اسما پورزنگی‌آبادی ـ در آستانه‌ی ورود به نمایشگاه سراسری صنایع‌دستی کرمان که امسال یک سالن مجزا هم به بخش گردشگری داده و عنوان صنایع‌دستی و گردشگری را بر خود گذاشته بود «عقیل سیستانی» از کارشناسان و پژوهشگران پرکار صنایع‌دستی استان به استقبال‌مان آمد و گفت اگر در حین بازدید با پرسشی روبه‌رو بودید ما پاسخگو خواهیم بود.
پیش از آن‌که از نمایشگاه بازدید کنیم فرصت گفت‌وگو را مغتنم دانستیم؛ من با همراهی «محمد لطیف‌کار» یک گفت‌وگوی یک ساعته با او و کاظم حسین‌زاده انجام دادم.
سیستانی؛ مسئول واحد بازرگانی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان و حسین‌زاده؛ کارشناس صنایع‌دستی اداره کل و مدیر نمایشگاه است. نمایشگاهی که از 25 بهمن‌ماه شروع شد و دیروز دوشنبه، به اتمام رسید.
روبه‌روی من غرفه‌ی فرش دستبافت بود که با فرش‌هایی رویایی آذین بسته شده بود. با وجود این‌که دولتی‌ها سال‌هاست حساب فرش را از صنایع‌دستی جدا کرده‌اند اما با تصمیم برگزارکنندگان، آقای ابوالهادی از تولیدکنندگان صاحب‌نام فرش، این غرفه را در ورودی یکی از سالن‌های نمایشگاه دایر کرده بود. غرفه‌ای که در تمام یک ساعتی که مجاور آن ایستاده بودیم، هیچ مراجعه‌کننده‌ای نداشت. توان ضعیف اقتصادی مردم نه فقط فرش دستبافت که دیگر شرکت‌کنندگان حاضر در این نمایشگاه را با نومیدی مواجه کرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید گزارشی از وضعیت نمایشگاه در گفت‌وگو با حسین‌زاده و سیستانی است. درباره‌ی دیگر مسائل صنایع‌دستی نیز با ایشان صحبت کردیم که در آینده منتشر می‌شود با این توضیح که گزارش دیگری در گفت‌وگو با شرکت‌کنندگان در نمایشگاه تهیه شده که در «فردای‌کرمان» منتشر خواهد شد.
لطفا بفرمایید از 160 غرفه‌ای که پیش از این خبر داده شده بود که دایر می‌شود چه تعداد برپا شد؟ و این‌که نمایشگاه فعلی چه تفاوتی با دوره‌های گذشته دارد؟
حسین‌زاده: ما همان 160 غرفه را در این نمایشگاه داریم که همه هم فعال هستند. برخی استان‌ها از جمله گلستان که با حوله‌بافی در نمایشگاه ما حضور داشت، به‌دلیل فروش خوبی که داشتند یک روز مانده به پایان نمایشگاه، غرفه‌شان را تخیله کردند. امسال ما برای شهرهای جهانی در سالن خواجوی کرمانی غرفه‌هایی مجزا دیده‌ایم. 10 شهر و روستای جهانی دعوت شدند که به‌جز کلپورگان دیگر شهرها آمده‌اند.
در این چند روز بازدید چه‌طور بوده است؟
حسین‌زاده: مثل سال‌های قبل نبود. البته پنجشنبه و جمعه خیلی خوب بوده ولی روزهای دیگر بازدید کم‌تر بوده است.
دلیل این را چه می‌دانید؟
حسین‌زاده: سردی هوا و شرایط اقتصادی مردم به‌نظرم تاثیر گذاشته است.
شرایط اقتصادی مسئله‌ی مهمی است. قبل از برگزاری نمایشگاه، این مسئله را مدنظر نداشتید؟
حسین‌زاده: ما فقط با برپایی نمایشگاه، دنبال فروش نیستیم. بحث فرهنگ‌سازی و ترویج هنرهای سنتی هم وجود دارد. ضمن این‌که اگرکسی قدرت خرید به اندازه‌ی پنج هزار تومان داشته باشد می‌تواند از این نمایشگاه خرید کند، کسی کالای 35 میلیونی بخواهد هم، می‌تواند. افراد با هر نوع سلیقه و با هر قدرت خریدی می‌توانند خرید کنند.
با این‌حال استقبال کم بوده؛ درست است؟
حسین‌زاده: در شرایط اقتصادی فعلی اگر کسی بیاید صنایع‌دستی بخرد باید از او تشکر کنیم چون صنایع‌دستی در سبد هزینه‌ی خانوارها، جزو اولویت‌ها نیست.
دلیل این را که صنایع‌دستی در اولویت خرید مردم نیست چه می‌دانید؟
حسین‌زاده: به هر حال خوراک و پوشاک و درمان و آموزش و این موارد جزو اولویت‌هاست. با این‌حال، مردم کرمان نسبت به دیگر استان‌ها استقبال و خرید خیلی بهتری داشته‌اند. به‌ویژه پنجشنبه و جمعه نسبت به روزهای قبل و بعد بهتر بوده است. در مجموع، مردم کرمان نسبت به دیگر استان‌ها صنایع‌دستی را هم بیشتر می‌شناسند و هم علاقه‌ی بیش‌تری دارند و از آن استقبال هم می‌کنند.
این علاقه را براساس فروشی که در نمایشگاه‌ها هست می‌سنجید؟
در گذشته این را تجربه کرده‌ایم. الان هم فرم‌های روزانه‌ی فروش را داریم و بررسی آن نشان می‌دهد همچنان مردم کرمان استقبال خوبی دارند.
در نمایشگاه‌ها مسئله‌ای که همیشه مطرح بوده کیفیت کالاهایی است که عرضه می‌شود. از این نظر، این نمایشگاه را چه‌طور ارزیابی و می‌کنید؟
حسین‌زاده: در سطح‌بندی نمایشگاه‌ها، اگر بین‌المللی را در نظر نگیریم، سراسری، منطقه‌ای، استانی و شهرستانی داریم. سراسری بالاترین سطح را دارد و کالاها همه آنالیز می‌شود ما به 31 استان نامه دعوت می‌زدنیم و می‌خواهیم که صنعتگر و رشته‌ی شاخص را معرفی کنند. در این سطح، نمایشگاه کیفیت کافی دارد ولی در بازارچه‌ها کیفیت کار در سطح بازاری قرار می‌گیرد و گاهی کارهای سطح پایین ارایه می‌شود.
در این دوره، بخش گردشگری هم برای شرکت در نمایشگاه دعوت شده است. چرا این تصمیم را گرفتید و آیا تاثیر مثبت بر صنایع‌دستی داشته است؟
حسین‌زاده: تجربه‌ی گذشته به ما می‌گوید که استقبال مردم کرمان از نمایشگاه صنایع‌دستی خوب است. ما این فرصت را برای بخش گردشگری فراهم کردیم که ظرفیت‌های خود را در چنین نمایشگاهی ارایه کنند. بازار هدف آژانس‌ها و هتل‌ها و بوم‌گردی‌های ما طوری است که به نظر نمی‌رسد چندان توانا باشد گردشگر از خارج استان بیاورند و بیشتر بازار هدف‌شان همین‌جاست و تقاضای استان را پاسخ می‌دهند. ما گفتیم که در نمایشگاه شرکت کنند و تورهایی دارند را اینجا به بازدیدکنندگان ارایه و یا واحدهای بوم‌گردی ظرفیت‌های خود را معرفی کنند. نزدیک نوروز هستیم و فرصت خوبی برای ارایه بود ولی چون نمایشگاه ما با نمایشگاه گردشگری سراسری همزمان شد، خیلی استقبال نکردند و فقط چند تا از بوم‌گردی‌ها شرکت کردند.
دقیقا یکی از انتقاداتی که به این نمایشگاه مطرح است همین همزمانی با تهران است. چرا این کار را کردید؟
سیستانی: من نمایشگاه گردشگری تهران را هم دیدم و بخش خصوصی استان کرمان را با دیگر استان‌ها مقایسه می‌کنم، به نظرم در کرمان هنوز به این باور نرسیدند که نمایشگاه مهم‌ترین امکان برای معرفی خودشان است. الان فعالان گردشگری ما به کسانی که قصد سفر در نوروز را دارند، از طریق این نمایشگاه به‌راحتی می‌توانستند ظرفیت‌های خود را ارایه کنند ولی این باور در بخش خصوصی شکل نگرفته که نمایشگاه مهم‌ترین فرصت است.
لطیف‌کار: این ارایه از سوی کرمان در نمایشگاه تهران رخ داده است؟
سیستانی: همین مشکلی که در نمایشگاه کرمان می‌بینیم در تهران هم وضعیت همین‌گونه است. البته برای شرکت در نمایشگاه تهران، کلیه‌ی هزینه‌ها بر عهده‌ی بخش خصوصی بود و این، در شرایط فعلی اقتصادی شاید چندان مناسب نبود. اما اگر این باور وجود داشته باشد که من در نمایشگاه تهران می‌توانم محصول خودم را ارایه کنم حتما می‌روم؛ چون کسانی که به نمایشگاه تهران می‌آید دارند برنامه‌ی عید خود را می‌بندند ولی مشکل اصلی گردشگری کرمان، عدم باور است. اما در همین نمایشگاه‌ها، شهرهای دیگر را می‌بینیم که با تمام پتانسیل خود شرکت می‌کنند.
فعالان صنایع‌دستی استان چگونه با نمایشگاه برخورد می‌کنند؟ استقبال دارند؟
سیستانی: نمایشگاه صنایع‌دستی کرمان در کشور معروف است و اعتبار دارد و دیگر استان‌ها با سر به کرمان می‌آیند.
حسین‌زاده: ما یکی از قطب‌های صنایع‌دستی کشور هستیم و حتی در دنیا حرف برای گفتن داریم. صنایع‌دستی کرمان مثل گنجینه‌ای است که تازه سر آن را باز کرده‌ایم. ما تازه سال گذشته سیرجان را معرفی و جهانی کردیم. الان در دنیا در زمینه‌ی شهرها و صنایع و اقتصاد خلاق دارند خیلی جدی کار می‌کنند. تعداد شهرهای خلاق ثبت یونسکو خیلی زیاد است ولی ما در ایران فقط دو شهر اصفهان و رشت را تاکنون توانستیم ثبت کنیم. ما این پیشنهاد را به معاون محترم عمرانی استاندار دادیم که کرمان را به‌عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی معرفی کنیم. البته این، نیاز به زیرساخت‌هایی دارد...صنایع‌دستی استان کرمان یک ظرفیت خیلی ویژه دارد. ما دچار کم‌آبی هستیم و نفت و مس و سنگ‌آهن و معادن ما تمام می‌شود ولی پته‌دوزی را ببینید از کی شروع شده و آیا می‌توانید تصور کنید چه زمانی تمام شود؟ گلیم‌بافی و دیگر هنرها هم همین‌طور.
برگردیم به همان مسئله‌ی همزمانی نمایشگاه کرمان با تهران. آقای حسین‌زاده شما انتقادات در این زمینه را قبول ندارید؟
سیستانی: قبل از این‌که ایشان توضیح دهند بگویم که ناگزیر بودیم و چاره‌ای نداشتیم جز این‌که در این تاریخ برگزار کنیم. قبل از این، ایام فاطمیه را داشتیم و بعد هم به نوروز می‌رسیم که همه درگیر آماده شدن برای نوروز هستند و کم‌تر وقتی را برای بازدید از نمایشگاه می‌گذارند.
حسین‌زاده: برنامه‌های شرکت نمایشگاه‌ها هم طوری بود که ما چاره‌ای جز انتخاب این تاریخ نداشتیم. ضمن این‌که در اسفندماه هم تجربه کردیم که همه استقبال نمی‌کنند چون به هر حال درگیر کارهای عید هستند.
در ایام دهه‌فجر می‌خواستیم نمایشگاه را برگزار کنیم اما مشکل تابلوهای تبلیغاتی را دشتیم. الان هم، زمان بدی برای نمایشگاه نیست و ما قبلا هم در بهمن‌ماه این تجربه را داشتیم. ضمن این‌که در این تاریخ، مردم از لحاظ مالی وضعیت بهتری دارند چون عیدی‌های خود را گرفته‌اند و شلوغی کارهای پایان سال را هم ندارند.
چه‌قدر برای برگزاری این نمایشگاه هزینه کرده‌اید؟
حسین‌زاده: برآوردی که ما داشتیم، برای برگزاری این نمایشگاه چیزی حدود 350 تا 400 میلیون تومان هزینه نیاز است. ما توانستیم رایزنی کنیم و خود شرکت نمایشگاه‌ها همیشه به ما کمک کرده است چون اعتبارات صنایع‌دستی ما آن‌قدر نیست که بتوانیم این هزینه را پوشش دهیم. استان کرمان 23 شهرستان دارد که اعتبارات صنایع‌دستی 11 شهرستان امسال صفر بوده است!
لطیف‌کار: چنین مبلغی، چند درصد از فروش نمایشگاه را شامل می‌شود؟ باید نسبتی با هم داشته باشند.
حسین‌زاده: نمی‌توانیم این‌طور بسنجیم که اگر 400 میلیون هزینه کردیم، یک میلیارد تومان فروش داشته باشیم. اگرچه در همین نمایشگاه من مطمئن هستم که فروش به حد سرمایه‌گذاری که کردیم می‌رسد و تعادل برقرار می‌شود. اما صنایع‌دستی هویت و شناسنامه‌ی فرهنگی ماست و هرچه هزینه کنیم نفع دارد. ما اگر تمام هزینه‌های یک غرفه‌دار را بپردازیم و او 50 میلیون تومان بفروشد، این پول مجدد به چرخه‌ی صنایع‌دستی برمی‌گردد. به‌تازگی آقای مونسان یک هتل چهار ستاره در استان البرز افتتاح کردند که با 110 میلیارد تومان هزینه، 110 شغل ایجاد کرده است ولی در صنایع‌دستی میانگین هزینه حتی برای رشته‌ای که ابزار نیاز دارد، به‌ازای هر شغل رقم خیلی پایین‌تری است. مثلا در پته‌دوزی هر شغل پنج میلیون و گلیم 10 میلیون تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارد. هرچه سرمایه‌گذاری کنیم هم به اقتصاد و هم به فرهنگ کمک کردیم.
پس شما برای این نمایشگاه 400 میلیون تومان هزینه کرده‌اید.
حسین‌زاده: همه‌ی این پول را نداشتیم هزینه کنیم. در پی تعامل با شرکت نمایشگاه‌ها و شهرداری که خیلی همراهی داشتند نمایشگاه را برگزار کردیم. بخشی را هم خود صنعت‌گران هزینه کردند. ما نمی‌توانستیم اسکان را تامین کنیم ولی شرایط را برایشان فراهم کردیم تا محصول خود را عرضه و درآمدزایی کنند. این پول هم مجدد به چرخه‌ی صنایع‌دستی برمی‌گردد.
گفتید 31 استان دعوت شدند. چه تعداد شرکت کردند؟
حسین‌زاده: چهار استان شرکت نکرد که احتمالا صنعتگر آن‌ها تمکن مالی نداشت. این هم طبیعی است. مثلا یک گلیم‌باف ممکن است توان تامین هزینه‌های اسکان و پذیرایی را داشته باشد ولی مثلا یک حصیرباف ندارد و کل فروش آن شاید پنج، شش میلیون باشد در حالی‌که دو تخته گلیم ممکن است این مبلغ بشود.
چند نفر میهمان از خارج از استان دارید؟
حسین‌زاده: 90 شرکت‌کننده کرمانی و بقیه از استان‌های دیگر و روستاها و شهرهای جهانی هستند. 60 رشته‌ی صنایع‌دستی از 299 رشته‌ی فعال ایران اینجا به نمایش گذاشته شده است.
سیستانی: به‌دیل اهمیت فرش دستباف و شهرت فرش ابوالهادی، یک غرفه هم برای فرش در نظر گرفته شد.
چه تعداد غرفه‌ی گردشگری دارید؟
حسین‌زاده: 40 غرفه گردشگری و در مجموع در نمایشگاه 200 غرفه فعال است.
لطیف‌کار: من دیروز غرفه‌ی گردشگری نمایشگاه را دیدم. چیز قابل عرضه‌ای نداشت و بیشتر سوغات و ترشی و باقلوا می‌فروختند.
حسین‌زاده: ببینید نمایشگاه الان در دنیا به یک صنعت تبدیل شده است. سالانه میلیاردها دلار در این صنعت جابه‌جا می‌شود. در کل دنیا نمایشگاه را به‌عنوان دانشگاه می‌بینند. ولی ما اینجا هنوز نتوانستیم در آموزش چه برگزاری و چه شرکت را حل کنیم. هنوز نمی‌دانیم کِی و کجا در نمایشگاه شرکت کنیم و چه چیزی با خودمان ببریم؟ می‌خواهیم صنعت‌گرمان را به نمایشگاه خارج از کشور بفرستیم ولی او هنوز نمی‌داند بازار هدفش کجاست؟ و چه چیزی را چگونه باید عرضه کند؟ ما نیاز به اعتباراتی برای آموزش داریم که شرکت‌کننده‌ی ما بداند که در نمایشگاه نباید بنشینیم تا بازدیدکننده بیاید. بلکه از قبل، باید مخاطب را شناسایی کنی و کارت دعوت برایش بفرستی و اقداماتی از این دست.
فقط کرمان این‌گونه است که دانش شرکت در نمایشگاه را ندارد؟
همه‌ی ایران این‌گونه است.
کدام استان در این زمینه بهتر عمل می‌کند؟
تهران.
در زمینه‌ی اطلاع‌رسانی برای نمایشگاه چه اقداماتی انجام دادید؟
یک کلیپ در فضای مجازی منتشر کردیم. پوشش خبری صداوسیما و تبلیغات محیطی را هم داشتیم.
نظر خود را بنویسید