قصۀ پرغصۀ گردو

پروین میرزاحسینی ـ رئیس انجمن گردو استان کرمان درباره‌ی مسائل و مشکلاتی که در زمینه‌ی تولید و فروش این محصول وجود دارد توضیح داد.
فرشاد سلطانی‌نژاد در گفت‌وگو با فردای‌کرمان، با بیان این‌که آمار دقیقی از میزان گردوی تولید شده در استان کرمان وجود ندارد، گفت: «متاسفانه در این زمینه هم آمار دقیق نداریم، آن چیزی که سازمان جهاد کشاورزی اعلام می‌کند استان کرمان 25 درصد از کل باغات گردوی کشور را دارد که عمدتا هم در شهرستان‌های بافت و رابر هستند و یک مقدار خیلی کم در سیرجان و زرند داریم».
وی میزان سطح زیر کشت درختان گردو را 17 هزار هکتار اعم از بارور و غیربارور اعلام و اظهار کرد: «عملکرد این میزان، یک‌ونیم تن در هکتار بوده که با وضعیت خشکسالی‌ها به 2/1 تا 3/1 تن در هکتار رسیده است».
وی افزود: «تولید گردو بر اساس آماری که سازمان جهاد کشاورزی اعلام می‌کند 20 هزار تن آماری است اما به نظر بنده، این آمار بسیار کم‌تر است و متاسفانه امسال، که هم بحث سرمازدگی را داشتیم، هم بحث خشکسالی و اخیرا بادهایی که در این منطقه آمدند تولیدمان حتی نسبت به سال گذشته بسیار کاهش پیدا کرده است».
رئیس انجمن گردو استان کرمان با بیان این‌که متاسفانه گردو در استان کرمان مهجور واقع شده، گفت: «دلیلش این است گردو در شهرستان‌هایی رشد کرده که خود آن شهرستان‌ها، هم مهجور، و هم بسیار درگیر سیاست‌زدگی بودند».
وی بیان کرد: «با توجه به این‌که گردو نسبت به پسته بسیار ارزشمندتر است و متاسفانه اقتصاد مناطقی که گردوخیز هستند اقتصاد تک محصولی است و در شهرستان بافت بسیاری از خانواده‌ها تنها راه امرار معاش‌شان همین گردو است، می‌طلبد که مسئولین توجه بیشتری نسبت به این مسئله داشته باشند اما متاسفانه این‌طور نیست».
سلطانی‌نژاد با بیان این‌که انجمن گردو یک بخش خصوصی با توان مالی بسیار محدودی است، افزود: «عمدتا تمرکز انجمن بر فعالیت‌های تحقیقاتی و علمی است و عملا نمی‌توانیم وارد هیچ کار اجرایی بشویم اما بارها به مسئولان تذکر دادیم و صحبت کردیم که گردو عمده‌ی ضربه‌ای که خورد از کرم خراط بود. بخش خصوصی در این زمینه هیچ کمکی نمی‌توانست بکند و دولت این فرآیند را مدیریت می‌کرد که متاسفانه مثل همه‌ی پروژه‌های دیگر که درگیر بروکراسی اداری می‌شوند، نتوانستند از این جلوگیری کنند».
وی با اشاره به دیدارش با مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بافت حدود هشت سال پیش، اظهارکرد: «در آن جلسه‌ که برای مقابله با کرم خراط صحبت می‌کردیم، ایشان عنوان می‌کرد مثلا بودجه‌ی مبارزه با کرم خراط تیر ماه برای ما واریز می‌شود در صورتی که کرم خراط در اردیبهشت ماه یا خرداد دیگر تبدیل به پروانه شده و رفته، ولی بودجه آن دو ماه دیگر قرار بود به حساب جهاد کشاورزی واریز شود».
رئیس انجمن گردو استان کرمان ادامه داد: «این مفهومش این است که دولت نتوانسته در این زمینه مدیریت کند و گردو بسیار از کرم خراط ضربه خورد».
وی خاطرنشان کرد: «آن چیزی که الان بسیار دارد به بحث گردو لطمه می‌زند، خشکسالی است اینکه اصلا هیچ یک از ابزارهای آبیاری تحت فشار و آبیاری پیشرفته به هیچ عنوان در شهرستان بافت لحاظ نشده و نمی‌شود».

خرده مالکی قدرت تجاری‌سازی گردو را می‌گیرد
سلطانی‌نژاد افزود: «به اعتقاد بنده و با کارهای تحقیقاتی که نزدیک هفت سال است در انجمن گردو انجام می‌دهیم؛ آن‌چه که مانع از مارکتینگ گردوی ما می‌شود و عملا دارد به این بخش ضربه می‌زند تنوع ژنوتیپ‌های مختلف گردو در منطقه است».
وی گفت: «گردو از معدود درختانی است که از طریق کشت بذر تنوع واریته‌های مختلف دارد. شما که یک فرد متخصص در این زمینه نیستید اگر دقت کرده باشید وقتی یک کیلو گردو می‌خرید می‌توانید تشخیص بدهید که این از 10 واریته مختلف است. یکی ریز، یکی درشت، یکی کروی و دیگری بیضی است و این قدرت رقابت را از ما می‌گیرد».
رئیس انجمن گردو استان کرمان اذعان کرد: «وقتی یک محصول نتواند مارکتینگ و رقابت کند، طبیعتا برای کشاورز هم انگیزه‌ای برای این‌که محصولش را افزایش دهد و کیفیت آن را بالا ببرد، وجود ندارد».
وی با بیان اینکه خشکسالی و آفت به همه‌ی محصولات کشاورزی خسارت می‌زند و خاص گردو نیست، اظهارکرد: «آن‌چه گردو را متمایز می‌کند و خسران و زیان زیادی به گردو می‌زند تنوع آن است».
سلطانی‌نژاد خرده‌مالکی را از دیگر مشکلات گردو دانست و افزود: «به دلیل این‌که خرده‌مالکی است، نمی‌توانیم باغ‌های یک‌دست ایجاد کنیم. یک درخت گردو ممکن است برای پنج خانواده باشد و این مسئله عملا قدرت تجاری‌سازی این محصول را از ما می‌گیرد».

لزوم استفاده از روش‌های جدید کشت
وی در ادامه با اشاره به روش‌های کاشت و پرورش گردو، گفت: «در شهرستان بافت هنوز گردو به شکل سنتی هزار سال گذشته کاشته می‌شود، یعنی یک گردو را برمی‌دارند توی زمین می‌کارند و تبدیل به یک نهال گردو می‌شود، در صورتی‌که این روش حتی در قرون وسطی در اروپا و آمریکا از بین رفت و کشیش‌ها در آن زمان گردو را از طریق پیوند تکثیر می‌کردند».
رئیس انجمن گردو استان کرمان خاطرنشان کرد: «الان در دنیا حتی کشت گردو از طریق پیوند هم دیگر چندان رایج نیست و از طریق کشت به شیوه‌ی بافت انجام می‌شود. دنیا سه پله پیشرفت کرده و ما هنوز در مراحل اولیه هستیم».
وی ادامه داد: «در همین کشور خودمان هم کشت و صنعتی در شهرستان کرج راه‌اندازی شده که این تکنولوژی را از اسپانیا آورده و کشت بافت انجام می‌دهد که ما از طریق انجمن گردو دو بار از این موسسه بازدید کردیم و یک بار هم با هزینه‌ی انجمن، 60 نفر از کشاورزان منطقه را برای بازدید بردیم».
سلطانی‌نژاد اظهار کرد: «نهال گردویی که به شیوه‌ی کشت بافت تولید می‌شود ارتفاعش از چهار متر بیشتر نمی‌شود و گردوی صنعتی است یعنی فاصله‌ی پوست تا مغزش زیاد است».
وی افزود: «ما در شهرستان بافت و رابر، در فصل برداشت گردو، کُشته و قطع نخاع می‌دهیم به دلیل اینکه درخت گردو 20 متر است و کرم خراط داخل شاخه‌ها را پوک کرده و وقتی کسی از درخت بالا می‌رود شاخه‌ها می‌شکنند و فرد آسیب می‌بیند».
رئیس انجمن گردو استان کرمان بیان کرد: «اگر درختی که به شیوه‌ی کشت بافت کاشته می‌شود جایگزین درختان فعلی شوند چون ارتفاعش از چهار متر بیشتر نمی‌شود حداقل جلوی این خسارت‌های انسانی را می‌گیرد».
در همین حال، وی دلیل عدم استقبال از این نهال را قیمت بالای آن عنوان کرد و گفت: «به دلیل اینکه کشت بافت تکنولوژی اروپایی دارد این نهال یک مقدار نسبت به نهال‌های موجود در منطقه قیمتش زیاد است که نیازمند این است جهاد کشاورزی یارانه بدهد».
سلطانی‌نژاد اظهار کرد: «جهاد کشاورزی در یک سال علیرغم پیگیری‌های مکرر ما برای دادن یارانه به این نهال و استقبال کشاورزان، به درخت انار یارانه دادند اما به گردو ندادند»!

تکنولوژی و توانایی احیای گردو را داریم
وی ادامه داد: «من پایه‌ی همه‌ی این مسائل را ضعف مدیریتی و خصوصا بی‌توجهی در بین مسئولین می‌دانم. اگر در شهرستان رفسنجان به دلیل این‌که پسته استراتژیک است یک اتفاقی بیفتد همه‌ درباره‌ی آن واکنش نشان می‌دهند ولی در بافت درختان خشک می‌شوند، نابود می‌شوند و هیچ‌کس هیچ اعتراضی نمی‌کند؛ این‌ها به نظر بنده بی‌توجهی مسئولین است چراکه ما هم تکنولوژی، و هم توانایی احیای گردوی استان را داریم».
رئیس انجمن گردو استان کرمان با بیان این‌که سطح زیر کشت ما از سطح زیر کشت تویسرکان در استان همدان بسیار بیشتر است، گفت: «ما رتبه‌ی اول سطح زیر کشت در کشور را داریم اما گردو در ایران به نام گردوی تویسرکان شناخته می‌شود».
وی با اشاره به عملکرد بالای سایر کشورها در برداشت گردو، اظهار کرد: «الان کشورهای دیگر هفت تن و حتی در آمریکا باغاتی است که 10 تن گردو را در هکتار برداشت می‌کنند و ما به گفته‌ی خود مسئولین زیر یک‌ونیم تن هستیم و بنده قاطعانه به شما می‌گویم که زیر یک تن هستیم و این‌ها نتیجه‌ی کم‌کاری است که درباره‌ی این محصول انجام شده است».

هزینه‌های تولید بسیار بالا است
سلطانی‌نژاد در پاسخ به این سوال که چه حمایتی از کشاورزان گردوکار با توجه به خسارت‌های امسال شده است؛ گفت: «در مورد تسهیلات که به هیچ عنوان قرار نیست بدهند، بیمه هم مبلغ بسیار اندکی می‌دهد که کفاف خسارتی که به کشاورز وارد می‌شود را نمی‌دهد زیرا هزینه‌های تولید ما بسیار بالا است».
وی اظهار کرد: «با وجود این‌که کشور ما بنا به اذعان فائو چیزی حدود هفت درصد از گردوی زیر کشت جهان را در اختیار دارد اما متاسفانه سهمش در صادرات زیر یک صدم درصد است به دلیل اینکه هم در این مساله مارکتینگ صورت نگرفته و هم این‌که به دلیل هزینه‌های بالای تولید، قدرت رقابت را نداریم».
رئیس انجمن گردو استان کرمان افزود: «مغز گردوی آمریکایی بسته‌بندی می‌شود از آمریکا به دُبی حمل می‌شود و فروشنده آن را به پول ایران 40 هزار تومان می‌فروشد اما مغز گردو در شهرستان رابر60 هزار تومان فروخته می‌شود و این مفهومش این است که هزینه‌های تولید ما به قدری بالا است که ما قدرت رقابت با نمونه و برندهای خارجی را نداریم».
وی با بیان این‌که در کشور ما هنوز یک دستگاه برداشت گردو نیست، خاطرنشان کرد: «یک باغ 100 هکتاری در آمریکا با 10 پرسنل برداشت می‌شود اما این 10 نفر در ایران فقط باید یک باغ یک هکتاری را برداشت کنند چون دستگاه‌های مکانیزه اولا وارد کشور نشدند و دوم این‌که واریته‌ی گردوی ما به قدری متنوع است که هیچ نوع دستگاهی نمی‌تواند از پس این بربیاید».
سلطانی‌نژاد اظهار کرد: «گردوهای خارجی همه اصلاح ژنتیکی شدند، گردوی شیلی همه یک‌دست، یک اندازه و یک رنگ هستند؛ اما در شهرستان بافت و رابر، وقتی یک دستگاه را می‌آوریم یک گردو بسیار درشت است و یک گردو خیلی ریز، و دستگاه نمی‌تواند این را پوشش بدهد».
وی تاکید کرد: «تا زمانی که واریته‌های گردو را اصلاح نکردیم و باغات را یک‌دست نکردیم هیچ دستگاه خارجی هم نمی‌تواند بیاید. باید همه‌ی دستگاه‌ها را بومی‌سازی کنیم و دستگاهی که بومی‌سازی می‌شود هزینه‌های تولیدش بالاتر می‌رود». رئیس انجمن گردو استان کرمان افزود: «در این منطقه کشاورز 20 تا 25 درصد محصولش را فقط هزینه‌ی برداشت می‌دهد که فوق‌العاده زیاد است و در تمام دنیا این هزینه کم‌تر از دو تا سه 3 درصد است».
وی تاکید کرد: «به نظر بنده ضعف اصلی در گردو این است که ما اولا در گردو خرده مالکی داریم و همچنین باغات یک‌دست نداریم و تا زمانی که این مشکل حل نشود هیچ‌گونه صنعتی در این حوزه شکل نخواهد گرفت».