فردای‌کرمان - گروه جامعه: سال رو به پایان گذاشته و همچنان خبری از شروع مرمت خانه‌شهر کرمان نیست.
اوایل دی‌ماه امسال بود که سعید شعرباف‌تبریزی ـ شهردار سابق کرمان در جریان تشریح هفتمین جشنوارۀ پروژه‌های شهری وعدۀ آغاز مرمت این بنای میراثی را داده بود. شعرباف‌تبریزی که رفت جشنواره نیمه‌تمام ماند و مرمت خانه‌شهر هم به فراموشی سپرده شد. شهردار جدید هم که آمده هنوز در این‌باره خبری نداده که بالاخره این بنای ثبت ملی‌شده را به زندگی برمی‌گرداند یا خیر؟ بنایی با معماری و ارزش‌های فرهنگی شاخص که درست در روبه‌روی ساختمان شهرداری کرمان و در همسایگی استانداری قرار دارد، اما وضع آن، کسی از مسئولانِ همسایه‌اش را به حرکت و تکاپو وانمی‌دارد!
خانه‌شهر در سال 95 بود که تا مرز نابودی کامل پیش رفت. می‌خواستند این اثر را که به ارزیابی بسیاری از متخصصان «از نشانه‌هاي دوران ظهور و بروز تجدد در كرمان است» را تخریب کنند تا جا برای ساختمان جدید استانداری باز شود اما با مخالفت‌های گستردۀ مدنی از سوی اقشار گوناگون مردم لودرها عقب رانده شد و خانه‌شهر برقرار ماند. همان زمان میراث‌فرهنگی نام این اثر را در فهرست آثار ملی ثبت کرد.
از زمان فعالیت شورای چهارم که تخریب این بنا کاملا منتفی شد وعده‌های خوش آب و رنگ اعضای شورا برای مرمت خانه‌شهر شروع شد و تاکنون که شورای ششم بر سر کار است همچنان هم ادامه یافته است.
در اواسط دوران فعالیت شورای پنجم اتفاقی تازه رقم خورد و آن این که ساختار اداری شورا از این ساختمان نقل‌مکان کرد و خانه‌شهر متروکه شد.
اکنون، این بنا، مهجورتر از همیشه به حال خود رها شده است. این در حالی است که این اثر میراثی به‌دلیل فرسودگی زیاد نیاز مبرم به رسیدگی و مرمت دارد.
17 بهمن‌ماه سال گذشته بود که شورای شهر به شهرداری اجازه داد تا مناقصه‌ای 14 میلیارد تومانی برای شروع پروژۀ مرمت خانه‌شهر برگزار کند. چند ماه بعد و در تاریخ 22 خردادماه شورا مصوبه‌ای دیگر داد مبنی بر این که خانه‌شهر به استانداری واگذار شود. این واگذاری اما به‌دلیل شروطی که شورا تعیین کرده بود ناکام ماند. اکنون متولی این بنا شهرداری کرمان است و اداره کل میراث‌فرهنگی استان نیز به‌دلیل ثبت ملی بودن خانه‌شهر نسبت به آن مسئول است اما نه هیچ‌یک از این نهادها و نه کمیسیون میراث‌فرهنگی و گردشگری شورا و سایر اعضای شورای شهر نسبت به این بنا احساس مسئولیت جدی ندارند.
کلنگ احداث تالار خانه‌شهر در تاریخ 20 آذرماه سال 1348 خورشیدی به زمین خورد. این بنا در ششم مهرماه 1350 خورشیدی به بهره‌برداری رسید. آن زمان از این ساختمان برای برگزاری مراسم‌ها و پذیرایی از شخصیت‌های کشوری که به کرمان سفر می‌کردند استفاده می‌شد. پس از پیروزی انقلاب، دادگاه انقلاب در این محل مستقر شد و با احداث ساختمان جدید دادگاه در سال 1372 خورشیدی، تالار خانه‌شهر به کارکرد پیشین خود بازگشت.
تالار خانه‌شهر در مدت حیات خود، شاهد رویدادهای مهم فرهنگی و سیاسی بوده است؛ برگزاری کنسرت‌ها، همایش‌ها و میتینگ‌های سیاسی متعدد در این تالار مورد اذعان همگان است. در سال 1390 خورشیدی اما با مصوبۀ شورای شهر کرمان، برگزاری کنسرت در این تالار ممنوع شد و به مرور رفت‌وآمد مردم در آنجا کم و تنها محدود به حضور در شورای شهر شد. ساختار اداری شورا اما در ایام پایانی فعالیت شورای پنجم از این ساختمان به مکان فعلی واقع در خیابان سپه منتقل شد.
برای معرفی بیشتر ارزش‌های این بنا بخشی از متن نامه‌ای که 181 نفر از چهره‌های دانشگاهی، کارشناسان و فعالان فرهنگی و رسانه‌ای در استان کرمان در سال 95 خطاب به استاندار وقت نوشتند تا مانع از تخریب این بنا بشود بازنشر داده می‌شود. در بخشی از این متن با اشاره به اینکه بنای خانه‌شهر کرمان چه از منظر خلاقیت هنری و قدرت مهندسی و چه از نظر پرداخت معمارانه و تزیینات، اثری واجد ارزش و در خور توجه بوده که رنج و دقت و هنرمندیِ جزء به جزء آن ستایش برانگیز است، آمده است: «از منظر کاربردی، به شهادت اهل فن، صدابرداران، اهالی موسیقی و معماران، تالار خانه‌شهر دارای مهندسی دقیق برای ایفای نقش به‌عنوان یک تالار برگزاری مراسم و اجرای موسیقی است».
از دیگر ویژگی‌هایی که در آن نامه به آن اشاره شد این است که «بنای خانه‌شهر نمونه‌ای به نسبت موفق از تلاش گروهی از معماران ایران زمین در دهه‌های 40 و 50 خورشیدی بوده که سعی داشتند تا معنا و هویت ایرانی را که پس از رواج معماری مدرن بین‌المللی به سایه رفته بود، دوباره احیا و ابراز کنند».
امضاکنندگان آن نامه، ارزش خانه‌شهر کرمان را هم‌تراز با بناهایی از جمله آرامگاه‌های خیام و عطار و بوعلی، برج آزادی تهران، موزه هنرهای معاصر تهران، ساختمان دانشکده مدیریت و دانشکده فنی کرمان ذکر کردند.
در آن نامه همچنین آمده است: «خانه‌شهر نمادی از دوران پیدایش مدنیت و شهرنشینی شکل جدید و از نشانه‌های دوران ظهور و بروز تجدد در کرمان است که در یک مشارکت همگانی و با کم‌ترین اتکاء به منابع دولتی ساخته شده است. این بنا نمادی از دوران باروری سرمایه‌های اجتماعی این استان است و این موضوع می‌تواند موجبات افتخار و غرور هر کرمانی باشد».
امضاکنندگان نامۀ فوق از معمار بنای خانه‌شهر نیز یاد و خاطرنشان کردند: «این بنا جزو معدود آثار باقیمانده از معمار ـ هنرمند فقید علی‌اصغر اصفهانی است که جزو اولین معماران تحصیل‌کردۀ کرمان بوده و خدمات شایان توجهی را به کرمان کرده است...».
اکنون سرنوشت این بنا که یک سرمایۀ ارزشمند برای این شهر به‌حساب می‌آید در دستان شورای ششم شهر و محسن تویسرکانی شهردار جدید است. آیا ارزش‌های خانه‌شهر را ارج می‌نهند؟ باید منتظر ماند و دید!
*منتشر شده در هفته‌نامه استقامت / شماره 839
نظر خود را بنویسید