریم. پهنه‌هایی که هرکدام ضوابط خاص خود را داشته باشند. در شهری مثل تهران این پهنه‌بندی وجود دارد و ضوابط طرح تفصیلی هم بر همین اساس تعریف شده است اما در کرمان یکی از مشکلات اساسی همین است که پهنه‌بندی نداریم و متاسفانه، الان هم چون بخش‌های زیادی از بافت تاریخی نابوده شده، نمی‌توان پهنه‌بندی را انجام داد. یکی از دلایلی که در کرمان نمی‌توانیم ضوابط تشویقی کالبدی بافت‌های فرسوده که شرکت بازآفرینی شهری ارائه کرده را اجرا کنیم همین است که پهنه‌هایی با شرایط مشابه نداریم. در حالی که در تهران، مشخص کرده‌اند که در فلان پهنه اصلا این ضوابط کارایی ندارد یا در پهنۀ دیگر، می‌توان یک طبقه تشویق داد. ولی در کرمان اصلا چنین وضعیتی وجود ندارد.
*خانم مهندس، اوضاع درآمدی شهرداری بافت تاریخی و شرایطی که در بودجۀ امسال برای این منطقه دیده شده، چگونه است؟
امسال موضوع درآمدزایی را کنار گذاشتیم. تبصره 14 قانون حفاظت از بناهای با ارزش تاریخی گفته که شوراها و شهرداری‌ها باید با دید حمایتی و افزایشی، بودجۀ بافت تاریخی را تعیین کنند. امسال از این قانون استفاده کردیم و بودجۀ شهرداری بافت تاریخی را در قیاس با درآمد مشخص نکردیم، ضمن اینکه یک‌سری پروژه‌های بازآفرینی را نیز تعریف کردیم. این بودجه نسبت به سال قبل بهتر بوده است. از طرفی، تشویق و ترغیب مالکان و مردم برای ساختوساز در بافت تاریخی را به‌طور جدی مدنظر قرار داده‌ایم. شهرداری بودجه‌ای تعریف‌شده دارد و نیازمند مشارکت مردم است. اگر مثلا گذری را احیا کنیم ولی در دو طرف آن خانه‌ها بازسازی نشود، کاری که ما انجام داده‌ایم، بی‌فایده خواهد بود. بنابراین، برای اینکه مردم ترغیب بشوند، شهرداری امسال قید درآمدزایی از بافت تاریخی را زد. بستۀ تشویقی تعریف کردیم که به واحدهای مسکونی که بخواهند همخوان با بافت تاریخی طرحی را اجرا کنند پروانه رایگان می‌دهیم و واحدهای تجاری در برخی خیابان‌ها نیز در عوارض صدور پروانه 50 درصد تخفیف دارند. در برخی خیابان‌ها هم ارزش‌افزودۀ ناشی از تغییر کاربری را صفر کردیم. البته برای کسانی که از این بستۀ تشویقی استفاده می‌کنند، زمانی را تعریف کردیم و گفتیم حداکثر سه ساله باید پروژه را تمام کنید و اگر تمام نشد در زمان تمدید پروانه، باید عوارض به‌روز پرداخته شود.
*با ارائۀ این بستۀ تشویقی، در همین مدت از شروع سال جدید، استقبال مردم برای اخذ پروانه در منطقه پنج چطور بوده است؟
هنوز اطلاع‌رسانی خوبی دربارۀ بستۀ تشویقی که در نظر گرفته‌ایم انجام نشده البته منتظر ابلاغ لوایح و طی برخی فرایندهای دیگر اداری هم بودیم. ضمن اینکه مشکل دیگری هم داریم و آن اینکه متاسفانه همزمان با این طرح شهرداری، بیمه تامین اجتماعی هم عملکرد خود را تغییر داده است. تا سال گذشته، سهم بیمه تامین اجتماعی درصدی از عوارض شهرسازی بود اما امسال براساس متر پروانه، این سهم را حساب می‌کنند و فرقی ندارد در شهرداری منطقه دو پروانه می‌گیرید یا شهرداری منطقه پنج. متری 220 هزار تومان باید به بیمه پرداخت کنید. در حالی که در منطقه پنج عوارض صدور پروانه را برای امسال صفر در نظر گرفته‌ایم. در حال رایزنی با بیمه تامین اجتماعی هستیم تا مشکل را حل کنیم.
*با رکودی که به‌طور کلی و فارغ از مسائل شهرداری، در صنعت ساختوساز در شهر و استان و کشور وجود دارد، فکر می‌کنید زمان ارائۀ این بستۀ تشویقی در بافت تاریخی مناسب است؟
دیدگاه ما این بود که بافت تاریخی را که نمی‌توان به دلیل رکود رها کرد. گفتیم اگر مثلا در سال گذشته 20 نفر برای اخذ پروانه مراجعه کردند امسال ریزش در تعداد مراجعان داشته باشیم، باز هم خوب است که امتیازی به این افراد داده شود.
*امسال چه پروژه‌هایی در بافت تاریخی دارید؟
یک‌سری پروژه‌ها با هدف بازآفرینی را مدنظر قرار داده‌ایم؛ مثلا احیای گذرهایی که آیینی و مذهبی هستند که یکی از این محورها، گذر خواجه‌خضر ـ قبه‌سبز است که هم تاریخی و هم مذهبی است. یکی دیگر از محورها، محله و بازار قلعه‌محمود است که تکیه بنگی‌ها و تکیه نوروزعلی و بناهای دیگری در این محدوده وجود دارد. یکی دیگر از کارهایی که امسال انجام می‌دهیم جابه‌جایی شهرداری منطقه پنج و انتقال آن به دل بافت تاریخی است. من خودم گاهی که به بافت تاریخی می‌روم این موضوع را که بخواهم خانه‌ام را به بافت تاریخی بیاورم را بررسی می‌کنم و به‌عنوان شهردار بافت تاریخی می‌خواهم محل سکونتم را به همین منطقه منتقل کنم و معتقدم کسی که در حوزۀ بافت تاریخی کار می‌کند و طرح می‌دهد، باید در این بافت زندگی کرده باشد تا به‌خوبی آن را بشناسد و بتواند دربارۀ آن نظر دهد.
*این پروژه‌هایی که اشاره کردید از جمله گذر قبه‌سبز و بازار قلعه‌محمود امسال شروع می‌شوند اما به پایان نمی‌رسند. درست می‌گویم؟
بله. پروژه‌ها فازبندی شده و سعی می‌کنیم در زمان مناسبی آن را اجرا کنیم. علاوه بر محورهایی که اشاره کردم، پروژه‌های پیاده‌راه سازی و مرمت خانه‌های تاریخی که تحت مالکیت شهرداری است و می‌تواند کاربری عمومی داشته باشد را هم برای امسال در برنامه داریم.
*ممکن است اسامی این خانه‌های تاریخی را ذکر کنید؟
در بودجه، خانه‌ای که مجاور مقبرۀ خواجه اتابک وجود دارد دیده شده است اما این، بستگی به طرح گذر قبه‌سبز و بازار عزیز دارد و ممکن است به جای آن، خانۀ احمدیه را در برنامه بگذاریم. در کنار این پروژه‌ها، بستۀ تشویقی برای مشارکت مردم در ساخت‌وسازهای بافت تاریخی را هم در نظر گرفته‌ایم که دربارۀ آن توضیح دادم. جلب بودجه‌های استانی و کشوری برای پروژه‌های بازآفرینی را هم در برنامه داریم که از طریق کمیتۀ بافت تاریخی آن را پیگیری می‌کنیم.
یکی از اتفاقات خوب در بافت تاریخی، مرمت و افتتاح آب‌انبار ملک و ارائۀ محصولات صنایع‌دستی در این بنای تاریخی در ایام نوروز امسال بود که استقبال خوبی هم از آن صورت گرفت. یک نشست علمی هم در این آب‌انبار برگزار شد. یکی از برنامه‌های دیگر، رویداد پنجشنبه‌های قلعه‌محمود است. این بازار، قرار است به بازار صنایع‌دستی کرمان تبدیل شود و امیدوار هستیم با برنامه‌هایی که در دستور کار داریم، رونق به این بازار و این محله برگردد. / الف
نظر خود را بنویسید