فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: صنعت دامداری استان کرمان زیر فشار کمبود برق در حال نابودی است.
طی روزهای گذشته، ویدئویی از یک دامدار اهل شهرستان ری در شبکه‌های اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این تولیدکننده که قطعی مکرر برق امانش را بریده، رو به دوربین فریاد می‌زند که «چهار ساعت پیش این گاوها باید برای شیردوشی می‌رفتند ولی هنوز مانده‌اند. سینه‌هایشان دارد می‌ترکد». او با انتقاد از بی‌برقی در بخش دیگری از سخنانش میگوید: «یکی از مسئولین به داد ما برسد. ما گناهی نکردیم که داریم برای مملکت تولید می‌کنیم».
این حال و روز همۀ دامداران از جمله در استان کرمان است. نه‌تنها دستگاه‌های شیردوش با قطع برق از کار می‌افتد، بلکه دستگاه‌های شیرسردکن، یخچال‌های نگهداری دارو و واکسن‌ها و فن‌های خنک‌کنندۀ اصطبل‌ها نیز خاموش می‌شود. تنش‌های گرمایی نه فقط بر تولید شیر و سلامت گاوها بلکه بر تولیدمثل آن‌ها هم تاثیر منفی می‌‌گذارد. با ادامۀ این روند، بیم آن می‌رود که صنعت دامداری کرمان که طی دهه‌ها زحمت و سرمایه‌گذاری به بار نشسته، دچار فروپاشی شود.
مهندس کمال عبدی ـ مدیرعامل اتحادیۀ دامداران استان کرمان در گفت‌وگو با فردای‌کرمان نیز در این‌خصوص هشدار می‌دهد و میگوید که وقتی این شرایط ادامه‌دار شود، برخی از تولیدکنندگان به‌ناچار از چرخۀ تولید خارج خواهند شد و این نه‌تنها بر بازار شیر و گوشت و افزایش بیکاری تاثیر دارد بلکه بانک ژنی که در استان شکل گرفته را نیز از بین می‌برد.
عبدی در تشریح آنچه که قطعی برق بر سر این صنعت می‌آورد، اظهار می‌کند: «گاوداری‌های صنعتی روزانه سه وعده شیردوشی دارند. یک گاوداری که 500 راس گاو شیری داشته باشد معمولا از چهار صبح شیردوشی را آغاز می‌کند. حدود چهار تا چهار ساعت و نیم زمان می‌برد تا نوبت اول کار انجام شود. بنابراین تقریبا ساعت 9 صبح سری اول شیردوشی تمام می‌شود».
وی میافزاید: «بعد از این، دستگاه شیردوش باید طی عملیاتی یک بار با اسید و یک بار با باز و یک بار هم با آب گرم شست‌وشو داده شود. همۀ مراحل شست‌وشوی دستگاه با برق انجام می‌شود. علاوه بر این، گردشگاه یعنی محلی که گاوها در آنجا رفت‌وآمد می‌کنند هم باید با آب شسته شود که نیاز به پمپ‌های قوی دارد که با برق کار می‌کنند».
وی با بیان اینکه شستن دستگاه و محوطۀ شیردوشی حدود دو، سه ساعت طول می‌کشد و از ساعت 11 ظهر نوبت دوم شیردوشی آغاز می‌شود، ادامه می‌دهد: «مشابه نوبت اول، همۀ آن مراحل تا شست‌وشوی دستگاه باید تکرار شود و این اقدامات تا حدود ساعت 9 شب که آخرین مرحلۀ شیردوشی است طول می‌کشد. عملا دستگاه شیردوش از حدود ساعت چهار صبح تا 9 شب کار می‌کند و در تمام مراحل، نیاز به برق دارد و وقتی برق قطع می‌شود تمام این فرایندها با چالش مواجه می‌شود».
شیرهای فاسد
عبدی ادامه می‌دهد: «علاوه بر شیردوش، در گاوداری‌های صنعتی، در محل دوشیدن گاوها، چند فن بزرگ کار می‌کند تا گاوها در گرمای هوا عرق نکنند و محیط برای دوشیدن شیر بهینه باشد. وقتی دو ساعت برق قطع می‌شود، گاوها که به هم چسبیده در این محیط ایستاده‌اند، حرارت بدن‌شان بسیار بالا می‌رود و در این وضعیت، گاو به اصطلاح شیر را می‌کِشد».
وی اظهار می‌کند: «اگر میانگین تولید شیر هر گاو در گله را 40 کیلوگرم در نظر بگیریم یعنی هر گاوی روی هم رفته 40 کیلو شیر بدهد، وقتی این شیر با قطعی برق و خاموشی دستگاه شیردوش در پستان حیوان می‌ماند، بیرون می‌ریزد. در محیط، کود و ادرار حیوان و مگس و آلودگی وجود دارد و به راحتی وارد پستان حیوان شده و باعث عفونت و بیماری می‌شود».
وی ادامه می‌دهد: «همچنین، شیر بلافاصله بعد از دوشیدن باید در دستگاه سردکن در دمای چهار درجه سرد و سپس به کارخانه حمل شود. دستگاه سردکن هم با برق کار می‌کند. وقتی برق قطع می‌شود، دستگاه سردکن از کار می‌افتد و شیری که دوشیده شده تا حدود یک ساعت بعد فاسد می‌شود و باید آن را دور بریزیم».
تولیدمثل در خطر
عبدی در ادامۀ بیان فهرست خسارت‌های قطعی برق بر صنعت دام استان کرمان اظهار می‌کند: «علاوه بر آسیب‌هایی که به فرایند شیردوشی وارد می‌شود، وقتی دام حالت پایدار و آرامش نداشته باشد جفت‌گیری آن به تعویق می‌افتد».
وی ادامه می‌دهد: «برای فرایند فحلی نیز دمای پایدار محیط نگهداری گاو باید بین 18 تا 25 درجه باشد، هرچه دما بالاتر برود میزان بروز فحلی در گله کمتر می‌شود».
وی با بیان اینکه داروها و واکسن‌های مورد نیاز نیز همه در یخچال نگهداری می‌شود، اظهار می‌کند: «کافی است دو ساعت برق نباشد، واکسن‌های زنده مانند تب برفکی، با قطع زنجیرۀ سرد باید بیرون ریخته شود چون اصلا قابل استفاده نیست».
وی اضافه می‌کند: «تولیدکنندۀ ما هزینۀ زیادی صرف خرید واکسن و داروهای دام می‌کند که با قطع برق همه بر باد می‌رود».
مدیرعامل اتحادیۀ دامداران استان کرمان توضیح می‌دهد: «در گاوداری صنعتی، شرایط مثل روستا نیست که تعداد کمی گاو در فضای بزرگی باشند و بتوانند با فاصله از هم بخوابند. در گاوداری‌های صنعتی صدها گاوها در کنار هم هستند و هر حیوان حدود 40 کیلوگرم علوفه و کنسانتره و ... می‌خورد. بعد از خوردن غذا، دمای بدن حیوان بالا می‌رود و باید انرژی اضافه را بیرون بفرستد. وقتی برق قطع می‌شود دمای هوا در اصطبل آن‌قدر بالا می‌رود که بدن گوساله و گاوها آب خود را از دست داده و دهیدارته می‌شود».
عبدی میگوید: «راه‌اندازی یک گاوداری هزار راسی تا زمانی که به سود برسد چندین میلیارد هزینه دارد. درآمد روزانۀ تولیدکنندگان از فروش شیر است و ماهانه یا سالی یک‌بار هم دام اضافه را کشتار کرده و گوشت آن را می‌فروشند».
وی با بیان اینکه همۀ زحمات و هزینه‌های بخش گاوداری صنعتی با قطع مکرر برق در حال نابودی است، اظهار می‌کند: «همه از تاثیر خاموشی‌ها بر صنعت دامداری اطلاع دارند و می‌دانند که تولید دارد با چالش جدی مواجه می‌شود. با این وضعیت، صاحبان گاوداری‌های صنعتی فقط تعدادی دام دارند و نمی‌توانند انتظار شیر و گوشت و زادآوری از حیوانی که در چنین شرایطی در حال نگهداری و پرورش است داشته باشند».
چالش موتور برق
مدیرعامل اتحادیۀ دامداران استان کرمان سپس میگوید: «برخی پیشنهاد می‌کنند که از ژنراتور و موتور برق استفاده کنیم ولی موتورهای برق طوری طراحی شده‌اند که تنها در مواقع اضطراری و به‌ندرت بتوان از آن استفاده کرد و وقتی دستگاه هر روز دو، سه ساعت زیر بار برود چندان دوام نمی‌آورد و می‌سوزد علاوه بر این تامین سوخت موتورهای برق هم اخیرا مسئله‌ساز شده است».
وی میافزاید: «برای نیازی که در دامداری‌ها وجود دارد باید از دستگاه‌های قوی‌تر استفاده شود اما با تحریم‌هایی که الان وجود دارد آن‌قدر خرید این دستگاه‌ها هزینۀ سنگینی دارد که شاید نیاز باشد کل یک گاوداری را بفروشیم تا بتوانیم یک دستگاه قوی تولید برق بخریم!».
8 هزار تولیدکنندۀ خسارت‌دیده
عبدی در پاسخ به اینکه چه تعداد گاوداری صنعتی و خرد در استان وجود دارد؟ میگوید: «در حال حاضر حدود 130 هزار راس دام سنگین داریم که حدود هشت هزار بهره‌بردار کوچک و بزرگ در این صنعت فعالیت دارند».
وی با بیان اینکه واحدهای کوچک‌تر هم از خاموشی‌های مکرر ضرر می‌بینند، اظهار می‌کند: «ولی از آن‌جایی که این گاوداری‌ها تراکم کم و فضای بیش‌تری دارند آسیب‌هایی که می‌بینند کمتر است. اما توجه داشته باشید که این واحدها در تولید شیر و گوشت کشور نقش چندانی ندارند و دامداران صنعتی هستند که نیاز بازار را تامین می‌کنند».
قطع روزانۀ برق
عبدی در پاسخ به اینکه توزیع دامداری‌ها در استان چگونه است و بیشتر در کدام شهرستان‌ها فعالیت دارند؟ میگوید: «بیش‌ترین تعداد گاوداری‌ها را در مرکز استان کرمان داریم».
وی با بیان اینکه روزانه دو ساعت برق این واحدها قطع می‌شود، میافزاید: «البته برخی دوستان گفتند که چهار ساعت خاموشی هم داشته‌اند که ممکن است به‌دلیل نقص یا مشکل فنی در شبکه بوده باشد وگرنه آنچه که مسئولان بر آن تاکید دارند حداکثر دو ساعت خاموشی است و واحدهای دامی نیز این میزان قطعی را دارند».
خسارات دامنه‌دار
مدیرعامل اتحادیۀ دامداران استان کرمان سپس با هشدار نسبت به اینکه وقتی صنعت دام صدمه ببیند جبران آن بسیار سخت و زمان‌بر است، اظهار می‌کند: «یک نهال پسته را در نظر بگیرید؛ یک سال که دچار سرمازدگی می‌شود، اگر سال بعد سرمازدگی نباشد باز هم به تولید قبل نمی‌رسد بلکه سه، چهار سال زمان نیاز دارد تا از تاثیرات آن شوک دمایی خارج شود و تازه بعد از این هم به تولید سابق برنمی‌گردد چون پس از گذشت این همه سال، گیاه پیر شده و مثل درختی جوان عملکرد ندارد».
وی بیان می‌کند: «دربارۀ سایر جانداران هم این وضعیت وجود دارد و این طور نیست که بگوییم امروز دو ساعت برق نبوده، فردا که بیاید جبران می‌شود. غیرممکن است این خسارات به‌زودی جبران شود».
وی تاکید می‌کند: «وقتی تداوم قطعی برق را در صنعت دامداری داریم بعد از پنج، شش ماه تاثیرات جبران‌ناپذیری دارد و باید تدابیر مقتضی اندیشیده بشود».
راه ناهموار پنل خورشیدی
مدیرعامل اتحادیۀ دامداران استان کرمان در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که آیا دربارۀ این وضعیت با متولیان صحبت کرده‌اید؟ میگوید: «خود مسئولان به خوبی از این وضعیت اطلاع دارند. ولی به‌هر حال با کمبود تولید برق مواجهیم و قطعی برق تصمیمی کشوری است و نمی‌توان کاری کرد».
وی میافزاید: «سال گذشته هم که قطعی برق را داشتیم، جلسه‌ای با همین موضوع و تاثیر خاموشی‌ها بر تولید در اتاق بازرگانی برگزار شد و نهایت حرف این بود که پنل خورشیدی راه‌اندازی کنیم. آن جلسه و پیگیری‌ها به جز این، دستاورد دیگری نداشت».
عبدی در پاسخ به این پرسش که آیا پیشنهاد مشخصی وجود دارد که صنعت دامداری از این بی‌برقی کمتر آسیب ببیند؟ توضیح می‌دهد: «راه‌اندازی پنل خورشیدی راهکار مناسبی است اما در صنعت دامداری با چالش‌هایی همراه است از جمله اینکه اغلب دامداری‌های بزرگ، آسیاب میکسر با ولتاژ بالای برق هم دارند و احتمالا ذخیرۀ برق پنل‌ها نمی‌تواند کل این نیاز را تامین کند. شاید با پنل خورشیدی بتوان برق دستگاه‌های شیردوش و پمپاژ و سرمایش را تامین کرد و برق آسیاب میکسر از شبکۀ توزیع تامین شود که در این صورت بخشی از مشکلات حل می‌شود».
وی اظهار می‌کند: «اما چالش اصلی این است که راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی نیاز به سرمایه‌گذاری اولیۀ بالایی دارد و دامداران با وضعیت قیمت‌گذاری فعلی شیر و گوشت، توان انجام آن را ندارند».
وی ادامه می‌دهد: «قیمت تمام‌شدۀ هر کیلو شیر برای دامدار 28 هزار تومان است. دولت قیمت 26 هزار تومان را مصوب کرده ولی هنوز ستاد حمایت از مصر‌ف‌کننده اجازۀ اِعمال این قیمت را نداده است و در بازار هر کیلوگرم شیر را 18 هزار تومان از تولیدکننده می‌خرند».
عبدی بیان می‌کند: «با این وضعیت که تولیدکنندگان حتی در تامین هزینه‌های جاری خود با مشکل مواجه شده‌اند، چگونه می‌توانند در زمینۀ پنل خورشیدی سرمایه‌گذاری داشته باشند؟».
وی بیان می‌کند: «دامداران در تنگنای شدید اقتصادی هستند. برخی از این افراد به اتحادیه مراجعه می‌کنند و می‌گویند پول خرید یک ماشین ذرت را که با آن غذای 20 روز دام را تامین کنند ندارند!».
وی بیان می‌کند: «کار به جایی رسیده که اغلب دامداران ما به صورت روزانه نهاده می‌خرند و اگر یک روز به هر دلیلی نهاده نرسد هیچ خوراکی برای دام خود ندارند!».
آیندۀ تاریک
مدیرعامل اتحادیۀ دامداران استان کرمان در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که با ادامۀ این وضعیت، چه آینده‌ای برای صنعت دام استان پیش‌بینی می‌کنید؟ میگوید: «دامداری یک صنعت است و سود و زیان در آن مطرح است. وقتی دخل و خرج تولیدکنندگان همخوانی نداشته باشد، قطعا برخی از آن‌ها از سیستم تولید خارج می‌شوند و این ضربۀ بزرگی برای استان است».
وی یادآور می‌شود: «وقتی دام‌های مولد آسیب ببینند یا از نظام تولید خارج شوند، برای اینکه مجدد دام‌های جدید پرورش داده شود، زمان زیادی لازم است».
عبدی تاکید می‌کند: «جبران دامی که هم‌اکنون از لحاظ ژنتیکی آن‌قدر بارور شده که میانگین گله در کرمان به بیش از 40 کیلوگرم رسیده هفت، هشت سال زمان می‌برد و این‌طور نیست که بلافاصله دام با پتانسیل تولید 40 کیلویی بگیرید و جایگزین قبلی‌ها بکنید».
مدیرعامل اتحادیۀ دامداران استان کرمان یادآور می‌شود: «دام‌های فعلی در استان یک ذخیرۀ ژنتیکی ارزشمند به حساب می‌آیند. این دام‌ها در اقلیم کرمان پرورش یافته‌اند و با آلودگی‌ها و تنش‌های گرمایی و سرمایی و آب و هوای استان سازگار شده‌اند».
وی میافزاید: «متاسفانه متولیان به این موضوع کمتر توجه می‌کنند و فکر می‌کنند یک دامداری که تعطیل شد دیگری جایگزین می‌شود. در حالی که اصلا این‌طور نیست. هر دامدار 20 سال زمان و هزینه صرف کرده تا به گله و میزان تولید فعلی رسیده است. این دام به آب و هوا و صدای ترافیک و سرما و گرمای استان عادت کرده و یک بانک ژن شکل گرفته است، اگر از بین برود؛ حتی اگر پول و شرایط آن را داشته باشیم و از فرانسه و آمریکا دام وارد کنیم باید 15، 20 سال وقت و هزینه بگذاریم تا چنین گله‌ای در منطقۀ کرمان پرورش یابد».
وی هشدار می‌دهد: «نابودی صنعت دامداری کرمان خسارت جبران‌ناپذیری برای استان است». / الف
نظر خود را بنویسید