فردای‌کرمان ـ گروه جامعه: پس از انتشار اطلاعیۀ انجمن زرتشتیان کرمان مبنی بر عدم برگزاری جشن سده برای همدردی با خانواده‌های شهدای حادثۀ تروریستی 13 دی‌ماه، برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی نسبت به این موضوع واکنش‌های تردیدآمیزی داشتند. از جمله این که دلیل اصلی برگزار نشدن جشن سده نگرانی‌های امنیتی مطرح شد. برخی دیگر نیز به مناقشاتی که بر سر زمین محل برگزاری جشن شکل گرفته بود اشاره کرده و گفتند چون انجمن زرتشتیان جایی برای برگزاری جشن به‌صورت عمومی ندارد آن را لغو کرده است.
سیروس نیک‌بخش ـ رئیس انجمن زرتشتیان کرمان اما در گفت‌وگو با خبرنگار فردای‌کرمان تاکید کرد که دلیل عدم برگزاری مراسم همدردی با خانواده‌های داغدار حادثۀ سیزدهم دی‌ماه است و به جز این هیچ دلیل دیگری نبوده است.
وی یادآور شد: «در دهه‌های اخیر سابقه داشته که به دلیل برخی اتفاقات، مراسم را به‌صورت عمومی برگزار نکنیم از جمله این که در سالی که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رحلت کردند این مراسم برگزار نشد یا برای همدردی با خانواده‌های داغدار حادثۀ دلخراش آتش‌سوزی پلاسکوی تهران جشن سده کرمان را برگزار نکردیم».
وی شنبه هفتم بهمن‌ماه در ادامۀ این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که آیا مراسم عمومی برگزار نمی‌شود یا اصلا برگزار نمی‌شود؟ اظهار کرد: «بخشی از مراسم جشن سده مذهبی و شامل برنامه‌هایی از جمله اوستاخوانی است که امسال به‌صورت خصوصی آن را برگزار می‌کنیم».
نیک‌بخش در پاسخ به این سوال که با توجه به این که امسال نخستین سال ثبت جهانی سده است، برای برگزاری مراسم در آینده به چه زیرساخت‌هایی نیاز است؟ گفت: «زیرساخت‌هایی که لازم باشد را خود انجمن تامین می‌کند».
وی افزود: «دستگاه‌های گوناگون از نیروی انتظامی تا میراث‌فرهنگی و استانداری و فرمانداری نیز همیشه همکاری خوبی با انجمن داشته‌اند و هر ساله مراسم با امنیت کامل برگزار شده و هیچ مشکلی پیش نیامده است».
رئیس انجمن زرتشتیان کرمان دربارۀ این شایعه که دلیل عدم برگزاری جشن به مشکلاتی برمی‌گردد که دربارۀ مالکیت زمین پیش آمده و انجمن مکانی برای برگزاری این مراسم در اختیار ندارد نیز تصریح کرد که اصلا چنین چیزی صحت ندارد و عدم برگزاری جشن سده فقط به دلیل احترام به شهدای حادثۀ 13 دی‌ماه و خانواده‌های آن‌هاست.
به گزارش فردای‌کرمان، جشن ملی سده آیینی است که به احترام پاسداری و نگهداری از آتش از 400 سال پیش به‌صورت عمومی در کرمان برگزار شده است.
این مراسم هرساله در غروب روز دهم بهمن‌ماه در محل باغچۀ بداغ‌آباد در شهر کرمان برگزار می‌شود.
گفته می‌شود علاوه بر کرمان و برخی مناطق دیگر در ایران، مراسم سده (سده‌سوزی) در کشورهای ایران، هند، افغانستان و تاجکستان نیز برگزار می‌شود.
جشن سده 15 آذرماه امسال به عنوان بیست‌وچهارمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس ایران و در پرونده‌ای مشترک به نام ایران و تاجیکستان در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد.
به نقل از دکتر رضا ریاحیان ـ پژوهشگر و باستان‌شناس، بر پایۀ منابع مکتوب، چند وجه تسمیه در خصوص آن وجود دارد. عده‌ای بر این باورند که سده معرف صدمین روز زمستان است که از ابتدای زمستان (اول آبان‌ماه) تا ۱۰ بهمن‌ماه که جشن سده برگزار می‌شود صد روز و از ۱۰ بهمن‌ماه تا اول بهار ۵۰ روز و ۵۰ شب بوده و از این روز به بعد انسان به آتش دست پیدا کرده و شب هم مانند روز روشن و گرم و زنده است؛ بنابراین، شب‌ها هم شمرده می‌شوند.
نظر دیگر اینکه که ایرانیان دو ماه میانی زمستان را، همان دی و بهمن را، بسیار سخت و هنگام نیرومند گشتن اهریمن می‌دانستند و برای پایان یافتن این دو ماه نیایش‌های ویژه‌ای برگزار می‌کردند؛ از شب چله که چله بزرگ نیز نامیده می‌شد و در آن مهر برای مبارزه با اهریمن دوباره زاده شده بود تا شب دهم بهمن‌ماه که جشن سده و چله کوچک نامیده می‌شد برابر ۴۰ روز است و به سبب اینکه آتش (مظهر گرما و نور و زندگی) در روز سده کشف شده بود و وسیلۀ دیگری برای مبارزه با اهریمن و بنا بر آیین باعث روشنایی شب مانند روز شد از شب چله کوچک تا اول اسفند ۲۰ روز و ۲۰ شب (جمعاً چهل شب و روز) است.
نظر دیگر اینکه سده معرف صدمین روز زمستان از تقویم کهن است، زمستان در تقویم کهن 150 روزه و تابستان 210 روزه بوده است و برخی گفته‌اند که این وجه تسمیه به مناسبت صد روز پیش از به دست آمدن محصول و غلات است. در میان حرکت زمین از فصل زمستان سرد به فصل بهار و گرم شدن زمین وجه مشترک این چند نظریه است.
ریاحیان با بیان اینکه در خصوص این جشن که یکی از کهن‌ترین مراسم های شناخته‌شده در ایران است اظهارنظرهای مختلفی در خصوص فلسفۀ وجودی آن مطرح شده است، می‌افزاید: «بعضی از محققین اشاره به این دارند که از سده در متون زرتشتی نامی برده نشده است. باز از سوی دیگر، متأسفانه عده‌ای عجولانه و بدون بررسی کافی اعتقاد دارند این جشن اصلا آیینی ایرانی نیست و از کشورهای دیگر به ایران آمده است».
وی ادامه می‌دهد: «به هر حال، جامعه زرتشتی‌ها این مراسم را با ضوابط خاصی برگزار می‌کنند و امروزه یکی از رخدادهای مهم با هدف جذب گردشگر در شهر کرمان محسوب می‌شود».
این باستان‌شناس در بخش دیگری از اظهاراتش می‌گوید: «آنچه از منابع مکتوب و شواهد استنتاج می‌شود اینکه جوامع بشری چه در گذشته و حال برای رفع نیازهای اساسی و مهم زندگی خود (کشاورزی) با شناخت از محیط اطراف خود (جبر محیطی) پس از پشت سر گذاشتن فصل سرما (چله بزرگ) زمانی(10 بهمن) که فصل رویش شروع می‌شود(چله کوچک) اقدام به کاشت محصولات کشاورزی می‌کند تا در فصل بهار این دانه‌های محصولات کشاورزی سر از خاک بیرون بیاورند و تا فصل گرما(تابستان) رشد کنند و سپس در پاییز سرآغاز فصل سرما برداشت شوند که این روند هرسال تا به امروز در جوامعی که نیاز اساسی آن‌ها کشاورزی است ادامه داشته و تکرار می‌شود».
وی توضیح می‌دهد: « تکرار این روند در اکثر روستاهای ایران و منطقه خاورمیانه هر ساله اجرا و بعضا بدون مراسم خاصی از جمله سده یا سده‌سوزی و همراه با درک مناسب انسان از شرایط جغرافیایی اطراف خود صورت می‌گیرد».
وی بر این باور است: این مراسم خاص دارای فلسفۀ منطقی و هدفمند در ارتباط با شناخت انسان از محیط خود است و به عبارتی دیگر، سده نشانگر شناخت و تعامل سازنده انسان از طبیعت خود برای رفع نیاز های مهم و اساسی است.
وی تاکید دارد که نیاز است پژوهش‌های مستقلی در این زمینه انجام گیرد تا به فهمی روشن‌تر از این مراسم کهن که به عبارتی نمود اجتماعی تعامل انسان با تغییرات طبیعی زمین است برسیم./الف
نظر خود را بنویسید