فردای‌کرمان – گروه جامعه: زلزله بزرگ ۶.۵ ریشتری بم، ۲۱ سال قبل در حالی رخ داد که تا پیش از آن هیچ زمین‌لرزه‌ای در آن به ثبت نرسیده بود و به باور متخصصان این حوزه، با ملاحظات پیشگیرانه می‌توان ۵ تا ۱۰ برابر از میزان خسارت‌های جانی و مالی در سوانح طبیعی و انسانی کاست؛ چراکه واقعیت را نه می‌توان فراموش کرد و نه می‌توان با انعکاس آن از سر ستیز درآمد، با واقعیت‌ها باید با روش علمی مواجه شویم و به تدریج از ریسک ناشی از سوانح در کشور بکاهیم.
در ساعت ۵ و ۲۶ دقیقه زمین‌لرزۀ قوی و بسیار ویرانگر در شهر تاریخی بم با بزرگای گشتاوری ۶.۵ به‌وقوع پیوست. بررسی محققان حاکی از آن است که رخداد زمین‌لرزه ۵ دی ۱۳۸۲ بم ناشی از حرکت گسل بم بوده، در حالی که بررسی لرزه‌خیزی تاریخی بم نشان می‌دهد که هیچ زمین‌لرزۀ تاریخی در محدودۀ این شهر تا آن زمان گزارش نشده بود، شاهد این ادعا ارگ بم است که تا قبل از رخداد زلزله ۵ دی ۱۳۸۲، با بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت تاریخی سالم باقی مانده بود.
از این رو متخصصان حوزۀ زلزله‌شناسی معتقدند که این منطقه با یک نبود لرزه‌ای روبه‌رو بوده است و این نبود لرزه‌ای با رخداد زلزله مخرب ۵ دی‌ماه آن سال در راستای گسل بم به پایان رسید.
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از ایسنا، دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در این‌باره گفت: «زلزله ۵ دی‌ماه ۱۳۸۲ با تلفات رسمی ۲۶ هزار و ۲۷۱ نفر و حدود ۳۰۰۰ نفر تلفات افراد بدون شناسنامه و مهاجران غیرقانونی، از نظر تعداد کشته نسبت تلفات به جمعیت تحت تاثیر زلزله، در تاریخ ایران رکورددار است! ما در یک زلزله با بزرگای ۶.۵، حدود یک‌سوم از جمعیت حدود ۱۱۰ هزار نفری شهر بم را از دست دادیم!».
وی اضافه کرد: «سوانح طبیعی ایران طی سدۀ گذشته حدود یک‌صد هزار نفر (سالی حدود ١٠٠٠ کشته به‌طور متوسط) برجای گذاشته‌اند که حدود ۹۰ درصد آن‌ها در زمین‌لرزه‌ها جان باخته‌اند».
زارع خاطرنشان کرد: «خسارت مالی سوانح طبیعی در سال حدود ۳ میلیارد دلار است که حدود ۱.۵ میلیارد دلار از آن به خسارت‌های مستقیم از خشکسالی مربوط است. آسیب مستقیم اقتصادی ایران برای بازۀ ۳۲ ساله ۲۰۲۲ -۱۹۹۰ حدود ۳۰ میلیارد دلار برآورد شده است».
وی افزود: «این موضوع نشان می‌دهد که در دهه‌های اخیر با معرضیت بیشتر، میزان آسیب‌پذیری ما نیز افزایش یافته و خسارات سالانۀ ما در۳۰ سالۀ اخیر در حدود سه برابر خسارات سالانۀ ما در ۷ دهۀ ماقبل آن شده است. با توجه به اینکه در آینده بدون شک بیشترین جمعیت ایران، شهرنشین خواهند بود، چگونگی توسعۀ شهرها در آیندۀ ایران بسیار مهم و حساس است».
زارع با تاکید بر اینکه روندی که اکنون در کشور ما دنبال می‌شود، با توجه به افزایش معرضیت جمعیت به مخاطرات طبیعی، به دلایل مختلف به افزایش ریسک در مقابل سوانح طبیعی می‌انجامد، یادآور شد: «تحولات جمعیتی در ایران نمایانگر افزایش هر چه بیشتر جمعیت شهرنشین و تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگتر (برخوردارتر) است».
وی ادامه داد: «بر پایه آمار بانک جهانی، دگردیسی جمعیت در ایران از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۴ نشان می‌دهد که تمرکز جمعیت در شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر از ۱۲ و نیم میلیون در سال ۱۳۶۹ به حدود ۲۱ و نیم میلیون در سال ۱۳۹۵ رسیده است».
این محقق حوزه زلزله بیان کرد: «این در حالی است که نرخ افزایش این جمعیت در طی یک دهه (در دهۀ اول طی سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۹) در شهرهای بزرگ کلا حدود ۳ درصد بوده و این میزان با رشد جمعیت شهرهای بزرگ به‌صورت سالانه در طی سال‌های ۱۳۸۹ لغایت ۱۳۹۵ برابری می‌کند! این موضوع نشان می‌دهد که آهنگ رشد جمعیت شهرهای بزرگ به ویژه در ۶ سال اخیر شتاب خاصی گرفته است».
وی تاکید کرد: «آنچه به‌صورت بلندمرتبه‌سازی در کشور (و از همه جا سریع‌تر و مهمتر در تهران) دنبال می‌شود، بدون لحاظ کردن فضای دسترسی و امکان تردد، موجب تمرکز ساختمان‌ها در مناطق شهری و به تدریج کندتر کردن امکان دسترسی به این نواحی می‌شود».
توسعۀ شهری در حریم خطرناک گسل‌های شهری
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی افزود: «در شهرهای کنونی ایران که بسیاری در پای دامنه‌ها و به ناچار در کنار و یا بر روی پهنۀ گسل‌های فعال قرار گرفته‌اند، با توسعۀ شهرسازی در حریم خطرناک گسل‌های فعال مواجهیم، مانند آنچه به ویژه در ۳۳ سال اخیر در شمال تهران و تبریز رخ داده است».
زارع خاطرنشان کرد: «بیشتر شهرهای بزرگ و با جمعیت بیش از یک میلیون نفر ایران بر روی مخروط افکنه‌های بزرگی قرار گرفته‌اند که در مرز گسل بین کوه و دشت احداث شده‌اند و تاکنون اطلاع علمی و دقیق از ضخامت آبرفت‌ها از بیشتر این محدوده‌های شهری در دسترس نیست».
استقرار یک‌سوم ساختمان‌های بلندمرتبه پایتخت بر روی پهنه گسلی
وی یادآور شد: «در تهران حدود ۱۰۰۰ ساختمان بلندمرتبه وجود دارد که حدود ۴۸۰ ساختمان بلندمرتبه در سال‌های ۱۳۹۶-۱۳۸۴ احداث شده است. بر اساس اعلام وزارت راه و شهرسازی ۲۵ درصد از ۹۷۹ ساختمان در مناطق با بافت عمدتا فرسوده مانند مناطق ۱۱، ۱۲، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ شهرداری تهران هستند، یعنی همان جایی که ساختمان پلاسکو در آن وجود داشت».
زارع گفت: «با ملاحظات پیشگیرانه می‌توان بین ۵ تا ۱۰ برابر از میزان خسارت‌های جانی و مالی یادشده در سوانح طبیعی و انسانی کاست. ضمن اینکه موارد یاد شده در فوق تنها سوانح آسیب زننده به کشور ما نیستند».
وی تاکید کرد: «اگر بر اساس برنامه‌ریزی علمی و اجرای این برنامه‌ها عمل نکنیم، میزان خسارت‌ها با افزایش جمعیت و افزایش تعداد خودروها به تدریج افزایش می‌یابد. واقعیت را نه می‌توان فراموش کرد و نه می‌توان با انعکاس آن‌ها از سر ستیز درآمد، باید با واقعیت‌ها با روش علمی مواجه شویم و به تدریج از ریسک ناشی از سوانح در کشور بکاهیم». /پ
نظر خود را بنویسید