اسما پورزنگی‌آبادی ـ «بچه‌ها کِی بریم سیرچ برف‌بازی؟». این، سوالی است که در زمستان‌ها، وقتی برف بر قامت کوه‌های اطراف کرمان می‌نشیند زیاد بین کرمانی‌ها رد و بدل می‌شود به‌ویژه بین کسانی که در خودِ شهر کرمان سکونت دارند و از تماشای برف بر پشت بام خانه‌ها و خیابان‌هایشان بی‌نصیب‌ترند.
حالا با این گزارش می‌خواهم به شما هشدار بدهم که فعلا بی‌خیال بشوید و پایه‌ی دوستان و خانواده‌تان برای رفتن به سیرچ به‌قصد برف‌بازی نشوید که خطرهای زیادی تهدیدتان می‌کند. ممکن است از این حرف من خو‌ش‌تان نیاید و بگویید که لذت برف‌بازی در آن طبیعت زیبا و سحرانگیز آن هم برای ما که باران را هم کم می‌بینیم چه به رسد به این همه برف؛ به‌راحتی قابل چشم‌پوشی نیست. من خودم هم با شما موافقم اما اظهارنظراتی که از افراد مرتبط با این موضوع شنیده‌ام واقعا نگران‌کننده است. باورتان می‌شود همین هفته‌ی گذشته آنجا یک مورد در رفتگی و شکستگی شانه اتفاق افتاده است؟ اطلاع دارید این حادثه، در کنار انواع شکستگی و دررفتگی و کوفتگی اندام‌ها در جریان این برف‌بازی‌ها خیلی اتفاق می‌افتد؟ همین الان که دارم این گزارش را می‌نویسم یکی که داشت روی شیب برفی سُر می‌خورد، به جمعیت برخورد کرد و یک زن و کودک دو ساله را مصدوم کرد! این گزارش را بخوانید تا از دیگر خطراتی که ممکن است تفریح شیرین برف‌بازی را به کام‌مان زهر کند مطلع شوید و بعد خودتان تصمیم بگیرید؛ یا به این شکل و شیوه‌ی اسکی و تیوپ و سرسره‌بازی روی برف پشت بکنید و از مقامات بخواهید فکری بکنند تا از سلامتی و جان‌تان مراقبت شود یا ... راه دیگری مگر هست؟
پیست اسکی کرمانی‌ها کجاست؟
از شهر کرمان که به سمت شهداد و بیابان لوت حرکت کنید، حدود 25، 26 کیلومتر که در یک جاده‌ی کم‌عرض برانید، به یک تونل طویل می‌رسید. تونلی که بیش از دو هزار متر طول دارد و دو طرف آن دره‌هایی است که در اغلب زمستان‌ها پوشیده از برف است. این دره‌های نسبتا عمیق و بسیار زیبا، مقصد برف‌بازان است. شیب تندی دارد و برفِ روی آن ضخامت خوبی دارد. در کرمان، این شیب‌های برف‌گرفته‌ی اطراف تونل شهداد را به‌عنوان «پیست اسکی سیرچ!» معرفی می‌کنند و از این‌که به آن عنوان «بزرگ‌ترین پیست برفی جنوب‌شرق» هم بدهند ابایی ندارند. اگر در اینترنت این نام را جست‌‌وجو کنید، اطلاعاتی خواهید یافت که شگفت‌زده می‌شوید. حالا برای این‌که بدانیم پیست استاندارد برای اسکی‌بازی چگونه است و چه استانداردهایی باید داشته باشد و این محدودهی اطراف تونل شهداد که مردم کرمان آن را پیست خود قلمداد کرده‌اند آیا مناسب هست یا نه؟ نیاز نیست حتما به‌دنبال مشخصات فنی پیست‌های معروف دنیا باشیم و با هم مقایسه‌شان کنیم. کافی است یک جست‌وجوی ساده‌ی اینترنتی انجام دهیم و عکس یکی از پیست‌های کشور را با این دره‌ی بکر برفی کنار تونل شهداد مقایسه کنیم. مثلا پیست اسکی کوهرنگ که به یک مقصد مهم گردشگری زمستانی در کشور تبدیل شده است.
برف‌بازان چه کسانی هستند؟
ساکنان شهر کرمان که توسط قله‌هایی زیبا و چشم‌نوازی در اطراف شهرشان محاصره شده‌اند با دیدن سفیدی‌های برف بر سر و بر و شانه‌ی کوه‌ها، راهی می‌شوند به سمت شهداد. البته چون شهداد را بیشتر به گرمای زیادی که دارد می‌شناسند، نمی‌گویند می‌رویم شهداد برف‌بازی. می‌گویند می‌رویم سیرچ برف‌بازی. از کرمان راهی می‌شوند؛ در این مسیر به سمت شهداد، به یک تونل که می‌رسند، خودروی خود را متوقف می‌کنند. بیشتر بعد از تونل. اغلب خانوادگی می‌آیند، برخی در قالب تورهایی می‌آیند و عده‌ای هم با اکیپ‌های دوستانه. وقتی به دره‌های برفی اطراف تونل می‌رسند از خودرو پیاده می‌شوند. خودرو را کجا پارک می‌کنند؟ همان بغل جاده و هرجا که جایی پیدا کنند!
در میانه‌های دهه‌ی هشتاد، حبیب‌ا... دهمرده که استاندار کرمان بود، یک روز، وقتی از اینجا عبور می‌کرده، می‌بیند جمعیت زیادی به‌شوق برف و برف‌بازی این محدوده را فرا گرفته‌اند و ماشین‌ها در گوشه‌وکنار جاده رها شده است. دستور می‌دهد قطعه زمینی را تسطیح کنند، پارکینگ بسازند و حتی وعده‌ی احداث پیست را هم می‌دهد. عباس تقی‌زاده، روزنامه‌نگار اهل شهداد پیش از این، در این‌باره نوشته است: «چند روز بعد از این دستور استاندار، زمین‌ها تسطیح شد و حتی تابلوهای پیست به نام «پیست آراتا» هم آماده و به محل آورده شد اما کار با رفتن دهمرده، رها شد و به سرانجام نرسید».
این پیست به سرانجام نرسید اما این دره‌های برفی نام پیست را گرفت. برف‌بازان یعنی همان کسانی که برای لمس برف و اسکی روی برف راهی شهداد می‌شوند، در دره‌های دو طرف تونل شهداد پراکنده شده و کارهای خطرناک زیادی از آنها سر می‌زند. البته بیشتر هم از تونل عبور می‌کنند و آن‌طرف تونل متوقف می‌شوند.
تقی‌زاده می‌گوید که یک‌بار با چشم خودش دیده افرادی آنجا بوده‌اند، وسط گلوله‌های برفی که برای پرتاب کردن درست می‌کرده‌اند سنگ گذاشته بودند! همچنین، عده‌ای، روی تیوپ‌های لاستیکی سوار می‌شوند و خود را به برف‌های روی سطح شیب دره می‌سپارند بی‌آنکه بدانند آیا در مسیری که می‌روند قلوه‌سنگ یا برآمدگی‌ای وجود دارد یا نه؟ شکستگی سر و دست و پا و حتی آسیب‌هایی جدی‌تر از این هم، در کمین این نوع تفریحات در محیطی است که اصلا برای تفریح کردن، آن هم در برف و سرما آمادگی ندارد.
نظارت تعطیل، نظم تعطیل، آموزش تعطیل
برای این‌که بدانم این آسیب‌‌دیدگی‌ها در بین برف‌بازان در چه حد است با دکتر افشین اسدی، مسئول کمیته پزشکی هیات کوهنوردی استان کرمان تماس می‌گیرم. از قضا خودش همان‌جاست و سخت گلایه‌مند از اوضاع. می‌گوید که اینجا حتی یک پارکینگ وجود ندارد، اینجا حتی یک دکه برای پاسخ به یک نیاز حداقلی مثل آب‌‌جوش وجود ندارد، اینجایی که من هستم، در این ساعات ابری نزدیک به غروب یکشنبه، حدود 100 نفری از مردم کرمان بدون هیچ‌گونه امکانات و تجهیزاتی و فقط به عشق تماشای برف و برف‌بازی جمع شده‌اند. نه آموزشی دیده‌اند، نه توصیه و تذکری به آنها داده می‌شود، نه علامت و تابلویی وجود دارد که راهنمایی‌شان کند چه کاری انجام بدهند و چه کاری انجام ندهند. «این محدوده‌ای که مردم کرمان برای ورزش و تفریحات زمستانی می‌آیند آیا واقعا پیست اسکی هست؟ متولی آن کیست؟ آیا هیچ‌یک از دستگاه‌های مسئول این محدوده را به‌عنوان پیست به‌رسمیت می‌شناسند؟ زمین اینجا متعلق به کیست؟ آیا در اختیار سازمان ورزش و جوانان است یا نهادی دیگر؟».
اسدی ادامه می‌دهد: «واقعیت این است که هیچ نظارت فنی بر این محدوده‌ای که مردم آن را به‌عنوان پیست می‌شناسند وجود ندارد و در آن، نه برای استفاده‌های تفریحی و خانوادگی و نه استفاده‌های ورزشی، استانداردهای لازم رعایت نشده است. نتیجه‌ی این وضعیت شده این‌که مدام شاهد حوادثی هستیم که طعم شیرین لذت بردن از این پدیده‌ی طبیعی را تلخ می‌کند». او سپس به برخی از این حوادث اشاره می‌کند: «همین هفته‌ی گذشته ما شاهد شکستگی و دررفتگی شانه در فردی بودیم که برای برف‌بازی آمده بود. در ایامی که برف اینجا زیاد است، شاهد مصدومان بسیاری هستیم که از شکستگی اندام‌ها تا لگن و دررفتگی و کوفتگی در آنها دیده می‌شود. در همه‌ی پیست‌ها، محدوده‌ها‌ی تفکیک‌شده وجود دارد ولی اینجا این‌طور نیست. همین درهم بودن نوع استفاده و استاندارد نبودن این محدوده که عنوان پیست گرفته، باعث می‌شود اغلب اوقات، افراد حین سرسره‌بازی وارد اجتماع دیگر افراد شوند و هم خودشان صدمه می‌بینند و هم به دیگران صدمه می‌زنند».
اسدی در حال شرح مشکلات این محدوده است که دو نفر همان دم دچار مصدومیت می‌شوند: «همین الان که دارم با شما صحبت می‌کنم به‌دلیل برخورد یک سفره‌سوار در بخش پائینی شیب، دو مصدوم از ناحیه‌ی شانه و سر داریم. یک مادر و فرزند دو ساله‌اش».
او از خدمات‌رسانی نیروهای هلال‌احمر و اورژانس دانشگاه علوم‌پزشکی قدردانی می‌کند و در عین‌حال می‌گوید: «اگر حضور دائمی تیم‌های امدادی مجرب در روزهایی که آمار مراجعه‌کنندگان به این منطقه زیاد می‌شود اتفاق می‌افتاد، موجب آرامش و دلگرمی بیشتر مردم و خانواده‌ها می‌شد».
اسدی، ارزش و اهمیت و نقشی که این پدیده‌ی طبیعی به‌ویژه در بالا بردن نشاط اجتماعی مردم کرمان را دارد بارها و بارها مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌گوید که بر مردم نباید خرده گرفت؛ چرا که نه آموزشی به آنها در این‌خصوص داده شده، نه راهنمایی می‌شوند و نه امکاناتی برایشان فراهم است. او اما تاکید می‌کند که متولیان نباید اجازه بدهند چنین فرصتی با بی‌برنامگی سوخت شود یا موجب بروز حادثه و خسارت به مردمانی بشود که در همه‌ی این استان، تنها همین جا را برای برف‌بازی می‌شناسند که آن هم در طول سال، تنها چند هفته برف دارد. او به‌عنوان مسئول کمیته پزشکی هیات کوهنوردی استان کرمان اول، بر معلوم کردن متولی این محدوده‌ای که به‌عنوان پیست معرفی می‌شود تاکید دارد، بعد بر استانداردسازی و تفکیک این محدوده برای تفریح خانواده‌ها و برای ورزش‌های زمستانی و بعد هم بر آموزش مردم و نصب تابلوهای راهنما و در آخر، استقرار نیروهای امدادی در این محدوده در ایامی که جمعیت زیادی برای برف‌بازی می‌آیند را پیشنهاد می‌دهد. اسدی یادآوری می‌کند اینجا که در بین مردم این همه شناخته شده است، هیچ هویت و مشخصه و حتی تابلویی که نشان دهد محل برف‌بازی است ندارد!
او اظهاراتش را این‌طور به پایان می‌رساند: «می‌دانید اخیرا تیوپ‌سواری جای خودش را به لاستیک سواری داده؟ لاستیک‌های کف خودروها را می‌گذارند روی شیب برفی و سرسره‌بازی می‌کنند!». همین‌قدر خطرناک.
جادۀ باریک شلوغ
مشکلات این دره‌ی بکر برفی که مردم کرمان عنوان پیست بر آن گذاشته‌اند پرتعداد است. تقی‌زاده که پیش از این و در سال‌های گذشته، بارها در نشریات نسبت به برف‌بازی‌های پرخطر در حوالی تونل شهداد نوشته و هشدار داده است، به «فردای‌کرمان» می‌گوید: «در ایام برفی سال، تعداد زیادی از مردم کرمان برای ورزش و تفریحات زمستانی به این منطقه می‌آیند. در زمان استانداری آقای دهمرده اینجا پارکینگی برای توقف خودروها ایجاد شد اما این پارکینگ، پاسخگوی حجم خودروهای زیادی که به منطقه می‌آیند نیست. از طرفی، عرض جاده‌ی شهداد کم است و در این جاده، خودروهای ترانزیتی هم تردد می‌کنند. با افزایش تردد در ایام برفی سال، کافی است یکی از این خودروها در مسیر توقف کند، ترافیک طولانی‌ای ایجاد خواهد شد و حرکت در جاده کند می‌شود. در این مسیر، تونل شهداد به‌طول دو هزار و پنج متر هم وجود دارد. این تونل فاقد سیستم تهویه است؛ اگر به هر دلیلی، حرکت در طول مسیر کند شود و خودروها در تونل متوقف شوند و این توقف طولانی بشود، خطراتی جان کسانی را که در تونل هستند؛ به‌ویژه کودکان یا سالمندان یا کسانی که بیماری‌های تنفسی دارند تهدید می‌کند».
تقی‌زاده البته به حضور پلیس و هلال‌احمر و راهداران در محدودهی تونل شهداد گواهی می‌دهد با این‌حال اذعان می‌کند که تردد خودرو در این مسیر در ایام برفی سال آن‌قدر زیاد می‌شود که مسیر قفل می‌کند و گاهی حتی پیش‌بینی می‌شود که شرایط از کنترل خارج شود. او معتقد است باید به این ظرفیت طبیعی توجه‌ای شود در قالب یک سیاست‌گذاری کلی برای بخش شهداد؛ که اکنون به‌طور جدی به یکی از مقاصد جدی گردشگری استان تبدیل شده است.
مقصد برف‌بازی تغییر کند
احسان عراقی‌زاده، معاون راهداری اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان کرمان اما پیشنهاد دیگری دارد: «مکان برف‌بازی مردم تغییر داده شود».
او به کم‌عرض بودن جاده‌ای که از کرمان به سمت شهداد می‌رود اشاره می‌کند: «این جاده خیلی خطرناک و کم‌عرض است. ضمن این‌که جاده‌ای شریانی و ترانزیتی هم هست. در ایام برفی سال، حدود 1700 تا 1800 خودرو در این جاده به سمت تونل حرکت می‌کنند. در این محدوده قوس‌های خطرناکی هم داریم. اگر این تعداد خودرو بخواهند در طول مسیر حرکت کنند مشکلی پیش نمی‌آیند. مشکل مربوط به زمانی است که در نقطه‌ای از جاده، خودروها متوقف بشوند. این توقف، برای استفاده‌ی مردم از دره‌های برف‌گیر کنار تونل در این ایام زیاد اتفاق می‌افتد. سه تا خودرو که کنار هم بایستند، مسیر این جاده‌ی کم‌عرض را مسدود می‌کنند».
در عین‌حال، او بیش از همه از این نگران است که خدای ناکرده در داخل تونل خودروها حرکت‌شان کُند و یا به هر دلیلی متوقف بشوند. می‌گوید که تونل شهداد به گونه‌ای است که سیستم تهویه‌ی طبیعی دارد اما شرط عبور و استفاده‌ی ایمن از این تونل آن است که وقتی تعداد خودروها زیاد می‌شود، حرکت کنند و در زمانی طولانی، متوقف نشوند.
این هشداری که عراقی‌زاده می‌دهد قابل اعتناست. خفگی به‌دلیل تجمع گاز CO2، داخل یک تونل که بیش از دو کیلومتر طول دارد در زمانی که خودروها راهی برای عبور نیابند اصلا دور از انتظار نیست.
معاون راهداری استان کرمان البته از وجود راهدارخانه در مجاورت تونل سیرچ و انجام تیغ‌زنی و نمک‌پاشی مستمر روی سطح جاده توسط راهداران خبر می‌دهد با این حال، برای جلوگیری از حوادث احتمالی و برای این‌که مردم بتوانند ایمن‌تر از برف‌های این محدوده لذت ببرند، پیشنهاد می‌دهد که مسیر برف‌بازی از بعد از تونل شهداد به یک جای دیگر منتقل شود. او می‌گوید که در نگار بردسیر هم مناطق بکر و زیبایی وجود دارد که در این ایام سال پوشیده از برف است و چنانچه کارشناسان بررسی بیش‌تری انجام دهند و تایید کنند می‌توان آن مناطق را برای انجام ورزش‌های زمستانی به مردم پیشنهاد داد. او در عین‌حال این نظر را هم می‌دهد که اگر این محدوده در بخش شهداد قرار است همچنان برای بازی و تفریحات زمستانی مورد استفاده باشد، مردم به سمت ناحیه‌ای در حوالی روستای بلبلوییه هدایت شوند. او بسیار تاکید دارد بر این‌که کاری انجام شود تا تعداد زیادی خودرو به سمت تونل نیایند؛ خودروهایی که ممکن است مسیر ترددشان به هر دلیلی مسدود شود و در تونل بمانند.
مهم است بدانید خدای ناکرده، در صورتی که حادثه‌ای بزرگ در تونل شهداد و مسیرهای ورود و خروج به آن رخ بدهد و مسیر قفل و تردد مسدود شود، نیروهای امدادی هیچ جاده‌ی جایگزین دیگری برای دسترسی به این محل را ندارند.
امیدوارم این توضیحاتی که در این گزارش داده شد شما مردم کرمان را متقاعد کرده باشد که فورا به پرسش «کی بریم سیرچ برف‌بازی؟» پاسخ مثبت ندهید و مقامات را هم مجاب کرده باشد تا به‌جای دست روی دست گذاشتن، اسباب تفریح امن و سالم برای مردم در این روزهای برفی کوتاه را فراهم کنند. / الف
نظر خود را بنویسید