فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: نتایج یک پژوهش در شهر کرمان از بی‌اطلاعی و عدم شناخت جمع زیادی از شهروندان نسبت به یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخی خبر می‌دهد.
این پژوهش، به‌تازگی، توسط مرکز مطالعات محیطی شهر و روستا دانشگاه آزاد کرمان انجام شده و 486 نفر پرسش‌نامۀ مربوطه را پر کردند. نتایج آن نشان می‌دهد که 83 درصد شرکت‌کنندگان در این تحقیق، «قلعه اردشیر» را نمی‌شناسند، بیش از 85 درصد، تنها اسم این اثر را شنیده بودند اما نمی‌دانستند کجاست؟ و بیش از 90 درصد اسم اثر را شنیده بودند ولی نمی‌توانستند محل آن را با دست اشاره کنند.
دکتر مریم فدایی‌قطبی ـ رئیس مرکز مطالعات محیطی شهر و روستا دانشگاه آزاد کرمان با اعلام این نتایج به فردای‌کرمان می‌گوید: «پیش‌بینی می‌کردیم که تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان این اثر تاریخی را نشناسند اما راستش را بخواهید فکر نمی‌کردیم اوضاع در این حد بد باشد!».
وی می‌افزاید: «هنوز تفکیک کامل پرسش‌نامه‌ها صورت نگرفته اما به احتمال زیاد، کسانی که قلعه اردشیر را می‌شناختند و می‌توانستند با دست، موقعیت آن را نشان بدهند در همان منطقۀ پیرامون قلعه زندگی می‌کنند».
کرمان سال‌های زیادی است که تلاش می‌کند در جذب گردشگر در رقابت با شهرهای مقصد گردشگری موفق باشد، اما حتی آثار تاریخی ارزشمند کرمان نتوانسته در بین خود شهروندان به‌خوبی شناسانده شود. آثاری که حتی یکی از آن‌ها، می‌تواند برای شهر برندی موفق باشد و نه‌تنها جاذب جمعیت گردشگر باشد که حتی توسعه و ثروت را هم با خود به همراه بیاورد. وی با اشاره به این مطلب ادامه می‌دهد: «همین که یک اثر تاریخی که بلندترین عارضۀ شهر کرمان است و از همه جای شهر قابل رویت است اما برای خودِ شهروندان شناخته‌شده نیست، نشان می‌دهد نسبت به شناخت و معرفی آن بسیار کم‌کار بوده‌ایم».
وی چهارم خردادماه در گفت‌وگو با فردای‌کرمان اظهار می‌کند: «شناخته شدن و دیده شدن یک اثر فقط برای جذب گردشگر مفید نیست بلکه یک اثر در چنین وضعیتی می‌تواند نظر سرمایه‌گذاران را جلب کند و محرک توسعه باشد آن‌چنان که یک منطقه دچار تحول و رونق شود. البته عکس این وضعیت هم برقرار است، یعنی وقتی به یک اثر تاریخی رسیدگی نشود و رها شود، پیرامون آن ناحیه‌ای ایجاد می‌شود که کسانی که به قوانین پایبند نیستند ساکن آن شده و فقر و مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کنند».
این معمار و استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که با چه هدفی چنین پژوهشی را انجام دادید؟ می‌گوید: «قلعه اردشیر یک اثر تاریخی ارزشمند با قابلیت برند شدن است ضمن اینکه قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین اثر تاریخی شهر هم هست اما متاسفانه سالیان زیادی است که می‌توان گفت تقریبا به حال خود رها شده و محیط پیرامون آن، ناامن و مخرب است».
وی می‌افزاید: «مسئلۀ ما این بود که برای قلعه اردشیر چه کاری می‌توان انجام داد؟ و این قلعه چه نسبتی با محیط فرهنگی و بستر اجتماعی که در آن قرار گرفته دارد؟ بنابراین، برای شناسایی بستر اجتماعی که قلعه در آن است در دو مقیاس محله و شهر برداشت را انجام دادیم».
وی با تاکید بر اینکه شناسایی بستر اجتماعی این اثر تاریخی یکی از اهداف ما بود، اظهار می‌کند: «در پرسشنامه سوالاتی مطرح کردیم که بدانیم مردم تا چه حد این قلعه را می‌شناسند؟ این پرسشنامه در سطح شهر کرمان و با جامعۀ آماری مشخص و نمونه‌گیری هدفمند از چهار منطقه شهری به طور مساوی و از اقشار سنی مختلف از جوانان تا سالمندان تکمیل شد».
وی با اشاره به نتایج این پژوهش که از غربت قلعه اردشیر در بین مردم کرمان خبر می‌دهد، می‌گوید: «این وضعیت نشان می‌دهد با اینکه قلعه اردشیر بلندترین عارضۀ شهر کرمان است و به همراه قلعه دختر قدیمی‌ترین اثر تاریخی شهر هم هست اما نادیده گرفته شده و در این زمینه، کم‌کاری بزرگی داشتیم».
وی در پاسخ به این پرسش که آیا در پرسشنامه دربارۀ هر دو قلعه دختر و اردشیر سوال شده است؟ توضیح می‌دهد: «تنها از قلعه اردشیر پرسیدیم. چون بسیاری از مردم، هر دو قلعه را به اسم قلعه دختر می‌شناسند در حالی که آنچه که دیده می‌شود، قلعه اردشیر است اما وقتی می‌گوییم قلعه دختر و قلعه اردشیر؛ می‌گویند مگر دو تا هستند؟ قلعه دختر مقیاس کوچکتری دارد ولی قلعه اردشیر بزرگ‌تر است که به دلیل فرسایش‌هایی که رخ داده، بیشتر شبیه به اثری طبیعی شده و بسیاری فکر می‌کنند کوه است نه یک اثر تاریخی».
وی با بیان اینکه تصور نمی‌کردیم تا این حد قلعه اردشیر ناشناخته باشد، در پاسخ به این پرسش که آیا آسیب‌شناسی کردید که چرا این‌طور است؟ توضیح می‌دهد: «این اثر مهم تاریخی به مردم کرمان معرفی نشده در حالی که شهرهایی که چنین آثاری دارند، از آن به‌عنوان فرصتی برای توسعه بهره برده‌اند و مناطق اطراف این آثار بیش‌ترین نفع را برده‌اند و هم ثروتمند شده هم سرمایه‌گذار جذب کرده‌اند. در کرمان اما این‌طور نیست و با وجود اینکه آثار تاریخی متعددی وجود دارد ولی همۀ تمرکز بر میدان گنجعلیخان و بازار است و این، نشان از کم‌کاری نهادهای متولی دارد».
فدایی‌قطبی در پاسخ به این پرسش که نتایج این تحقیق را می‌خواهید چه بکنید؟ اظهار می‌کند: «این پژوهش بخشی از پروژۀ مطالعات قلعه اردشیر به منظور ارتقای جایگاه قلاع تاریخی و طراحی منظر شبانۀ آن است که توسط مرکز مطالعات محیطی شهر و روستای دانشگاه آزاد کرمان و با کارفرمایی شهرداری کرمان انجام شده است».
وی یادآور می‌شود: «به جز این، دربارۀ اجرای پروژه نیز در قالب پرسشنامه‌هایی از ساکنان پیرامون قلعه نظرخواهی شده است».
این معمار در ادامه می‌گوید: «ما بر این باوریم که اگر قلعه اردشیر در شب بدرخشد، می‌تواند در جلب نظر مردم و گردشگران و سرمایه‌گذاران موثر باشد».
وی می‌افزاید: «آثاری مثل برج میلاد و ایفل که برد زیادی دارند و از مناطق مختلف شهر دیده می‌شوند، منظر شبانۀ زیبایی دارند وگرنه در روز در فضا محو می‌شوند. با نمایان شدن این آثار در شب، ضمن اینکه شهروند موقعیت خود را نسبت به آن معلوم می‌کند و محیط هم خوانا می‌شود در برندسازی برای شهر نیز می‌تواند بسیار موثر باشد تا جایی که برند پاریس، ایفل و برند دبی، برج خلیفه است و ما هم می‌توانیم از این تجربه در شهر کرمان استفاده کنیم».
به گزارش فردای‌کرمان، قلعه دختر و قلعه اردشیر هستۀ مرکزی شهر امروزی کرمان هستند. آنچه که در منابع دربارۀ قلعه دختر و قلعه اردشیر آمده نشان می‌دهد قلعه‌دختر که به نام قلعۀ کهنه از آن یاد شده، در زمان اشکانیان (احتمالا) و قلعه اردشیر در زمان ساسانیان احداث شده است. قلعه‌اردشیر در ارتفاع بلندتر و قلعه‌دختر در ارتفاع پایین‌تر ولی با وسعت زیادتر قرار گرفته است. / الف
*عکس: فدایی قطبی
نظر خود را بنویسید