اسما پورزنگی‌آبادی: «شهرها محل سکونت انسان‌ها هستند و ما انسان‌ها پياده‌رو هستيم. همان‌طور که ماهي بايد شنا کند و پرنده بايد پرواز کند يا گوزن بايد بدود ما هم بايد راه برويم». شايد اين سخنراني معروف «انريکه پنالوسا» شهردار بوگوتا پايتخت کلمبيا را شنيده‌ايد. آن‌جا که براي حاضرين ميگويد چه‌طور فکر مي‌کرد و به چه فکر مي‌کرد که توانست يک شهر آفت‌زده و دود زده و رو به اضمحلالِ در تصرف خودروها را به مکاني شاد و آرام و زيبا براي زيستن و با کرامت زيستن انسان‌ها تبديل کند. او توانست عرصه را چنان بر خودروها تنگ کند که زندگي به بوگوتا برگردد. او با کارهاي خود، يک نمونه‌ي بين‌المللي از شهري که عابرپياده را تحقير نمي‌کند هم به دنيا عرضه کرد و در اين سخنراني معروف خود صراحتا ميگويد که «براي فضا براي مردم جنگيديم!». «مبارزه‌ي بسيار سختي داشتيم تا فضايي را از خودروهايي بگيريم که براي دهه‌ها حتي در پياده‌روها پارک مي‌کردند. من پيش از اين مبارزه، موهايم سياه بود».
به گزارش فردای کرمان به نقل از استقامت، و حالا شهر کرمان تکان‌هاي کوچکي را براي شروع اين مبارزه‌ي سخت آغاز کرده است آن هم در دوره‌اي که بيشترين تعداد زيرگذر و روگذرها در اين شهر اجرا شده يا در حال اجراست. بعد از برنامه‌اي که پاييز سال گذشته شهردار به مردم و شورا ارايه کرد و در آن از احترام خود به عابران پياده سخن گفت، اکنون کارگروه مشورتي معماري و شهرسازي شهرداري کرمان است که کار خود در اين حوزه را آغاز کرده و دارد به اين فکر مي‌کند که چه‌طور مي‌توان اين شهر را پياده‌پذير کرد؟ اين کارگروه، در ابتداي کار خود، دست روي چهارراه طهماسب‌آباد (سميه) گذاشته است. تقاطعي که دو سال پيش، تا مرز برچيده شدن و روگذر شدن پيش رفت ولي کارشناسان با اعتراضات خود، جلوي نابودي آن را گرفتند. اين چهارراه حالا با طرح تازهاي که براي آن پيشنهاد شده، بار ديگر خود را به سرخط خبرها آورده است. طرحي که رضا ناصري، معمار و دبير اين کارگروه تهيه کرده و در جريان آن، راستگردهاي منتهي به چهارراه احتمالا مسدود مي‌شود، عرض معابر براي خودروها کم مي‌شود، خط‌کشي و سنگ‌فرش و مبلمان و نور و چراغ راهنماي ويژه عابر و دوچرخه نصب و همه چيز مهيا مي‌شود تا پياده‌ها، دوچرخه‌سواران، معلولان و سالمندان، کمي از سهم خود از اين شهر را از چرخ خودروها پس بگيرند. اين طرح مدتي پيش به‌طور موقت روي زمين آمد.
شروع ماجراي طهماسب‌آباد
ماجراي طهماسب‌آباد از روزي جدي‌تر شد که تعدادي پيش‌آمدگي در چهارراه ايجاد و عرض خيابان کم شد، در پنج روزي که اين تغييرات اعمال شد، همه چيز به گفته‌ي ناصري خوب پيش مي‌رفت تا اينکه گام بعدي اجرا و در راستاي آن، راستگرد فردوسي به شريعتي مسدود شد. اين تغييرات، اندک و آزمايشي بود. مي‌خواستند امتحان کنند که اگر اين چهارراه براي عابران و دوچرخه‌ها روان شود، براي خودروها؛ اين سلاطين بي‌رقيب خيابان‌هاي شهر، چه پيش خواهد آمد؟ بنا به گزارشي که محمدعلي قنبري؛ معاون حملونقل و امور زيربنايي شهردار در کارگروه ارايه مي‌کند، پليس در اين‌باره نامه‌اي به شهرداري فرستاده و از تبعات اين اقدام بر افزايش ترافيک و نارضايتي مردم و برخي مسئولان گفته و خواستار برگرداندن چهارراه به وضعيت قبل آن شده است. پس از اين نامه‌ي پليس، چهارراه به حالت قبل برمي‌گردد و حالا طرح روي ميز کارگروه قرار مي‌گيرد تا درباره‌ي آن هم‌انديشي شود. محمدحسين انجم‌شعاع و عليرضا حکاک‌زاده دو تن از متخصصان ترافيک کرمان که، هم در شهرداري و استانداري کرمان مسئوليت‌هاي مهمي داشته‌اند و هم در دانشگاه‌هاي کرمان تدريس مي‌کنند با اين طرح چندان موافق نيستند.
طرح نيازمند مطالعات ترافيکي است
انجم‌شعاع ميگويد: «مرور اين طرح از لحاظ ترافيکي در اين جلسه نتيجه‌اي نمي‌دهد چون ترافيک يک علم است و سر و کارش با اعداد و ارقام است. وقتي مي‌گوييم 25 درصد عرض معبر کم شود، بايد آن را در نرم‌افزار مدل کنيم تا نتايج را ببينيم. اين طرح در حوزه‌ي معماري و شهرسازي نيست که بخواهيم اين‌جا آن را مطرح کنيم». او ميافزايد: «ما همه رويکرد پياده‌مداري شهر را قبول داريم اما مگر پيش از اين، درباره‌ي پياده‌راه کردن ميدان‌هاي ارگ و شورا صحبت نکرده بوديم؟ چرا حالا ناگهان سراغ اين چهارراه آمديد آن هم با اتفاقاتي که در آزادي و باغ‌ملي افتاده است؟». اشارهي او به زيرگذر و روگذري است که در اين دو نقطه‌ي قبل و بعد از طهماسب‌آباد اجرا شده و به قضاوت بسياري، دو پروژه‌ي ناموفق ترافيکي هستند. انجم‌شعاع سپس مي‌پرسد: «چرا اين چهارراه را به‌صورت يک نقطه ديده‌ايد؟ مگر شروع حرکت شهروندان از همين يک نقطه است؟»!
ناصري در پاسخ به او ميگويد که براي پياده‌پذيري شهر، بايد از همين اقدامات کوچک و نقطه به نقطه شروع کنيم و سپس خطاب به انجم‌شعاع اظهار مي‌کند: «من اين شدتِ حرارت انتقاد شما را درک نمي‌کنم. الان زيرگذر آزادي به بهره‌برداري رسيده؛ چرا درباره‌ي آن چيزي نمي‌گوييد که ترافيک را تا بهمنيار و پروين اعتصامي و خواجو و جهاد قفل کرده است؟ چرا اين وضعيت را اين‌قدر راحت مي‌پذيريد و از آن با شدت انتقاد نمي‌کنيد؟». انجم‌شعاع اما در پاسخ به او يادآوري مي‌کند که نسبت به برخي اشتباهات از جمله پروژه‌ي آزادي در گذشته اعلام موضع کرده و تاکيد دارد که اگر انتقاد مي‌کند براي آن است تا اکنون مثل آن دوران عمل نشود. نظر نهايي انجم‌شعاع درباره‌ي اين طرح اين است: «مطالعات ترافيکي آن بايد انجام شود و آماربرداري صورت گيرد و مدل شود و سپس درباره‌ي آن تصميم بگيريم». او البته اعلام مي‌کند که پياده‌راه سازي و عرض خيابان را به نفع عابرپياده کم کردن عالي است اما در محل مناسب خود بايد اجرا شود.
در شبکۀ حملونقل دستکاري نمي‌کنيم
ناصري سپس طرح خود را ارايه مي‌کند و توضيح مي‌دهد: «ما در اين شهر مشکل ترافيک داريم و بايد به‌دنبال اين باشيم که راه‌حل آن چيست؟ آيا بايد بگذاريم شهر را بکُشد يا راهي وجود دارد؟ اگر هست آن راه کدام است؟ پاسخ من به اين پرسش‌ها اين است: خيابان تک‌کاربري را تغيير دهيم. اين هم، مقدار زيادي آهن‌درماني نياز دارد و مقدار زيادي پياده‌پذيري دارد که در راستاي آن، کيفيت محيط بالا برود تا عابر پياده رغبت کند بيرون بيايد». او ميافزايد: «من معتقدم که عابرپياده بايد در شهر صاحبخانه شود اما الان طفيلي است. شخصيت و شان عابر پياده را در اين شهر خرد کرده‌ايم. حالا بايد قالي قرمز جلوي پايش بياندازيم». او جزييات طرح و مباني نظري که براي تهيه‌ي آن ملاک قرار داده را براي حاضران شرح مي‌دهد و تاکيد مي‌کند: «کار ما روي هندسه‌ي تقاطع است و طراحي سيستم انجام نداديم بلکه هندسه‌ي آن را طوري اصلاح مي‌کنيم که عابر پياده و دوچرخه زير ماشين‌ها نروند». او خطاب به مخالفان ميگويد: «طرح ما دستکاري در شبکه‌ي حملونقل نيست. نمي‌دانم با چه چيزي داريد مقابله مي‌کنيد؟».
طرح ضدعابر پياده است
دکتر عباس مسعودي؛ استاد دانشگاه هم با طرح اين سوال که آيا حذف راستگرد خوب است يا نه؟ در بخشي از سخنان خود ميگويد: «اين طرح ضدعابر پياده است چون دوچرخه و عابر با هم ديده شده‌اند در صورتي که دوچرخه نيز، براي عابرپياده خطرناک است. از طرفي، مسير به نام دوچرخه اما به کام موتورسيکلت است».
نگاه نقطه‌اي به ترافيک مضر است
حکاک‌زاده هم مخالفت‌هاي خود را با اين توضيحات اعلام مي‌کند: «نگاه اين طرح، نقطه‌اي است در صورتي که در ترافيک بايد شبکه را ديد. ما در يک شبکه‌ي کامل ترافيکي معادلات تعادل جريان در شبکه را داريم. در آزادي اين تعادل روي زمين را با ساخت زيرگذر به هم زديم و بخشي از ترافيک را به زيرگذر برديم و سرعت خودرو را زياد کرديم. مي‌بينيد که چه اتفاقي افتاده است. قبلا درباره‌ي تقاطع‌هاي اطراف، قفل شدن ترافيک را پيش‌بيني کرده بوديم». وي ميافزايد: «اگر نگاه نقطه‌اي داشته باشيم، چهارراه طهماسب‌آباد با توسعه‌ي پياده‌راه گلوگاه مي‌شود. شما کار را از بدترين نقطه‌ي شهر شروع کرديد در صورتي که بايد چنين طرحي را در جايي اجرا کنيد که طول خيابان هم براي عابر پياده آماده باشد نه که مثل الان، طول خيابان‌هاي منتهي به چهارراه مملو از حرکت ترافيک است و دو طرف آن پارک خودرو را داريم».
قنبري معاون شهردار هم به‌عنوان يکي ديگر از مخالفان اين طرح با اين پرسش که چرا همين اول کار بايد سراغ کليدي‌ترين چهارراه شهر برويم؟ تذکر مي‌دهد: «در باغ‌ملي و آزادي که ترافيک را نقطه‌اي حل کرديم آيا وضع بهتر شد يا بدتر؟ آمديم يک نقطه را اصلاح کنيم، اطراف اوضاع خراب شد و اين طرح هم مثل همان است». پيشنهاد قنبري هم اين است که طرح مدل‌سازي شود سپس درباره‌ي آن تصميم بگيرند.
سيستم حملونقل ترکيبي مشکل را حل مي‌کند
در اين جلسه، ناصري و حکاک‌زاده، درباره‌ي طبقه‌بندي خيابان شريعتي در طرح‌هاي بالادستي که شرياني است يا نقش ويژه براي آن ديده شده هم به اختلاف‌نظر جدي برخوردند. دو نگاه نسبتا متفاوت که سرنوشت و آينده‌ي شريعتي بسته به هر کدام از آن متفاوت خواهد بود . ناصري از نقش ويژهي شريعتي ميگويد و حکاک‌زاده با رد آن تصريح مي‌کند که چنين چيزي در طرح جامع حملونقل ترافيک نداريم و شريعتي شرياني است چون نقش جابه‌جايي دارد. او اظهار مي‌کند: «در هيچ آيين‌نامه‌اي خيابان با عملکرد ويژه نداريم». او بيان مي‌کند: «در طرح‌هاي بالادستي، شريعتي چون نقش جابه‌جايي و جاذبه را دارد شرياني است ولي عملکرد دوگانه دارد. حالا وقتي دو شرياني به هم مي‌رسند و تقاطع ايجاد مي‌کنند هر اقدامي که در آن محل انجام شود در طول صف ترافيک اثر مي‌گذارد».
رامين ارجمندکرماني عضو شوراي شهر کرمان هم در اين‌باره خطاب به حکاک‌زاده ميگويد: «اينکه شريعتي نقش ويژه داشته باشد نافي آن نيست که جزو طبقه‌بندي معابر اصلي قرار نگيرد. من در اين زمينه با شما اختلاف‌نظر دارم و معتقدم نقش اجتماعي شريعتي پررنگ‌تر از نقش جابه‌جايي آن است. نقش ويژه مي‌تواند به آن معنا باشد که با نگاه خاص شريعتي را ببينيم وگرنه اين خيابان نه 100 درصد شرياني است و نه 100 درصد محلي. چندنقشي است و بايد نگاهي متفاوت با شرياني صرف به آن داشته باشيم».
حکاک‌زاده سپس اظهار مي‌کند: «ما 30 سال جنگيديم تا تفکر طبقه‌بندي راه‌هاي شهري و علمي بودن مهندسي ترافيک را براي متوليان ثابت کنيم که متاسفانه خيلي موفق هم نبوديم». وي نظر خود براي حل مشکل ترافيک کرمان را اعلام و خطاب به ناصري اظهار مي‌کند: «شما مي‌گوييد پياده‌محوري، ما مي‌گوييم حملونقل انسان‌محور؛ که پياده از يکي از انواع سفرهاي اين نوع حملونقل است. ما معتقديم انسان‌ها را که کرامت دارند بايد با احترام سوار وسيله‌ي نقليه‌اي امن و سريع کنيم. شهر 13 هزار هکتاري کرمان را نمي‌توان پياده‌راه کرد. بايد حملونقل ترکيبي را سامان دهيم که هم دوچرخه و هم پياده و هم حملونقل عمومي ايمن و سريع به شهروندان سرويس بدهد».
نگاه موضعي به مسائل شهري درست نيست
دکتر نيما جهانبين؛ استاد دانشگاه هم در اين‌باره نظر مي‌دهد و ميگويد: «من با اين طرح وقتي آشنا شدم که در خيابان اقداماتي صورت گرفته بود اما مدتي بعد شهرداري آن را جمع کرد که اين، به نظر من کار نادرستي بود». وي ميافزايد: «اگر فرض کنيم که هنوز طرح روي زمين نيامده اما بايد بگويم که به‌طور کلي، به اين طرح نقد دارم چرا که من هم با نگاه موضعي به مسائل شهري مخالفم. مسئله‌ي ترافيک طهماسب‌آباد ابعاد مختلفي دارد و با اقدام تک‌بعدي شايد نتايج خوبي به دست نيايد».
وي با بيان اينکه امروز ادبيات شهري تغيير کرده است، ميافزايد: «اينکه خياباني مثل شريعتي را شرياني بدانيم يا نه؟ مسئله‌ي شهرسازي امروز نيست بلکه اين‌طور به شريعتي نگاه مي‌شود که يکي از خيابان‌هاي محوري بافت مرکزي و تاريخي يک شهر محسوب مي‌شود».
جهانبين ادامه مي‌دهد: «در شريعتي و بهشتي اصلي‌ترين مسئله‌اي که داريم، عبور است. اگر به اين نقطه به عنوان نقطه‌اي مرکزي نگاه کنيم، تقويت پارکينگ نه در اين محدوده بلکه پيرامون آن يک نياز ضروري است». وي بيان مي‌کند: «من موافق اينکه دوباره اين طرح را اجرا کنيم نيستم چون اختلاط دوچرخه و پياده را داريم، از طرفي فرهنگ فعلي رانندگي در شهر، ما را با تراکم ترافيکي مواجه خواهد کرد ولي اينکه نگاه جديدي به حل مسائل شهري دارد شکل مي‌گيرد قطعا ارزشمند است». او نيز پيشنهاد مدل کردن طرح را مي‌دهد تا همه‌ي ابهامات آن برطرف شود.
او همچنين تاکيد مي‌کند: «راهکار شهر کرمان، انتخاب يک محور و پياده‌پذير کردن آن نيست بلکه تدوين استراتژي تبديل کرمان به يک شهر پياده‌پذير است».
مهندس افشين محمودي هم در اظهاراتي کوتاه با بيان اينکه شعاع طراحي در اين طرح بايد بزرگ شود، ميگويد: «وقتي بخواهيم عابرپياده را ببينيم طبيعي است براي خودرو مشکل پيش بيايد اما بايد دامنه‌ي آن را کنترل کنيم. اين ايراد وجود دارد که مطالعات دقيق مربوط به اين طرح هنوز انجام نشده است».
شبکۀ پياده‌راهي به مرور شکل مي‌گيرد
ناصري نيز در پاسخ به برخي از انتقادات اظهار مي‌کند: «اين طرح من قابل تعميم به کل شهر است و خلق يک شبکه‌ي پياده‌راهي هم يک شبه امکانپذير نيست بلکه بايد روي زمين نقطه نقطه آن را پيش ببريم».
وي ميافزايد: «من معتقدم به‌جاي بازنگري در طرح‌هاي بالادستي به دنبال تهيه‌ي طرح جامع افزايش قابلیت پياده‌پذيري شهر کرمان برويم». وي اضافه مي‌کند: «اگر همدلي بين همه‌ي ما وجود داشت، اجراي راستگرد در طهماسب‌آباد شکست نمي‌خورد. ما در حرف زدن همه طرفدار پياده‌پذيري هستيم اما در عمل گاهي از خودرومحورترين افراد هم خودرومحورتر هستيم!». ناصري معتقد است در مدت اجراي آزمايشي اين پروژه، نياز بوده همزمان با بستن راستگرد، مجموعه‌اي از اقدامات انجام شود که اين اتفاق نيفتاده است. او همچنين ميگويد: «بايد در آن بازه‌ي زماني اجراي آزمايشي طرح، برداشت‌هاي دقيق آماري نيز انجام م‌يشد نه اينکه به‌صورت ميداني و براساس مشاهده‌ي شخصي بگوييم طول صف ترافيک زياد شد پس اين طرح، تبعات منفي زيادي خواهد داشت».
تبعات پياده‌پذيري را بپذيريم
سيدمهران عالم‌زاده؛ شهردار کرمان هم که تمام مدت دو ساعته جلسه را در جمع حضور دارد و به حاضران گوش مي‌دهد، حمايت خود از پياده‌پذيري شهر کرمان را اعلام مي‌کند و از دغدغه‌هاي خود براي شهري ميگويد که به او به ارث رسيده است و ميگويد که چاره‌اي جز تن دادن به تصميمات گذشتگان ندارد و به گفته‌ي خودش، پروژه‌هايي را دارد افتتاح مي‌کند که موافق اجراي آن نيست اما راه گريزي هم ندارد.
او همداني‌ها را مثال مي‌زند که چه‌طور يکي از ميادين اصلي شهرشان را پياده‌پذير کردند و تصريح مي‌کند که وقتي به‌دنبال پياده‌پذيري شهر هستيم قطعا تبعاتي براي خودروها خواهيم داشت. عالم‌زاده ميگويد: «اما بايد اين تبعات را آگاهانه بپذيريم ولي کاري کنيم که تبعات منفي در حداقل ميزان ممکن باشد».
در اين جلسه، سرانجام تصميم بر آن مي‌شود تا طرح توسط يک مشاور خبره‌ي ترافيکي مورد ارزيابي قرار گيرد و به‌طور دقيق مشخص شود که اعمال اين تغييرات، چه تاثيري بر ترافيک آن محدوده مي‌گذارد. ناصري تصريح مي‌کند که اگر نتايج اين بررسي نشان دهد که ترافيک درصد کمي تضعيف مي‌شود، اجراي آن حتمي است.
نظر خود را بنویسید