ناظم‌الاطبا از بزرگ‌ترین مفاخر کرمان است

مینا قاسمی –همایش ملی بزرگداشت میرزا علی‌اکبرخان نفیسی کرمانی، مشهور به ناظم‌الاطباء، طبیب حاذق و ادیب فاضل دربار قاجار و پزشک مخصوص مظفرالدّین‌شاه، روز شنبه چهاردهم دی‌ماه توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور با همکاری دانشگاه شهیدباهنر کرمان برگزار می‌شود. به همین منظور، صبح روز پنج‌شنبه 5 دی‌ماه جلسه‌ی سیاست‌گذاری این همایش با حضور استاندار کرمان و اعضای کمیته‌ی علمی و کمیته‌ی اجرایی در استانداری کرمان برگزار شد و جزئیات برنامه‌ها تشریح گردید.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری فردای‌کرمان، دکتر محمدصادق بصیری دبیر کمیته‌ی علمی این همایش با بیان این‌که رویکرد جدید انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان تأکید بر برنامه‌های ماندگاری است که بتواند برخی زوایای پنهان فرهنگ کرمان را بیشتر نشان بدهد، اظهار کرد:«ما از این جهت این شخصیت بزرگ را انتخاب کردیم که شاید یکی از بزرگ‌ترین مفاخر ما است بدون آن‌که زوایای زندگی او به خوبی مکشوف شده باشد. خاندان نفیسی و ناظم‌الاطباء، بیش از چندین قرن خدمت کردند و آنچه در دست تاریخ داریم این است که آنان از زمان تیموری تا کنون بوده‌اند و بیشتر از 500 نفر حکیم و طبیب به جامعه‌ی کرمان تحویل داده‌اند. مرحوم ناظم‌الاطباء نیز شخصیّتی است که هم طبیب بوده است و هم ادیب و هم در نهضت مشروطه موثر بود که در این همایش بیشتر به ابعاد شخصیت او از منظر ادبی و پزشکی پرداختیم».
وی افزود:«جد اعلای ناظم‌الاطباء، نفیس‌بن عوض کرمانی است که در دوره‌ی الغ‌بیگ‌بن شاهرخ‌بن تیمور گورکانی به سمت سمرقند می‌رود و آنجا ساکن می‌شود ولی پس از دوره‌ی حکومت الغ‌بیگ دوباره به کرمان بازمی‌گردد و در این دوره همان‌طور که گفتم بیش از 500 نفر حکیم و طبیب داشتیم بی‌آن‌که درگیر حاشیه‌هایی در زمینه‌هایی مختلف شده باشند».
معاون سیاسی و امنیتی استانداری کرمان در ادامه به برنامه‌های کمیتۀ علمی همایش اشاره کرد و گفت:«آنچه که در دستور کار کمیته قرار گرفت یکی چاپ مجموعه آثاری از ناظم‌‌الاطباء بود که مهجور مانده بودند و در دست و اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان نبودند، و دیگری برگزاری همایش بزرگداشت شخصیت ناظم‌الاطباء بود. درمورد چاپ آثار او بین انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کرمان و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور تقسیم کار کردیم و قرار شد کتاب‌ تعلیمات ابتدایی، نامه‌ی زبان‌آموز و دیوان میرزا کاظم طبیب را انجمن تهران چاپ کند و آن‌چه که در کرمان قرار است چاپ شود پزشکی‌نامه و فرهنگ نفیسی می‌باشد».
وی در خصوص این آثار توضیح داد:«برای این امر، در مرحله‌ی اول آثار ناظم‌الاطباء را در دو دسته‌ی پزشکی و غیرپزشکی تقسیم‌بندی کردیم، که از این قرار هستند: آثار غیرپزشکی ایشان، متونی که هم شهرت بیشتری داشتند و هم نسخه‌هایشان موجود بود، یکی کتاب «فرهنگ نفیسی» است که پژوهشگران علم لغت به خوبی با این فرهنگ آشنایی دارند. این کتاب یکی از منابع اصیل علم لغت‌شناسی در زبان فارسی است که شامل لغات پرکاربرد فارسی، عربی و لغات دخیل است و منبعی بوده است برای لغت‌نامه‌ی دهخدا و فرهنگ معین. این فرهنگ قبل از انقلاب در پنج جلد در قطع رحلی توسط چاپخانۀ خیام به چاپ رسیده بود که مقداری اشتباهات درآن وجود داشت. از جمله این‌که لغاتی در متن وجود داشت که احتمالا به علت سهو تایپیست‌ها وارد کتاب شده بود و همچنین حشو و زوایدی نیز در متن کتاب وجود داشت که ممکن است برای پژوهشگران جدید مناسبتی نداشته باشد. بنابراین یک تیم پنج نفره از دانشگاه شهیدباهنر کرمان مسئول شدند به کار بازخوانی، تصحیح و تلخیص این کتاب که این فرآیند در طی پنج، شش ماه به طول انجامید و در طی انجام کار، کار خواندن لغات، بررسی آن‌ها با رعایت و حفظ امانت و البته فرآیند تلخیص که تمامی آنها کارهای دشواری بود، انجام شد. کار بعد از اتمام توسط هر پنج نفر اعضای تیم بررسی و تصحیح، مورد آزمایش قرار گرفت و متن همۀ اعضا توسط دیگر اعضا دیده شده و از این بابت هیچ اشکالی در متن وجود ندارد. این مجموعه‌ی تألیفی اول مهرماه آماده شده بود اما تایپ، صفحه‌بندی و ستون‌بندی آن کاری بود که به طول انجامید. چراکه ما برای تایپ این کتاب به الفبای آوانگار جدید نیاز داشتیم که باید آن را دانلود می‌کردیم و مورد استفاده قرار می‌دادیم. نهایتاً اینکه حاصل این کار، تبدیل کتاب پنج جلدیِ اولیه به یک جلد 900 صفحه‌ای شد».
بصیری ادامه داد:«دومین کتاب ناظم‌الاطبا نامۀ زبان‌آموز نام دارد که نشان می‌دهد او چقدر در دستور زبان فارسی متبحّر بوده است. جالب است که گفته می‌شود که میرزا حبیب اصفهانی اولین نویسنده‌ی دستور زبان فارسی است اما الان معلوم شد که اولین کسی که دستور زبان فارسی را به صورت باب‌بند‌ی‌شده و فصل‌بندی‌شده نوشته است، ناظم‌الاطباء بود. البته درست است، میرزا حبیب اصفهانی بر او مقدم است، اما دستور میرزا حبیب مختصر و بدون دسته‌بندی است. اما نکته‌ی جالب در مورد دستور زبانی که نظام‌الاطباء نوشته است این است که او قواعد دستور را فقط از زبان فارسی گرفته است نه از قواعد عربی و اروپایی، و شکل دقیق علمی نیز به آن داده است. این کتاب نیز توسط تیم ادبی مورد بازخوانی و تلخیص قرار گرفت و همچنین مقدمه‌ای مفصل نیز بر آن نوشته شده است که اکنون آماده است».
او افزود:«کتاب سوم ناظم‌الاطبا درمورد تعلیمات ابتدایی است. آن مرحوم در مدتی که در تهران مسئولیت طبابت داشته‌اند، اداره‌ی مدرسه شرف نیز در زمان دولت وقت (اواخر قاجار) بر عهده‌ی ایشان بوده است. مدرسه‌ی شرف اولین مدرسه‌ی تهران بود که به شیوه‌ی مدرن قرار بود اداره شود. ایشان نیز این کتاب را برای آن مدرسه نوشت اما آن سال‌ها در تمام مدارس ایران تدریس می‌شد. این شخصیت بزرگ علمی و ادبی، هم برای نوآموزان و هم برای معلمان (روش تدریس) این کتاب را نوشته است که شایسته است آموزش و پرورش کشور از این کتاب برای خود الگوبرداری کند».
دکتر بصیری همچنین اضافه کرد:«در کنار این سه عنوان، ما دیوان شعر میرزا کاظم طبیب را در دانشگاه شهیدباهنر کرمان در قالب رسالۀ دکترا داشتیم که ایشان هم از خاندان نفیسی هستند و به جای این‌که به سمت اصفهان بروند و خاندان نفیسی را آن‌جا تعقیب کنند به سمت یزد رفتند و آنجا به کار طب مشغول شدند. از ایشان چهارهزار و 200 بیت شعر به جا مانده است که اکنون آن را از حالت پایان‌نامه به صورت کتاب درآوردیم که نکته‌ی مهمی که در این کتاب وجود دارد این است که حاوی یک مقدمۀ 200 صفحه‌ای است که در آن خاندان حکیمان یزد و کرمان به صورت شجره‌نامه‌ای به صورت دقیق نوشته شده است. زمانی که من این کتاب را به دکتر صالحی(وزیر ارشاد) نشان دادم، ایشان همان نسخه‌ی ابتدایی را از من گرفتند و گفتند که این کار بسیار ارزشمندی است».
به گزارش فردای‌کرمان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با هدف معرّفی و بزرگداشت عالمان و متفكّران عرصه‌ی فرهنگ و تمدّن اسلام و ايران و احيا و انتشار آثار ارزنده‌ی آنان و همچنين معرّفی آثار فرهنگ و تمدّن اسلام و ايران و نقش و سهم ايرانيان در اعتلا و ارتقای آن از سال 1301 مشغول به فعالیت است که در حال حاضر ریاست هیأت مدیره‌ی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور بر عهده‌ی دکتر حسن بلخاری قهی است. دکتر محمدصادق بصیری، دکتر محمود مدبّری، دکتر یحیی طالبیان، دکتر یدالله آقاعباسی و دکتر محمد ستایش (از دانشگاه علوم‌پزشکی) از اعضای کمیتۀ علمی این همایش هستند.
گفتنی است، در این جلسه دکتر ستایش در مورد کتاب پزشکی‌نامه‌ی ناظم‌الاطبا توضیحاتی را ارائه کرد که مشروح سخنان او در پایگاه خبری فردای‌کرمان در دسترس است. همچنین در این جلسه استاندار کرمان، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهردار کرمان و معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری کرمان نیز به ایراد سخنرانی پرداختند که گزارش آن در سایت در دسترس است.
همایش ملی بزرگداشت ناظم‌الاطبای کرمانی روز شنبه 14 دی‌ماه در دانشگاه شهیدباهنر کرمان برگزار خواهد شد./پ