راه زیادی در حوزه‌ی پژوهش نمایش ایرانی داریم

گروه فرهنگ‌وهنر- دکتر یداالله آقاعباسی در تازه‌ترین سخنان خود، وضعیت فعالیت‌های پژوهشی در حوزه‌ی نمایش‌های آیینی و سنتی ایرانی را تشریح کرد.
به گزارش پایگاه خبری فردای‌کرمان، او در این مورد در جریان برگزاری نوزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در تهران، در گفت‌وگو با ایران تئاتر گفت: «اگر بخواهیم یک نقطه‌ی مشخص را در پژوهش‌های حوزه نمایش ایرانی نشانه‌گذاری کنیم، باید به کتاب «نمایش در ایران» بهرام بیضایی مراجعه کنیم. در واقع مقاله‌های برخی نویسندگان و پژوهشگران که از اواخر دوره‌ی قاجار و حول مفهوم «بازگشت به خویشتن» در تعدادی از نشریات آن دوره از جمله «هنر و مردم» به انتشار رسید، بعد از دهه‌ها در تلاش‌های بهرام بیضایی متبلور می‌شود. به این ترتیب بیضایی نخستین پژوهشگری است که می‌توان گفت در این عرصه از شأن پیشگامی برخوردار است».
وی افزود: «انتشار این کتاب نه تنها منبعی معتبر در زمینه‌ی نمایش ایرانی بود، بلکه مسیری را باز کرد تا توجه عده‌ی بیشتری از پژوهشگران نیز به این عرصه جلب شود و آثار دیگری هم در این زمینه به وجود بیاید. این منبع ارزشمند همچنین منجر به این شد که پژوهشگران اشکال و انواعی از هنرهای نمایشی ایران را مورد توجه قرار دهند که پیش از این اعتنای چندانی را بر نمی‌انگیخت و یا اساساً عرصه‌هایی ناشناخته محسوب می‌شد».
این مترجم تئاتر در ادامه با بیان این‌که راه زیادی در حوزه‌ی پژوهش نمایش ایرانی داریم، ادامه داد: «واقعیت این است که در حوزه‌ی پژوهش، ما اساساً متکی به فعالیت‌های افراد دغدغه‌مند در عرصه نمایش‌های ایرانی بوده‌ایم و در این زمینه نمی‌توان ساز و کارهای سیستماتیک مشخصی را شناسایی کرد. برای نمونه افرادی چون عنایت‌الله شهیدی با پژوهش ارزشمند خود یعنی «پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی» گام مهمی در شناخت این گونه‌ی نمایشی برداشت. پژوهش‌های ارزشمند دیگری هم در ارتباط با نمایش‌های سیاه بازی و نقالی نیز به دنبال این دست انگیزه‌ها و علاقه‌مندی‌های فردی است که تحقق پذیرفته است. به اعتقاد من هنوز راه زیادی در عرصه‌ی پژوهش نمایش ایرانی پیش رو داریم و از آن‌جا که مدارک و مستندات زیادی هم در ارتباط با گونه‌های مختلف نمایش ایرانی موجود نیست قدم برداشتن در این راه با دشواری‌های زیادی هم روبه رو است».
نویسنده‌ی «دانشنامه نمایش ایرانی» در اشاره به پژوهش‌های دانشگاهی در این زمینه اظهار کرد: «پژوهش‌هایی که در فضای دانشگاهی ما شکل می‌گیرد، از آن‌جا که ناچار از رعایت قالب‌های مشخص و از پیش تعیین‌شده است، کمتر تازگی دارند و در حقیقت اغلب پژوهش‌های پیشین را مبنا و معیار قرار می‌دهند که به همین دلیل در بسیاری اوقات محتوایی تکرار شده را ارائه می‌دهند. آن دست پژوهش‌هایی هم که در قالب پایان‌نامه‌ها و رساله‌های پایان‌دوره تحصیلی نوشته می‌شود نیز به این دلیل که بیشتر جنبه‌ی گردآوری دارند، به ندرت به پژوهش‌های دقیق و بکر تبدیل می‌شوند».
آقاعباسی خاطرنشان کرد: «امکان‌های عرضه و ارائه‌ی آثار پژوهشی دچار محدودیت است و این امکان‌ها در مقاطع مختلف کمتر یا بیشتر می‌شود و در واقع زمینه‌های تثبیت‌شده‌ی چندانی در این خصوص پیش‌بینی نشده است. شاید درنمایش ایرانی حال حاضر، سمینار پژوهشی جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی تنها امکان ارائه‌ی پژوهش‌ها در حوزه‌ی نمایش ایرانی محسوب می‌شود و به جز این امکان‌های قابل اعتنای دیگری در این عرصه سراغ نداریم».
گفتنی است، نوزدهمین جشنواره‌ی نمایش‌های آیینی و سنتی ۲۰ مردادماه در شهر کاشان و در یکی از خانه‌های تاریخی این شهر افتتاح شد و با اجرای شبیه‌خوانی، آثار میدانی، صحنه‌ای، خیمه‌شب‌بازی و ... در بعضی مکان‌های تاریخی این شهر مثل خانه نقلی، خانه احسان، میدان ولی سلطان و تیمچه امین‌الدوله دنبال شد. سپس جشنواره از روز ۲۱ مرداد به تهران منتقل گردید و اکنون، تا ۲۶ مردادماه در نقاط مختلفی از پایتخت در حال برگزاری است. /م