گروه اقتصاد ـ کم‌آبی از واقعیات انکارناپذیر در منطقه‌ی کرمان است و هر سال، آثار و تبعات آن به شکل حادتری در استان نمایان می‌شود. دکتر میثم یوسفی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در یادداشتی که در اختیار «فردای‌کرمان» قرار داده، با یادآوری وضع موجود و بحرانی که در آن هستیم، هشدار می‌دهد که بحث تامین آب شهرهای در معرض بحران به سمت خروج تصمیم‌گیری توسط صاحب‌نظران و متخصصین و ورود آن به عرصه‌ی رقابت‌های سیاسی در حال حرکت است. این یادداشت را بخوانید:
«کم‌آبی در استان کرمان تبدیل به بحران شده است. کم بارشی پیاپی، عدم توزیع و مکان‌یابی مناسب صنایع وابسته به آب، کشاورزی غیر اصولی، سنتی و بدون برنامه و البته مصرف غلط آب توسط شهروندان! علل اصلی وقوع این بحران است. بیش از 95 درصد از آب استان کرمان در بخش کشاورزی خرج می‌شود که نتیجه‌ی آن، رتبه‌ی اول کشور در تولید پسته و خرما و محصولات جالیزی و کشت گلخانه‌ای، رتبه‌ی دوم گردو و گل محمدی و رتبه‌ی سوم مرکبات است. و صنایع «آب‌بر» هم که گوشه گوشه‌ی استان جا گرفته‌اند.
بیلان منفی آب کرمان 900 میلیون متر مکعب است. 80 درصد از حیات‌وحش استان در معرض نابودی جدی است. تالاب جازموریان از بین رفته است. از طرفی معادن ارزشمند کرمان و محصولات غدایی پرطرفدار و چندین میلیون نفر انسان و حیات‌وحش متنوع و زیستگاه‌هایی که ضامن حیات آن‌ها هستند، همه به آب نیاز دارند.
تابستان 98 برای مردم کرمان از نظر دسترسی کافی به آب، یاد آور روزهای سختی است. همانند سایر نقاط جهان، گرما بی‌سابقه بود. اما از آن‌سو هم میزان بارش باران در سال زراعی گذشته نسبت به متوسط دراز مدت چهار برابر بیشتر بوده. و تابستان نسبتا دیرتر آغاز شد.
قطعی‌های طولانی‌مدت و فشار کمِ آب در تیرماه، حتی شهروندان را به اعتراض کشاند. آنجا بود که از همه سو طرح انتقال آب برای مصرف شهری دوباره مطرح شد. این طرح همراه بود با مذمت شهروندان در نحوه غلط مصرف آب!
سخن از کمبود 1000 متر مکعب در ثانیه آب در شهر کرمان می‌رفت. اگرچه شهروندان باید آب را بهینه مصرف کنند اما میانگین مصرف شهروندان کرمان با میانگین جهانی تنها دو لیتر بیشتر است و حداقل یک سوم یک شهروند ساکن آمریکا آب می‌ریزند.
باید گفت خانه‌های ما برای مصرف بهینه‌ی انرژی طراحی نشده‌اند و در 30 سال گذشته روزها و ساعت‌های استفاده از وسایل خنک‌کننده بسیار افزایش یافته است. مصرف آب کولرهای آبی به‌عنوان وسیله خنک‌کننده متداول در کرمان بالاست و نحوه استفاده از آن هم توسط شهروندان رعایت نشده است. همین نسبت لیتر بر نفر را در تیرماه بالا برد و باعث افت فشار و بعضا قطع آب گردید.
در همان هیاهوی کمبود آب، سخن از انتقال آب از حوضه‌های دیگر به گوش می‌رسید. طرح‌هایی که بعضا در دولت‌های قبلی شنیده شده بود. گفته می‌شد تنها راه سریع رفع بحران آب، انتقال آن از حوضه‌ای دیگر است که گاهی صفارود بود و گاهی خلیج‌فارس.
سال‌هاست پروژه انتقال آب از خلیج‌فارس به معادن و صنایع گل‌گهر و سرچشمه و چادرملو کلنگ خورده است و هنوز به مقصد نرسیده تقسیم شده. و چند روزی است که خبرها از موافقت وزیر نیرو برای انتقال آب خلیج‌فارس برای تامین آب شرب شهر کرمان صحبت می‌کنند. در حالی‌که استاندار کرمان انتقال آب از حوضه آبریز مجاور یعنی صفارود را تنها راه حل مشکل آب کرمان می‌داند.
انتقال آب بین حوضه‌ای فرایند برداشت منابع آبی با استفاده از تونل یا لوله و ... با هدف انتقال فیزیکی آب از نواحی با توان هیدرولوژیکی بسیار خوب به مقصدی با توان آبی بسیار کم است. بیش از 27 در صد میزان حجم آب برداشت شده در دنیا توسط پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای البته برای مقاصد بیشتر کشاورزی و بعضا آشامیدنی و صنعتی تامین می‌شود.
فارغ از همه‌ی مسائل مالی، این روش تامین آب در کوتاه‌مدت در حوضه مقصد باعث کاهش مشکلات کم‌آبی می‌شود اما در دراز مدت تخریب و آشفتگی بیوولوژیکی و هیدرولوژیکی هر دو حوضه را در پی خواهد داشت. به‌نظر می‌رسد بحث تامین آب شهرهای در معرض بحران به سمت خروج تصمیم‌گیری توسط صاحب‌نظران و متخصصین و ورود آن به عرصه‌ی رقابت‌های سیاسی در حال حرکت است و در این رقابت که بعضا نتایج زود گذر و آنی را پیگیری می‌کنند قول‌ها و تصمیم‌های عوام‌فریبانه‌تر و دهن پرکن‌تر می‌تواند رقیب را به گوشه‌ای براند. فارغ از آن‌که سال‌ها بعد، تبعات این تصمیمات لحظه‌ای را مردم آن منطقه به سختی خواهند کشید. سازمان محیط زیست تا به‌حال به هر نوعی در برابر این طرح‌ها مقاومت کرده تا جایی که مدیر کل محیط زیست کرمان رسما اعلام کرد که با طرح‌های آبخوان‌داری و آبخیزداری با هزینه‌ای به مراتب کمتر از طرح‌های توسعه‌ی ناپایدار می‌توان مشکل آب شهرهای در معرض کم‌آبی را کاهش داد. اما سیاسیون به نظر چندان به این طرح‌ها دلی ندارند.
پاییز شروع شده و اقلیم در حال تغییر هر چیزی را می‌تواند برای ما ارمغان آورد. در استان سیل‌خیز کرمان کدام شهر اکنون برای سیلی چون سال پیش آماده شده است؟ و کدام اقدام برای تبدیل این تهدید به فرصت صورت گرفته؟ کدام نامزد انتخاباتی وعده توسعه پایدار به مردم حوزه انتخاباتیش را می‌دهد وکدام فرمانداری و بخشداری در این مدت طرح‌های شهری و روستایی‌اش را برای مواجهه با چه سیل و چه خشکسالی آماده کرده است؟
چه برنامه‌ی بلند مدتی در کرمان برای بهینه کردن کشاورزی و یا روان‌آب‌ها و پسابها شده است؟ یا این‌که چه دستور و بخشنامه‌ای مهندسان را مجبور به رعایت اصول کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها کرده؟ از این بین سخت‌ترین، پر هزینه‌ترین، مخرب‌ترین و البته دهن پرکن‌ترین راه پی‌جویی می‌شود. امید داریم اگر طرحی برای رفع مشکل کرمان و کرمانیان در انداخته می‌شود، با بررسی همه‌ی جوانب تخصصی باشد و چون برخی طرح‌های اخیر، اموال بیت‌المال و حق این مردم نجیب را ضایع نکند». / الف
نظر خود را بنویسید