فردای‌کرمان - اسما پورزنگی‌آبادی: حداقل 15 سال می‌شود که استان کرمان رویای رونق گردشگری را در سر می‌پروراند. در چند سال اخیر، مقامات به‌طور مکرر از طرفداری خود از گردشگری گفته‌اند اما نتیجه آن چیزی نیست که باید باشد.
دکتر طالبی استاندار کنونی کرمان هم از کسانی است که در چند ماه حضورش در این مسئولیت بارها بر بهره‌گیری از ظرفیت‌های استان برای جذب گردشگرِ بیشتر سخن گفته است. در گفت‌وگویی که در ادامه می‌خوانید از دکتر امیرعباس نجفی‌پور ـ عضو هیئت علمی گردشگری دانشگاه آموزش عالی بم خواستم که هم از علل اصلی ناکامی کرمان در رونق گردشگری بگوید و هم اینکه اگر دولت چهاردهم قصد جدی برای توسعۀ گردشگری دارد او چه مواردی را به‌عنوان اولویت به استاندار پیشنهاد می‌دهد؟
نجفی با بیان اینکه بزرگ‌ترین نقطۀ ضعف استان را نداشتن سند جامع توسعۀ گردشگری به صورت عملیاتی می‌بینم، گفت: «وقتی در مسیری سند و چشم‌انداز نباشد، به هر سمتی که بروید فکر می‌کنید مسیر درست را رفته‌اید. با تغییر دولت‌ها و مدیران هم، ممکن است هرکسی با رویکرد جدیدی بخواهد چند اقدامِ حتی احساسی انجام دهد ولی چون دقیقا نمی‌داند در چه مسیری باید گام بردارد و از آن‌جایی که بعد از اتمام دورۀ مدیریتی پاسخگویی وجود ندارد که چه اقداماتی برای توسعۀ گردشگری انجام شد، خروجی موردانتظار را نخواهیم داشت».
وی افزود: «من فکر می‌کنم این، مهم‌ترین چالش ما در استان این است که نتوانستیم ریل‌گذاری منطقی برای توسعۀ گردشگری داشته باشیم در حالی که بسیاری از استان‌های کشور به ویژه استان‌های گردشگرپذیر سند چشم‌انداز دارند».
وی یادآور شد: «ما سند چشم‌اندازکرمان 85 را داشتیم که به نتیجه نرسید. در سال‌های اخیر با محور مقاومت موضوع تهیۀ سند مطرح شد که این هم خروجی نداشت. وقتی چنین سندی وجود نداشته باشد حتی متولیان دولتی نمی‌دانند دقیقا چه اقداماتی و چه گام‌های عملیاتی در راستای توسعۀ گردشگری بردارند».
عدم باور به برنامه
وی در پاسخ به اینکه چرا سند چشم‌انداز توسعۀ گردشگری استان تهیه نمی‌شود؟ ضرورت آن احساس نمی‌شود یا دلایل دیگری دارد؟ گفت: «اتفاقا ضرورت آن از دید بسیاری از مدیران احساس می‌شود منتها دلیل عمدۀ آن این است که به داشتن برنامه و سند باور نداریم و وقتی باور نداشته باشیم در حد شعار و حرف به آن می‌پردازیم».
وی افزود: «مشکل دیگری که داریم این است که در اغلب موارد موضوع را سیاسی می‌کنیم و می‌خواهیم سند با نگاه سیاسی ما همسویی داشته باشد یا نگارش سند توسط تیم همسو با ما انجام شود».
وی ادامه داد: «در نتیجۀ چنین شرایطی، تدوین سند چشم‌انداز برای بازۀ زمانی کوتاه‌مدت و میان‌مدت و بلندمدت که قابلیت اجرا و رصد و پیگیری داشته باشد اتفاق نیفتاده است».
این متخصص گردشگری بیان کرد: «در مواردی هم که سند و برنامه‌ای تهیه شده از از خبرگان و متخصصان که صاحب‌نظر هستند حتی متخصصانی از کشورهای دیگر کمک نگرفته‌ایم؛ منظورم انتخاب مشاورانی است که در چند کشور دنیا در تهیۀ سند چشم‌انداز همکاری داشته باشند. می‌شد با کمک این مشاوران و متخصصان داخلی و بومی سندی علمی و اجرایی را پیاده‌سازی کنیم اما این‌گونه عمل نکردیم و سندنویسی را در حد کارهای کوچک پروژه‌ای حتی دانشجویی دیده‌ایم».
وی خاطرنشان کرد: «بدیهی است که با این رویکرد و هزینه‌کرد نمی‌توان سند جامعی که بتوان به آن استناد کرد داشته باشیم و شاید مهم‌ترین دلیلی که موجب این شرایط شده همین است که باور جدی به داشتن چنین سندی در استان نبوده است».
شورا به‌جای فعالیت جزیره‌ای
استاندار کرمان به مناسبت‌های گوناگون از علاقه‌مندی خود به توسعۀ گردشگری سخن گفته است. فکر می‌کنید برای اینکه دولت چهاردهم در استان به چنین هدفی دست پیدا کند و مثل گذشته، رونق گردشگری در حد شعار و وعده باقی نماند چه باید کرد؟ نجفی در پاسخ به این پرسش گفت: «موضوع اول که تهیۀ سند چشم‌انداز است که به آن اشاره کردم. وقتی بدانیم به کجا می‌خواهیم برسیم و از چه مسیری می‌خواهیم برسیم، در این صورت می‌توانیم اقدامات کلیدی و کاربردی انجام دهیم».
وی افزود: «به‌طور کلی پیشنهادم تشکیل شورای توسعۀ گردشگری استان کرمان با حضور استاندار و تمامی ذینفعان و نمایندگان بخش خصوصی و مدیران و متولیان دولتی گردشگری است».
وی توضیح داد: «در حال حاضر، شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی را داریم منتها خروجی‌ای از این شورا برای گردشگری ندیدیم. شاید یکی از دلایل عقب‌‌ماندگی ما در حوزۀ گردشگری همین بوده که نتوانسته‌ایم مطالبه‌گری دقیقی داشته باشیم. ضمن اینکه در این سال‌ها گردشگری استان بسیار به صورت جزیره‌ای فعالیت کرده و شکافی بسیار عمیق بین دولت و بخش خصوصیِ فعال را شاهدیم. بخش خصوصی کار خود را انجام می‌دهد و دولت راه خودش را می‌رود و انسجامی بین دولت و بخش خصوصی به ویژه در چند سال اخیر شاهد نبودیم».
وی با اشاره به فعالیت کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی و کمیسون گردشگری شورای شهر و واحد گردشگری در شهرداری کرمان افزود: «این بخش‌ها و دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه بم و دانشگاه رفسنجان و دانشگاه شهید باهنر کرمان جسته و گریخته کارهایی انجام داده‌اند ولی اینکه یکپارچه و با هدف مشخص دور یک میز بنشینند و در کنار هم برای توسعۀ گردشگری فعالیت کنند را تاکنون نداشته‌ایم».
وی تصریح کرد: «تشکیل شورای توسعۀ گردشگری با حضور شخص استاندار می‌تواند این ضعف را برطرف کند».
عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: «با توجه به اینکه آقای دکتر طالبی استاندار محترم قبلا در یزد تشریف داشتند و تجربۀ این چنینی در یزد را دارند، چنانچه پیشنهاد شورا جدی شود می‌توانیم در کرمان هم این اتفاق را رقم بزنیم».
وی اظهار کرد: «اهمیت این شورا در حدی است که اطلاع دارم در استان‌های دیگر سازمان برنامه و بودجه، اعتبارات مالی لازم را برای مصوباتی که از این شورا احصا و از سوی استاندار ابلاغ می‌شود، تامین می‌کند». وی تاکید کرد که در استان کرمان نیز برای جلوگیری از فعالیت‌های جزیره‌ای بخش‌های گوناگون در حوزۀ گردشگری نیاز به تشکیل این شورا داریم.
ضعف شدید در زیرساخت‌ها
نجفی در ادامۀ اظهاراتش گفت: «پیشنهاد بعدی من این است که استان را از لحاظ جغرافیایی به چند قسمت تقسیم کنیم و از ظرفیت شرکت‌های معدنی و صنعتی و خودروسازی و بنگاه‌های اقتصادی بزرگ برای توسعۀ زیرساخت‌های عمومی گردشگری در هریک از این زون‌‌ها کمک بگیریم».
وی دربارۀ ضرورت این اقدام اظهار کرد: «در استان به شدت در حوزۀ زیرساخت‌های عمومی با ضعف مواجهیم. اگر تور هم دشته باشیم برای جابه‌جایی تور از یک شهر به شهر دیگر به خصوص در بین راه با مشکلات عدیده‌ای از جمله کمبود و نبود سرویس بهداشتی و واحدهای پذیرایی بین‌راهی مواجهیم و همین موجب شده که سرویس‌دهی در استان به شدت با ضعف مواجه باشد».
وی افزود: «شرکت‌ها و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی می‌توانند به صورت تخصصی و براساس تقسیم‌بندی که انجام می‌شود پروژه‌هایی را تعریف و این ضعف‌ها را برطرف کنند. علاوه بر این، در آثار ثبت‌جهانی که سایت‌های اصلی گردشگری استان هستند نیز نیاز است که زیرساخت‌ها آماده یا زیرساخت‌های موجود به‌روزرسانی و ساماندهی شود».
رفت‌وآمد دشوار
عضو هیئت علمی گردشگری دانشگاه آموزش عالی بم با بیان اینکه متاسفانه استان کرمان در حوزۀ ناوگان هوایی و ریلی و جاده‌ای هم به‌شدت ضعف دارد، گفت: «اگر کسی بخواهد به استان ما سفر کند، با شرایطی که داریم می‌توانم بگویم شریان‌های ارتباطی گردشگری ما تقریبا قطع است چون پرواز بسیار گران است ضمن اینکه تعداد پروازها هم کم است و بیشتر صندلی‌ها توسط سازمان‌ها و نهادهای دولتی خریداری می‌شود و اگر صندلی باقی بماند با قیمت خیلی بالایی عرضه می‌شود».
وی افزود: «در حمل‌ونقل ریلی هم با کمبود و ضعف جدی مواجهیم. در حالی که اطلاع دارم یزد در آستانۀ فعال کردن قطار سریع‌السیر است که حتی ساعات آن به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که با ساعت پذیرش هتل‌ها چه در یزد و چه در تهران همسویی و هماهنگی داشته باشد تا افراد برای اقامت مجبور نباشند هزینه‌های بیش‌تری بپردازند. در حالی ناوگان ریلی ما زود تکمیل می‌شود و ظرفیتی برای آژانس و تورها باقی نمی‌ماند». وی اضافه کرد: «در حمل‌ونقل جاده‌ای هم مشکلات جدی داریم».
تصویر استان
نجفی در ادامۀ این گفت‌وگو اظهار کرد: «موضوع مهم دیگر که مرتبط با گردشگری است امنیتی کردن استان است. در استان امنیت داریم ولی شاید مقداری در احساس امنیت مشکل داشته باشیم. همه باید تلاش کنیم با تغییر تصویر استان کرمان احساس امنیت گردشگران را ایجاد کنیم».
وی افزود: «در برخی از مقاصد گردشگری در دنیا حوادث تروریستی پیش آمده است. سال گذشته در کرمان حادثۀ سالگرد سپهبد شهید سلیمانی را داشتیم. در شهرهای دنیا، بعد از این حوادث تلاش می‌کنند با رویدادهای متعدد احساس امنیت را ایجاد کنند».
وی سپس با اشاره به نقش رسانه‌ها در ایجاد تصویری از استان در ذهن گردشگران اظهار کرد: «شاید در بسیاری از اوقات نیاز نباشد برخی از اتفاقات را رسانه‌ای کنیم و باید سعی کنیم محتواهایی که تولید و اخباری که از استان منتشر می‌شود امیدبخش باشد.گاهی با انتشار اخبار به احساس امنیتی که بعضا در کرمان وجود ندارد دامن می‌زنیم».
وی ادامه داد: «از طریق تولید محتواهای جذاب از آثار ثبت ملی و ثبت جهانی و ظرفیت‌های استان می‌توانیم در این زمینه تاثیرگذار باشیم».
آموزش در حد شعار
عضو هیئت علمی گردشگری دانشگاه آموزش عالی بم سپس بیان کرد: «در بسیاری از مواقع هنگامی صحبت از توسعه به میان می‌آید بر موضوع آموزش تاکید می‌شود و به‌درستی، آموزش را زیربنای توسعه می‌دانند. در این‌باره شعار می‌دهیم و از نقش آموزش در گردشگری گفته می‌شود ولی در عمل اتفاقی نمی‌افتد و حتی زمانی که یک دورۀ کوتاه سه، چهار ساله را بررسی می‌کنیم که به ذینفعان گردشگری چه آموزشی داده شده است؟ می‌بینیم که متاسفانه کاری نشده و حتی بودجۀ خاصی هم به این موضوع اختصاص داده نشده است».
وی با بیان اینکه یکی از اولویت‌های استان باید آموزش کاربردی تمام ذینفعان و ذی‌مدخلان گردشگری باشد، اظهار کرد: «از رانندگان فرودگاه و راه‌آهن و ترمینال گرفته تا کسبۀ بازار و فروشگاه‌های محدودۀ بافت تاریخی و اماکن گردشگری و حتی نیروهای امنیتی و انتظامی که در مواجهۀ مستقیم با گردشگران هستند باید در ارتباط با گردشگری آموزش ببینند. نحوۀ برخورد نیروهای انتظامی و امنیتی با خودروی حامل گردشگران داخلی یا خارجی و حتی کسانی که برای سفر از استان عبور می‌کنند بسیار بر ذهنیت گردشگران از استان تاثیر می‌گذارد».
وی تاکید کرد: «باید برنامه‌های کاربردی و آموزش‌های مدون برای همۀ فعالان در بخش گردشگری در استان داشته باشیم».
مقاصد جدید
تعریف اطلس مسیرهای جدید گردشگری استان کرمان با محوریت شهرهایی که تاکنون کمتر در حوزۀ گردشگری به آن توجه شده است یکی دیگر از اولویت‌هایی است که دکتر نجفی به آن اشاره کرد.
وی گفت: «مثلا زرند و راور در حوزۀ گردشگری معدنی ظرفیت‌های بالایی دارند. معادنی که از لحاظ اقتصادی شاید چندان توجیه نداشته باشند سایت‌های جذابی هستند تا گردشگران از آن بازدید و تجربۀ سفر به دل زمین را کسب کنند».
وی با بیان اینکه تورهای گردشگری معدن در دنیا بسیار مورد استقبال است، ادامه داد: «کوهبنان و بردسیر در زمینۀ گردشگری عرفانی و ادبی ظرفیت خوبی دارند که می‌توان برای آن برنامه‌ریزی و فعالیت کرد یا جنوب کرمان به واسطۀ کشاورزی ظرفیت بسیار غنی‌ای است که تورهای گردشگری کشاورزی به مقصد جنوب و حتی شرق استان تعریف شود. شهرستان بم و شرق استان ظرفیت خوبی برای گردشگری صنعتی نیز به حساب می‌‌آیند».
این متخصص گردشگری اظهار کرد: «شهرها و مقاصدی که کمتر در حوزۀ گردشگری به آن توجه شده با تعریف اطلس و مسیرهای جدید می‌توانند وارد چرخۀ گردشگری شوند».
وی یادآور شد: «به این ظرفیت‌ها تاکنون کمتر توجه شده است. چنانچه شورای توسعۀ گردشگری و کارگروه‌هایی ذیل آن فعال شوند، می‌توان گونه‌های متعدد گردشگری را در استان براساس ظرفیت‌هایی که وجود دارد تعریف کرد».
آموزش کودکان و دانش‌آموزان
نجفی افزود: «نکتۀ دیگری که برای توسعۀ گردشگری استان باید مورد توجه قرار گیرد این است که همۀ تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیرندگان تمرکز و تاکید ویژه‌ای بر گردشگری و آموزه‌های گردشگری از سنین پایه و از مدارس داشته باشند».
وی بیان کرد: «این آموزش‌ها با روش‌هایی مثل برگزاری اردوهای علمی و بازدید از جاذبه‌های گردشگری قابل ارائه است».
الزام آموزش‌وپرورش به حمایت از راه‌اندازی رشته‌های گردشگری و هتلداری یکی دیگر از روش‌هایی است که در حوزۀ آموزش مورد اشارۀ این متخصص گردشگری است. او یادآور شد: «با راه‌اندازی رشته‌های گردشگری و هتلداری در دبیرستان، دانش‌آموزان می‌توانند برای ادامۀ تحصیل وارد دانشگاه‌ها شوند و در نهایت این افراد نیروی متخصص استان را تشکیل می‌دهند و پیشران‌های توسعۀ گردشگری خواهند شد».
بازار منطقه
عضو هیئت علمی گردشگری دانشگاه آموزش عالی بم گفت: «پیشنهاد دیگری که دارم برنامه‌ریزی برای بازار منطقه‌ای گردشگری است. استاندار محترم خودشان یزدی هستند و در سال‌های مسئولیت خود در گذشته، در زمینۀ مثلث گردشگری تلاش کردند و جلسات متعددی با حضور استانداران فارس و اصفهان داشتند. با توجه به ارتباط خوبی که ایشان با این سه استان دارند می‌توانیم این مثلث را به مربع گردشگری تبدیل کنیم».
وی افزود: «البته این را بگویم که قرار نیست به‌تنهایی و با تشکیل این اشکال هندسی دردی از گردشگری استان برطرف کنیم ولی به هر حال توجه به بازار هدف منطقه‌ای و تعامل سازنده با استان‌های همجوار که جزو استان‌های گردشگرپذیر کشور هستند می‌تواند به افزایش گردشگر ورودی به استان کمک کند».
مراکز اقامتی
نجفی با بیان اینکه یکی دیگر از نیازهای گردشگری استان ساماندهی مراکز اقامتی است، اظهار کرد: «متاسفانه هم از لحاظ کمی با کمبود زیادی در تاسیسات اقامتی مواجهیم و هم در بعد کیفی مشکلاتی داریم».
وی گفت: «وقتی برای استانداردسازی به مراکز اقامتی مراجعه می‌کنیم تا خدمات را مورد ارزیابی قرار داده و درجه‌بندی کنیم، افراد اذعان می‌کنند که نیاز به بهسازی واحد داریم ولی توانایی مالی برای آن وجود ندارد و تسهیلاتی هم داده نمی‌شود».
وی افزود: «ارائۀ تسهیلات کم‌بهره برای اینکه تاسیسات اقامتی بتوانند خود را به‌روزرسانی کنند همچنین جذب سرمایه‌گذاران جدید از طریق تعریف بسته‌های سرمایه‌گذاری و مشوق‌هایی مثل معافیت مالیاتی کمک می‌کند که استان در حوزۀ مراکز اقامتی و پذیرایی تقویت شود».
وی بیان کرد: «یکی دیگر از اقداماتی که انتظار می‌رود استاندار محترم برای توسعۀ گردشگری مورد توجه قرار دهند واگذاری اماکن و خانه‌های تاریخی در شهر کرمان و دیگر مناطق استان به بخش خصوصی است تا مرمت و با کاربری گردشگری احیا شوند که هم به اشتغال‌زایی و هم بهبود اقتصادی پیرامون خود کمک می‌کند».
وی اضافه کرد: «اکثر این پیشنهادات ذیل شورای توسعۀ گردشگری می‌تواند پیگیری شود».
گردشگری و محیط زیست
این متخصص گردشگری سپس اظهار کرد: «نکتۀ مهمی که باید مدنظر داشت این است که نباید به بهانۀ توسعۀ گردشگری استان محیط زیست و چهرۀ طبیعی و طبیعت استان را دچار آسیب‌های غیرقابل جبران کنیم».
وی افزود: «پیشنهاد می‌کنم برای همۀ طرح‌های توسعه در استان حتما پیوست زیست‌محیطی و میراثی و گردشگری داشته باشیم».
وی با اشاره به اجرای طرح گردشگری شرکت هواپیمایی ماهان در بیابان لوت که اخیرا با مخالفت گسترده‌ای از سوی گروه‌های متعدد مواجه شده است، گفت: «این اقدامات در بیابان لوت با حسایست‌هایی که پیش آمد کمرنگ شد و حتی گفته می‌شود طرح ماهان متوقف شده است. همه می‌دانیم شرکت هواپیمایی ماهان یک ظرفیت خوب برای استان است و می‌توانیم با کمک ماهان اتفاقات خوبی در استان رقم بزنیم اما منوط به اینکه ضوابط زیست محیطی به نحواحسن رعایت شود».
کرمانِ ناشناخته
طی سالیان اخیر، به‌وفور شنیده‌ایم که یکی از دلایل اصلی ناکامی کرمان در جذب گردشگر را عدم معرفی ظرفیت‌ها و جاذبه‌های استان ذکر می‌کنند. شما اما در اظهارات‌تان به این موضوع اشاره‌ای نداشتید؛ این بدان معناست که عدم معرفی از نظر شما موضوع جدی‌ای نیست؟ نجفی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان گفت: «عدم معرفی استان یک مشکل جدی است. اجازه دهید یک مثال بزنم: در نمایشگاه اکسپوی 2020 دبی اتاق بازرگانی متولی شد محتوای گردشگری به سه زبان فارسی و انگلیسی و عربی تولید و در این نمایشگاه پخش کند. سه مستند با محوریت استان و جاذبه‌های گردشگری، صنایع‌دستی و بیابان لوت به سه زبان تهیه شد اما متاسفانه رایزنی لازم برای اینکه دراکسپو پخش شود صورت نگرفت. نه‌تنها در آن رویداد پخش نشد بلکه برای اکران عمومی در کرمان یا در رویدادها و برنامه‌های مرتبط در دیگر استان‌ها هم مورد استفاده قرار نگرفت و انگار فراموش شد».
وی تصریح کرد: «ضعف در عدم معرفی کرمان وجود دارد و خیلی هم پررنگ است».
عضو هیئت علمی گردشگری دانشگاه آموزش عالی بم ادامه داد: «شهرداری کرمان اخیرا اقداماتی را شروع کرده و در بیلبوردهای سطح شهر شعارهایی از جمله اینکه هیچ‌جای دنیا کرمان نمی‌شود و کرمان بیش‌ترین آثار جهانی را دارد به نمایش گذاشته است. این شروع خوبی است ولی نباید این‌طور باشد که خودمان از خودمان تعریف کنیم بلکه نیاز است در شهرها و استان‌های دیگر ظرفیت‌های کرمان را معرفی کنیم».
وی بیان کرد: «در سال‌های گذشته در بیلبوردی در مسیر بیابان لوت در دوراهی سیرچ به شهداد، استان یزد آثار خود را تبلیغ کرده بود. کرمان هم باید در استان‌های دیگر و فرودگاه‌ها و مسیرهای گردشگری کشور جاذبه‌های خود را معرفی کند».
نجفی با بیان اینکه شبکه‌های اجتماعی هم ظرفیت خوبی برای معرفی استان است، گفت: «اینکه عرض کردم در گردشگری استان به‌صورت جزیره‌ای عمل می‌کنیم در این حوزه هم مشخص است. شورای توسعۀ گردشگری می‌تواند در تولید و نحوۀ عرضۀ این محتواها هم تاثیرگذار باشد».
نظر خود را بنویسید