فردای‌کرمان – گروه فرهنگ‌وهنر: اسماعیل امینی، استاد زبان و ادبیات فارسی و طنزپرداز در پی درگذشت محمدعلی علومی دربارۀ ویژگی‌های طنز این نویسنده، اسطوره‌شناس، پژوهشگر و طنزپرداز فقید گفت: «آنچه به‌عنوان طنز می‌شناسیم، بیشتر طنزی است که در مطبوعات می‌نویسند و یکی از ویژگی‌های این طنز مطبوعاتی وابستگی به خبرهای روز است، زبان این نوع طنزها، زبان ژورنالیستی و زبان خبررسانی است و کمتر تکیه‌گاه فرهنگی دارد».
وی افزود: «یکی از ویژگی طنزهایی که آقای علومی می‌نوشت، زبان پختۀ آن‌هاست. او از زبانی استفاده می‌کرد که تکیه‌گاه فرهنگی، هم فرهنگ مکتوب [فرهنگ متکی به متون ادبی] و هم فرهنگ شفاهی [فرهنگ عامه مردم و آنچه به عنوان فولکلور مطرح است]، دارد. علومی برای شناخت ادبیات و شناخت فرهنگ عامه خوب مطالعه کرده و صاحب‌نظر بود. زبان طنزهای آقای علومی خیلی پخته است».
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از ایسنا، امینی خاطرنشان کرد: «علومی از لحاظ جهان‌نگری و نوع نگاه به موضوعات استقلال داشت. او جهان‌نگری خود را به همۀ چیزهایی که رایج است و طرفدار دارد، ترجیح می‌داد و شاید به همین دلیل بوده که هیجانات روزمره در کار آقای علومی بازتابی نداشت. در نوشتن هم آنچه را برای خودش تکیه‌گاه اندیشه حساب می‌شد، ترجیح می‌داد».
این شاعر و طنزپرداز با بیان اینکه علومی قلم بسیار شیرینی داشت، اظهار کرد: «کتاب‌های علومی خواندنی است، اگرچه علومی از جریان‌های رایج طنزنویسی امروز تبعیت نمی‌کرد و با روش خود می‌نوشت. از طرف دیگر علومی نسبت به ادبیات جهان هم اشراف و آشنایی کامل داشت، ادبیات جهان را خیلی خوب مطالعه کرده و از آن غافل نبود و می‌دانست که در کشورهای دیگر در حوزۀ قصه‌نویسی و طنز چه می‌گذرد».
وی دربارۀ تأثیرگذاری علومی بر طنزنویسان هم‌نسل و نسل بعدی خود نیز، گفت: «به‌نظرم هر کسی کار خودش را انجام می‌دهد به دلیل وابستگی‌ای که به فرهنگ داشت، سبک و روش خاصی داشت که می‌تواند الگوی باشد برای کسانی که می‌خواهند کار طنز انجام دهند و همتشان این نیست که از یکی از این جریاناتی که مدتی مُد می‌شود و طرفدار پیدا می‌کنند، تبعیت کنند. در این سال‌ها، خیلی‌ها این‌گونه آمده‌اند و شهرت کاذب رسانه‌ای پیدا کردند و بعد از بین رفتند».
این استاد دانشگاه تأکید کرد: «به طور کلی کارهایی که علومی در حوزه پژوهش و فرهنگ مردم انجام داده و طنزهایی که به‌صورت رمان و مجموعه‌ای نوشته، می‌تواند برای مطالعه و تدریس در کلاس‌های آموزشی طنزنویسی حالت مرجع داشته باشد».
امینی دربارۀ اینکه به‌نظرش کدام یک از کتاب‌های علومی مهم‌تر است، گفت: «کتاب مشهور آقای علومی «شاهنشاه در کوچۀ دلگشا» است، این کتاب نگاهی طنزآمیز به دوران پس از مشروطه، به‌ویژه سال‌های سلطنت پهلوی و سال‌های منتهی به انقلاب دارد. نگاه او به این دوره، خاص بوده و چیزی نیست که توقع داریم؛ اگر در فضای مجازی دربارۀ وقایع دوران معاصر جست‌وجو کنید، معمولا دو سه موضع‌گیری کاملا کلیشه‌ای وجود دارد و نگاه جامع و نافذ کمتر است، آقای علومی در این کتاب، این دوره را از جنبه‌های مختلف دیده و از جنبه‌های مختلف با نگاه طنزآمیز و نه نگاه تحلیل‌گر نوشته است، البته او تحلیل خود را پشت شیرینی طنز پنهان کرده است».
وی افزود: «در کتاب «جناب آقای دیو» هم شرایط زندگی معاصر را در تهران با قلم طنز و با قصه‌ای شیرین بیان کرده و بدون اینکه موضع‌گیری کند؛ در واقع موضع‌گیری‌اش پنهان است. در این کتاب همان «دیو سپید پای در بند» ملک‌الشعرای بهار به داخل تهران آمده و یک‌روز در این شهر زندگی می‌کند اما چون کارت بانکی، کارت شناسایی و شناسنامه ندارد، دردسرهای اداری می‌کشد. علومی در این کتاب شرایط تنگنای زندگی را نشان می‌دهد؛ این شیوۀ زندگی در تهران نه فقط برای انسان بلکه برای دیو هم غیر قابل تحمل است».
این استاد دانشگاه ادامه داد: «علومی کتاب دیگری به نام «وقایع‌نگاری بن‌لادن یا تاریخ عالم‌آرای طالبان» دارد که در این کتاب او تاریخ را از منظر و دیدگاه متحجر نوشته است، در واقع بازنویسی وقایع تاریخی از دیدگاه متحجر که کتابی خواندنی است. با اینکه این کتاب دیده نشد، کتاب دلنشینی است و دوستان علاقه‌مند به طنز می‌توانند کتاب را بخوانند».
وی دربارۀ اینکه علومی سال‌ها دور از پایتخت و به‌تنهایی در دیار خود زندگی می‌کرد و این موضوع چه تأثیری بر آثارش داشته است، گفت: «کسانی که به‌صورت جدی کار می‌کنند معمولا از جنجال‌های روزمره گریزانند. آن‌ها با عشق و علاقه کار می‌کنند و نسبت به بازتاب خبری و هیاهوهای روزمره بی‌اعتنا هستند زیرا وقت ندارند که خودشان را عرضه کنند. بودن یا نبودن در تهران خیلی اهمیت ندارد. پژوهشگران خوبی داریم که در شهرهای دیگر کار می‌کنند مثلا آقای میرافضلی که در حوزۀ رباعی کارهای علمی دقیق و بی‌نظیری انجام داده است یا مهرداد صدقی رمان‌های طنز بسیار خوب و جذابی نوشته است. کار این افراد جدی است، اگرچه هیاهوهای رسانه‌ای و فضای مجازی معمولا در کارهای فرهنگی و هنری سایه می‌اندازد». /پ
نظر خود را بنویسید